Ενόψει των επερχόμενων εκλογών της 7ης Ιουνίου στην Τουρκία, οι κοινωνικές συνθήκες και η διάταξη των πολιτικών δυνάμεων – Το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) Νούμερο 1 κίνδυνος για τον Ερντογάν
Του Αλί Σαΐτ Τσετίνογλου*
Σε μια χώρα όπως η Τουρκία, όπου οι αλλαγές είναι ραγδαίες και συνεχείς, είναι πολύ δύσκολο να προβεί κανείς σε εκτιμήσεις για το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών δύο μήνες πριν γίνουν. Τα τραπουλόχαρτα αλλάζουν διαρκώς, και διερχόμαστε μια ολισθηρή περίοδο με τα θεμέλια των πολιτικών φορέων να ταρακουνιούνται. Η πιο σημαντική προσωπικότητα της αναμέτρησης είναι σίγουρα ο Ερντογάν, που έχει κερδίσει όλες τις εκλογές εδώ και 12 χρόνια και έχει καταλάβει την Προεδρία. Αυτό που επιχειρεί τώρα μέσω της κάλπης είναι να επιβάλει μια δικτατορία της πλειοψηφίας. Γι’ αυτό και, ενώ θα έπρεπε να είναι «αμερόληπτος», συμπεριφέρεται ως κομματικός ηγέτης, επιδιώκοντας να εκλέξει το κόμμα του 400 βουλευτές, που θα του εξασφαλίσουν απόλυτη εξουσία. Επιχειρεί δηλαδή τη μετατροπή του σε «εκλεγμένο» δικτάτορα, ξεμπερδεύοντας με την όποια καχεκτική δημοκρατία υφίσταται ακόμη. Ούτε λίγο ούτε πολύ, αυτές μπορεί να είναι οι τελευταίες στοιχειωδώς «κανονικές» εκλογές στην Τουρκία!
Στο φόντο σκανδάλων και διαχρονικής αδικίας
Η προσπάθεια συγκάλυψης του μεγαλύτερου σκανδάλου στη ιστορία της Τουρκικής «Δημοκρατίας», που ξέσπασε το 2013 και ανάγκασε σε παραίτηση τέσσερις υπουργούς, συνεχίζεται, με ευρεία παραβίαση των κανόνων του νομικού συστήματος – το οποίο έτσι κι αλλιώς είναι προβληματικό, όντας προϊόν πραξικοπηματικών διοικήσεων και βίας. Η εξουσία, για να συγκαλύψει τα σκάνδαλά της, καταπατά καθημερινά κάθε νομική αρχή και απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τις στοιχειώδες αρχές του κράτους δικαίου. Οι παραβιάσεις είναι σε τέτοιο βαθμό που τυχόν απομάκρυνση από την εξουσία θα ήταν «θανατηφόρα» για τη σημερινή κυβέρνηση.
Ένα άλλο στοιχείο που σημαδεύει και αυτές τις εκλογές είναι το γεγονός ότι όλη αυτή η διαφθορά δεν θεωρείται μεγάλο πρόβλημα από ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας. Αυτό εξηγείται, αφού μιλάμε για μια χώρα όπου οι παράγοντες της εξουσίας στηρίζονται σε μαζικής κλίμακας αδικίες, που έχουν όνομα: Ανταλλαγή, Εκδίωξη, Γενοκτονία. Το τμήμα της κοινωνίας στο οποίο αναφερόμαστε έχει καρπωθεί περιουσίες, σπίτια, εργασίες, ακόμα και ανθρώπινες ζωές που έχουν προέλθει από εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Αυτά αποτελούν την πηγή όλης αυτής της «ηθικής», ή πιο σωστά της ανηθικότητας, δηλαδή του συστήματος της διαφθοράς και της ατιμίας. Έτσι, η σημερινή εξουσία διαθέτει ήδη ένα παγιωμένο, φανατισμένο ποσοστό μεταξύ 20-25%.
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει να παριστάνει ότι δεν βλέπει την επιδιωκόμενη οριστική εξαφάνιση ακόμα και των τελευταίων ψηγμάτων δημοκρατίας στην Τουρκία. Ακόμη χειρότερα, φαίνεται να αποδέχεται και να εγκρίνει αυτή την πλειοψηφική δικτατορία…
Κι όμως, το καθεστώς δεν είναι παντοδύναμο
Παρ’ όλα αυτά, δίπλα στα προεκλογικά πλεονεκτήματα της εξουσίας συνυπάρχουν και αρκετά σημεία αδυναμίας. Πρώτα απ’ όλα, η μαζική και βάρβαρη καταστολή που ασκήθηκε κατά τη διάρκεια του ξεσηκωμού του Γκεζί, τα εγκλήματα που έγιναν και η προσπάθεια της συγκάλυψής τους, έχουν στρέψει ενάντια στο σημερινό καθεστώς ένα σημαντικό τμήμα των ψηφοφόρων στη δυτική Τουρκία.
Έπειτα, η συμπεριφορά της εξουσίας απέναντι στο Κομπάνι είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια της όποιας εμπιστοσύνης απολάμβανε στους Κούρδους. Βαθμιαία χάνεται το πλεονέκτημα της αιχμαλωσίας του ηγέτη του ΡΚΚ, και ήδη αναδεικνύεται μια νέα γενιά Κούρδων πολιτικών. Έχει έρθει η ώρα για αυτά τα παιδιά, που μεγάλωσαν μέσα στις φυλακές επειδή λιθοβολούσαν στρατιωτικά οχήματα, να αναλάβουν τον ιστορικό ρόλο τους!
Ακόμη, η οικονομική κατάσταση δυσκολεύει συνέχεια. Έχει παρέλθει η εποχή που πολύς κόσμος ζούσε σε μια επίφαση δανεικής αφθονίας. Ο πληθωρισμός καλπάζει, η ισοτιμία του δολαρίου ανεβαίνει, και οι δείκτες ανάπτυξης μειώνονται συνεχώς. Η ανεργία στη νεολαία αυξάνεται με ταχύ ρυθμό – ήταν αυτοί ακριβώς οι «απελπισμένοι νέοι» που πρωταγωνίστησαν στο Γκεζί.
Η παραδοσιακή αντιπολίτευση ξαναδυναμώνει
Τα κόμματα της παραδοσιακής αντιπολίτευσης δεν έχουν σαφή προσανατολισμό. Παρ’ όλα αυτά, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν αύξηση των ποσοστών του «κεντροαριστερού» Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) και του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Κίνησης (ΜΗΡ). Ο βασικός λόγος της ενδυνάμωσής τους είναι η συνεχιζόμενη αναταραχή στους κόλπους του κυβερνητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Η αντιπαράθεση μεταξύ βασικών στελεχών του οξύνεται, και δεν είναι εντελώς απίθανο η εσωκομματική αναταραχή να μετατραπεί σε πανικό. Έτσι, οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις επωφελούνται από το ρήγμα αυτό, και οι οπαδοί τους δείχνουν τάσεις επανασυσπείρωσης. Εάν παγιωθεί αυτή η εξέλιξη, θα δυσκολέψει πολύ η προσπάθεια του Ερντογάν να «σαρώσει» στις εκλογές.
Η σφήνα του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών
Αρνητικά αποτελέσματα αρχίζει να φέρνει και η απόπειρα της εξουσίας να χωρίσει την κοινωνία σε στρατόπεδα προκειμένου να διαιωνίσει την κυριαρχία της. Αυτό φαίνεται και από την αύξηση της δημοτικότητας του Ντεμίρτας, ηγέτη του κόμματος HDP, που απλώνεται πλέον και στη δυτική Τουρκία – δηλαδή αγκαλιάζει στρώματα πολύ ευρύτερα από τους Κούρδους [το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών αποτελεί συνασπισμό μεταξύ του κουρδικού κινήματος και μεγάλου μέρους της τουρκικής Αριστεράς]. Η απήχηση που έχει ο Ντεμίρτας είναι άλλη μια αιτία του πανικού που υποβόσκει στην κυβερνητική παράταξη, καθώς μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνες ρωγμές στο σχέδιο του Ερντογάν: Καταρχήν δεν αποκλείεται το HDP να υπερβεί το εξωφρενικό όριο του 10% για την είσοδο στην Εθνοσυνέλευση. Μια τέτοια εξέλιξη είναι εφιάλτης για το καθεστώς, αφού θα εμποδίσει την επίτευξη της αναγκαίας ενισχυμένης πλειοψηφίας που θα έδινε απεριόριστη εξουσία στον Ερντογάν. Έπειτα, μια τυχόν ισχνή πλειοψηφία μπορεί να ανατραπεί ευκολότερα. Επιπλέον, μια τέτοια εξέλιξη θα αποδυναμώσει την ομηρία του φυλακισμένου Οτζαλάν.
Έτσι εξηγείται η οργίλη επίθεση του Ερντογάν κατά του HDP και του Ντεμίρτας, τον οποίο έχει πλέον αναγορεύσει σε υπ’ αριθμό 1 αντίπαλό του, αλλά και η δημόσια τοποθέτησή του ότι «δεν υπάρχει Κουρδικό ζήτημα». Στόχος αυτών των προκλητικών δηλώσεων είναι να αναγκάσει το HDP να εγκαταλείψει τη «διαδικασία ειρήνευσης». Ο Ερντογάν πιστεύει πως σ’ αυτή την περίπτωση αρκετοί Κούρδοι ψηφοφόροι θα χρεώσουν την αποτυχία στο HDP, εμποδίζοντάς το να υπερβεί το όριο του 10%. Την ίδια στιγμή, μια τέτοια «αδιάλλακτη» αντικουρδική στάση ικανοποιεί τους εθνικιστές ψηφοφόρους, περιορίζοντας την ενίσχυση του ακροδεξιού MHP σε βάρος του κυβερνητικού κόμματος.
Κατάρρευση της μεσανατολικής πολιτικής της Τουρκίας
Στο μεταξύ, η μεσανατολική πολιτική της κυβέρνησης Ερντογάν έχει αποτύχει πλήρως. Αντί για το διακηρυγμένο στόχο των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες», η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί στο επίπεδο «μηδέν φίλοι ανάμεσα στους γείτονες». Η πολιτική για τη Συρία έχει καταρρεύσει, και όλοι πλέον βλέπουν τις συνέπειές της, με εκατοντάδες χιλιάδες εξαθλιωμένων προσφύγων να έχουν κατακλύσει τη χώρα. Επιπλέον, λόγω του ότι οι Σύριοι πρόσφυγες εργάζονται για ένα κομμάτι ψωμί, ακόμη περισσότεροι Τούρκοι και Κούρδοι εργάτες μένουν άνεργοι, πράγμα που οδηγεί ακόμη και σε αιματηρές συγκρούσεις. Οι εθνικιστικές αυτές αντιδράσεις αυξάνουν τους ψηφοφόρους του MHP.
Τέλος, η συνεργασία με τις ΗΠΑ για την ενίσχυση της συριακής αντιπολίτευσης έχει αποκαλυφθεί πλέον ως δώρο στο Ισλαμικό Κράτος, κι έχει χάσει κάθε αξιοπιστία. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση Ερντογάν ετοιμάζεται να συνεργαστεί ακόμη και με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Σίσι, τον οποίο μέχρι τώρα έβριζε ασύστολα, στην εκστρατεία καταστολής των Σιιτών στην Υεμένη δείχνει την πραγματική κατάσταση.
Κλίμα προεκλογικού εκφοβισμού
Η εξουσία έχει φθάσει σε τέτοιο σημείο πανικού ώστε να συμβιβαστεί με τους πραξικοπηματίες, τους οποίους αποφυλάκισε και αθώωσε. Ταυτόχρονα έχει αυξήσει την καταπίεση των ελεύθερων φωνών, ενώ πρόσφατα, μέσα από την ψήφιση του Νόμου για την Εσωτερική Ασφάλεια, προωθεί περαιτέρω τη χρήση βίας εναντίον των κινημάτων. Εισερχόμαστε λοιπόν στην περίοδο των εκλογών μέσα σε ένα κλίμα όπου η εξουσία βαφτίζει τους πάντες, εκτός από την ίδια, εγκληματίες. Μένει να δούμε ποια τελικά μέσα θα χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση ως τις εκλογές, που πιθανά θα αποτελέσουν την τελευταία ευκαιρία της αντιπολίτευσης να εμποδίσει τα σχέδια του Ερντογάν να μετεξελιχθεί σε «εκλεγμένο» δικτάτορα.
* Ο Αλί Σαΐτ Τσετίνογλου είναι Τούρκος διανοούμενος και ακαδημαϊκός. Το 2013 είχε συμμετάσχει στην κεντρική εκδήλωση του φεστιβάλ Resistance, μαζί με τον Αλέξη Τσίπρα και τον επικεφαλής του τυνησιακού Λαϊκού Μετώπου, Χαμά Χαμαμί. Το άρθρο που δημοσιεύουμε έχει γραφτεί αποκλειστικά για τον Δρόμο.
