Τα γήπεδα του Euro, για μια ακόμη φορά, έγιναν η αφορμή να ξεδιπλωθούν μια σειρά υποβόσκουσες γεωπολιτικές αντιθέσεις με επίκεντρο την περιοχή της Αν. Ευρώπης και των Βαλκανίων. Την οργή της Ρωσίας προκάλεσε η εμφάνιση της ουκρανικής ομάδας με χάρτη της χώρας που περιλάμβανε και την Κριμαία, σε μια περίοδο που ξαναφουντώνει η ένταση στην περιοχή. Ενώ έντονο προβληματισμό έχει προκαλέσει και η επίσημη ονομασία της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της «Βόρειας Μακεδονίας», όπου κυριαρχεί το σκέτο «Μακεδονία», με την ελληνική πλευρά να μιλά για πλημμελή εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Τα περιστατικά όπως ήταν αναμενόμενο επηρέασαν και την «αγωνιστική δράση», με σέρβικης καταγωγής ποδοσφαιριστή της Αυστρίας, σε μια στιγμή έντασης, να βρίζει παίκτη της «Βόρειας Μακεδονίας» με στόχο την αλβανική του καταγωγή, και να δέχεται τη σφοδρή αποδοκιμασία από φιλάθλους και ΜΜΕ αλλά και την τιμωρία από τις αρμόδιες αρχές.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι αγώνες εθνικών ομάδων γίνονται αφορμή να εκφραστούν οι ανταγωνισμοί και οι εθνικές και εθνικιστικές εντάσεις. Ειδικά σήμερα όπου υπάρχει μια έντονη κινητικότητα σε όλα τα ανοιχτά ζητήματα της περιοχής. Η ένταση στην Ουκρανία δε λέει να κοπάσει ενώ η επανεμφάνιση των ΗΠΑ στην περιοχή, μετά την εκλογή Μπάιντεν, ξαναφέρνει στο προσκήνιο τον κίνδυνο μιας ανοιχτής σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ. Την ίδια στιγμή φουντώνουν τα σενάρια και οι υπόγειες (ή και όχι και τόσο υπόγειες) διεργασίες για τη διευθέτηση των «εκκρεμοτήτων» στα δυτικά Βαλκάνια. Προβλέπονται ακόμη και αλλαγές συνόρων, ανταλλαγές εδαφών κ.λπ. ξανανοίγοντας όλες τις πληγές και τους εθνικούς ανταγωνισμούς οι οποίοι με την εμπλοκή και την υποδαύλιση των Μεγάλων Δυνάμεων μπορούν να βάλουν και πάλι φωτιά στην περιοχή. Αλλά και η Συμφωνία των Πρεσπών, που είχε παρουσιαστεί από τους εμπνευστές και τους υποστηρικτές της ως το πρότυπο για την ειρηνική επίλυση των διαφορών στην περιοχή, δε δείχνει να περπατάει χωρίς εμπόδια. Εξαναγκάζοντας έτσι τις ΗΠΑ να την εντάξουν στη λίστα «υποχρεωτικότητας», απειλώντας εχθρούς και φίλους με κυρώσεις όσο δεν την αποδέχονται και εφαρμόζουν.
Τι κάνουν οι περιβόητες επιτροπές που θα παρακολουθούσαν υποτίθεται την πορεία της Συμφωνίας; Πού είναι η ελληνική διπλωματία να πιέσει τη γείτονα να προχωρήσει στις απαραίτητες αλλαγές ονομασιών και διακριτικών συμβόλων;
Ας επιστρέψουμε όμως στο επεισόδιο. Η γειτονική μας χώρα εκπροσωπείται στην UEFA από την Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Μακεδονίας η οποία δεν συμπεριλαμβάνεται στους φορείς και τους οργανισμούς των οποίων η ονομασία άλλαξε σε «Βόρεια Μακεδονία» μετά την Συμφωνία των Πρεσπών. Την ίδια στιγμή, στις ανακοινώσεις της διοργανώτριας αρχής και τις τηλεοπτικές μεταδόσεις (με εξαίρεση την Ελλάδα), η συντομογραφία της χώρας παραμένει MKD, ενώ για ακόμη μια φορά οι αγώνες της Εθνικής γίνονται αφορμή για εθνικιστικές κραυγές με «Μεγαλέξανδρους», αστέρια της Βεργίνας και σκέτο «Μακεδονία».
Όπως είναι λογικό τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν αντιδράσεις στην ελληνική πλευρά που βλέπει τον εμπαιγμό της Συμφωνίας των Πρεσπών σε πλήρη εξέλιξη. Πριν τρία χρόνια η χώρα μας ήρε τις όποιες ενστάσεις για αναγνώριση των Σκοπίων από διεθνείς οργανισμούς με μοναδικό «αντάλλαγμα» να μην εμφανίζεται η γειτονική χώρα με το όνομα «Μακεδονία» και τα παράγωγά του, αλλά με αυτό της νέας της επίσημης ονομασίας «Βόρεια Μακεδονία». Αποσύροντας ταυτόχρονα και μια σειρά σύμβολα του αλυτρωτισμού και της ιστορικής παραχάραξης.
Τρία χρόνια μετά αποδεικνύεται πως η συμφωνία αυτή όχι μόνο δεν έκλεισε τα ανοιχτά για χρόνια θέματα, αλλά δίνει ακριβώς στη «Βόρεια Μακεδονία» τα επίσημα πλέον επιχειρήματα για να συνεχίσει να αυθαιρετεί και να προκαλεί. Στις επίσημες διαμαρτυρίες των υπουργών Αυγενάκη και Δένδια στην UEFA και στον ΥΠΕΞ της «Βόρειας Μακεδονίας» αντίστοιχα, η απάντηση των γειτόνων μας ήταν πως η ποδοσφαιρική ομοσπονδία της χώρας είναι ιδιωτικός φορέας και δεν εμπίπτει στις προβλέψεις της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ο εμπαιγμός είναι καταφανής αν αναλογιστεί κανείς ότι ακόμη και αν τυπικά η εν λόγω ομοσπονδία είναι ιδιωτικός φορέας (σύμφωνα και με τους κανόνες της UEFA) δεν παύει αυτή να εκπροσωπεί μια χώρα χωρίς την οποία δε θα είχε λόγο ύπαρξης. Παρόλα αυτά τέτοια νομιμοφανή επιχειρήματα δείχνουν να πείθουν την UEFA. Έτσι η χώρα συνεχίζει να αγωνίζεται στα γήπεδα του Euro με τα συγκεκριμένα διακριτικά και ονομασίες και τη διοργανώτρια αρχή να πετά την μπάλα στην εξέδρα δηλώνοντας πως «δεν θα επιτρέψει στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο να γίνει η πλατφόρμα για τη μεταφορά πολιτικών μηνυμάτων».
Οι αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς ήταν για ακόμη μια φορά κατώτερες των περιστάσεων και κυρίως έγιναν και πάλι εκ των υστέρων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όσο αυστηρό και να είναι το ύφος του διαβήματος μιας χώρας, δεν παύει να ακούγεται στα αυτιά τρίτων ως περιττή γκρίνια. Τι κάνουν οι περιβόητες επιτροπές που θα παρακολουθούσαν υποτίθεται την πορεία της συμφωνίας; Πού είναι η ελληνική διπλωματία να πιέσει τη γείτονα να προχωρήσει στις απαραίτητες αλλαγές ονομασιών και διακριτικών συμβόλων; Στην πραγματικότητα η ελληνική πλευρά, σε όλες της τις πολιτικές εκφάνσεις, έχει παραιτηθεί αυτού του δικαιώματος-υποχρέωσης.
Τι προβλέπει η Συμφωνία των Πρεσπών για σωματεία και φορείς
«Άρθρο 1.3.α: Tο επίσημο όνομα του Δεύτερου Μέρους θα είναι “Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας”, το οποίο θα είναι το συνταγματικό όνομα του Δεύτερου Μέρους και θα χρησιμοποιείται erga omnes, όπως προβλέπεται στην παρούσα Συμφωνία. Το σύντομο όνομα του Δεύτερου Μέρους θα είναι “Βόρεια Μακεδονία”.
Άρθρο 1.3.ε: Οι κωδικοί χώρας για τις πινακίδες αυτοκινήτων του Δεύτερου Μέρους θα είναι ΝΜ ή ΝΜΚ. Για όλους τους άλλους σκοπούς, κωδικοί χώρας παραμένουν οι ΜΚ και MKD, όπως επισήμως αποδόθηκαν από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ΔΟΤ).
Άρθρο 1.3.ζ: Ο επιθετικός προσδιορισμός για το Κράτος, τα επίσημα όργανά του, και τις άλλες δημόσιες οντότητες θα ευθυγραμμίζεται με το επίσημο όνομα του Δεύτερου Μέρους ή το σύντομο όνομα, ήτοι, “της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας” ή “της Βόρειας Μακεδονίας”. Άλλες χρήσεις επιθέτου περιλαμβανομένων εκείνων που αναφέρονται σε ιδιωτικές οντότητες και δρώντες που δεν σχετίζονται με το Κράτος και τις δημόσιες οντότητες, δεν έχουν συσταθεί με νόμο και δεν απολαμβάνουν οικονομικής υποστήριξης από το Κράτος για δραστηριότητες στο εξωτερικό, δύνανται να ευθυγραμμίζονται με το Άρθρο 7 (3) και (4).»
ΑΠΟ ΤΑ παραπάνω γίνεται εμφανές ότι η συμφωνία που υπέγραψαν Τσίπρας και Κοτζιάς, και σέβονται και εφαρμόζουν Μητσοτάκης και Δένδιας, προβλέπει την αυστηρή χρήση του ονόματος «Βόρειας Μακεδονίας» μόνο για κρατικούς φορείς, ενώ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για όλους τους υπόλοιπους φορείς και οργανισμούς να χρησιμοποιούν σκέτο τον όρο «Μακεδονία» και τα παράγωγά του, με την προϋπόθεση αυτό να αναφέρεται στο έδαφος και όχι στη μακεδονική ιστορία. Ενώ και για την συντομογραφία της χώρας, η ελληνική διπλωματία το μόνο που κατάφερε είναι να τροποποιήσει το «MKD» μόνο για τις πινακίδες αυτοκινήτων (ίσα-ίσα για να μην «σκανδαλίζονται» οι Βορειοελλαδίτες από τους επισκέπτες από τη γείτονα χώρα).
Επομένως, το γράμμα και το πνεύμα της συμφωνίας επιτρέπουν τόσο στην Ελλάδα να διαμαρτύρεται για τη χρήση του σκέτο «Μακεδονία» από την ποδοσφαιρική ομοσπονδία, όσο και στη «Βόρεια Μακεδονία» να χρησιμοποιεί ως δικαιολογία το γεγονός πως αυτή είναι ιδιωτικός φορέας χωρίς κρατική χρηματοδότηση, και έτσι να επιβάλει τη χρήση του όρου «Μακεδονία».
Ο πρώην ΥΠΕΞ κ. Κοτζιάς και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν το θράσος να συνεχίζουν να πανηγυρίζουν για τη Συμφωνία των Πρεσπών ως μεγάλη τους επιτυχία και να κάνουν κριτική στη σημερινή κυβέρνηση ότι δεν την αξιοποιεί προς όφελος της χώρας. Ενώ οι νυν κυβερνώντες βολεύονται να κρύβονται πίσω από τον ισχυρισμό ότι «δεν το υπογράψαμε εμείς αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ». Μη κάνοντας τίποτα όλο αυτό το διάστημα, έστω για να «διορθώσουν» όπως υποσχέθηκαν τις «αρνητικές πλευρές» της.
Τρία χρόνια μετά…
Τρία χρόνια συμπληρώθηκαν αυτές τις μέρες από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Μια συμφωνία που πραγματοποιήθηκε με τις «ευχές» και τη στενή εποπτεία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, έγινε αφορμή για αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού στη χώρα μας –με την κατακρήμνιση του ΣΥΡΙΖΑ– οδηγώντας εν τέλει στην ευθυγράμμιση όλων στα συμφωνημένα.
Τι έχει προχωρήσει αυτά τα τρία χρόνια. Η γειτονική χώρα προχώρησε στην αλλαγή της συνταγματικής της ονομασίας σε «Βόρεια Μακεδονία», ενώ αντίστοιχα τροποποιήθηκαν και οι επίσημες ονομασίες (δρόμοι, αθλητικά στάδια, δημόσιοι οργανισμοί κ.ά.). Η Ελλάδα ήρε το βέτο για τη συμμετοχή της χώρας σε διεθνείς οργανισμούς και έτσι η «Βόρεια Μακεδονία» είναι και επισήμως μέλος του ΝΑΤΟ από τις 27 Μαρτίου 2020, ενώ αναμένει τις γενικότερες εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια για να προχωρήσουν οι συνομιλίες και με την Ε.Ε. Παράλληλα έχουν αναθερμανθεί οι οικονομικές και άλλες σχέσεις συνεργασίας με τις δύο χώρες.
Τρία χρόνια μετά έχουμε σαφώς κερδισμένο το ΝΑΤΟ που προωθεί τους σχεδιασμούς του στην περιοχή, τη Βόρεια Μακεδονία που κερδίζει τη διεθνή της αναγνώριση και αναβάθμιση των οικονομικών και διπλωματικών της σχέσεων, και την Ελλάδα παρά τους πανηγυρισμούς να μένει με την ασάφεια που γεννά γεγονότα όπως αυτό του Euro.
Η ένταξη όμως της χώρας στην Ε.Ε. συνεχίζει να συναντά εμπόδια παρά την υποχώρηση της Ελλάδας. Τα εμπόδια μπαίνουν από την άρνηση της Βουλγαρίας να αποσύρει το βέτο στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, διεκδικώντας από τη «Βόρεια Μακεδονία» την αναγνώριση βουλγαρικής εθνοτικής προέλευσης μερίδας των πολιτών της, φοβούμενη ότι σε αντίθετη περίπτωση αυτοί θα τύχουν διώξεων από τα Σκόπια.
Στην Ελλάδα αγκάθι συνεχίζει να αποτελεί η ψήφιση από την Ελληνική Βουλή των μνημονίων συνεργασίας για μια σειρά τομείς όπως η οικονομική συνεργασία ή οι αλλαγές στα σχολικά βιβλία. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη φαίνεται να θέλει να καθυστερήσει τη διαδικασία αυτή έχοντας κατά νου το πολιτικό κόστος και πιθανές κομματικές διαρροές. Ως τότε η χώρα συνεχίζει να ευθυγραμμίζεται με όσα προστάζουν οι σύμμαχοι και οι συμφωνίες και να αναγάγει τη Συμφωνία των Πρεσπών σε πρότυπο για τη διευθέτηση των ανοιχτών θεμάτων με τους υπόλοιπους γείτονες (Τουρκία, Αλβανία). Τρία χρόνια μετά, το «καν’ το όπως στις Πρέσπες» φαίνεται να κυριαρχεί στην εξωτερική πολιτική της χώρας μας, την ίδια στιγμή που γίνεται φανερό ότι αυτό δεν μας διασφαλίζει σε τίποτα.
