Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC ‒ Public health implications of the use of self-tests to detect SARS-CoV-2 in the EU/EEA, 17/3/2021): «Τα self test προσφέρουν πλεονεκτήματα μόνο συμπληρωματικά στον έλεγχο που διεξάγεται από ειδικούς της υγείας (PCR, rapid-tests). Βελτιώνουν την προσβασιμότητα στον επιδημιολογικό έλεγχο και επιτρέπουν τη διάγνωση στα πρώτα στάδια της νόσησης». Κλειδί της παραπάνω εκτίμησης είναι αυτό το «μόνο συμπληρωματικά», καθώς όπως προειδοποιεί το ECDC: «Η μεταφορά της ευθύνης ελέγχου από τις υγειονομικές αρχές στα μεμονωμένα άτομα μπορεί να οδηγήσει σε υποκαταγραφή των κρουσμάτων και να δυσχεράνει την ιχνηλάτηση των επαφών» ενώ προειδοποιεί και για τον κίνδυνο «λάθους εφαρμογής των test που θα πολλαπλασιάσει τα εσφαλμένα θετικά ή εσφαλμένα αρνητικά αποτελέσματα», αλλά και για τις δυσκολίες που γεννά το γεγονός πως αμέσως μετά την αυτοδιάγνωση πιθανός νοσούντας θα βρεθεί «χωρίς άμεση πρόσβαση στην στήριξη και την συμβουλευτική ενός υγειονομικού».
Η ελληνική περίπτωση έχει και πάλι μια έντονη πρωτοτυπία στον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζει τις κατευθύνσεις των ειδικών, με τα self test να έρχονται όχι για να υποβοηθήσουν αλλά για να υποκαταστήσουν τον όποιο επιδημιολογικό έλεγχο, με το συνολικό αριθμό των τεστ που διεξάγονται από τις υγειονομικές αρχές (rapid tests, PCR), σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας να παραμένει σταθερά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Χαρακτηριστικά τον τελευταίο μήνα, ο εβδομαδιαίος αριθμός τεστ κινήθηκε μεταξύ 2-3% του συνολικού πληθυσμού, με τα αντίστοιχα νούμερα για την Τσεχία για παράδειγμα να κινούνται στο 9-11% και τη Δανία να πετυχαίνει κάλυψη που φτάνει στο 28-34% του πληθυσμού. Η ελληνική κυβέρνηση παραιτήθηκε από πολύ νωρίς από τον στόχο του ελέγχου και της ιχνηλάτησης, που ποτέ δεν αποτέλεσε εργαλείο στους σχεδιασμούς της, αφήνοντας πεδίο δόξης λαμπρό για τα οριζόντια λοκντάουν διαρκείας που απέτυχαν στην πράξη. Η χρήση των test είχε πάντα επικοινωνιακό χαρακτήρα και χρησίμευσε για την «επιστημονική» νομιμοποίηση ήδη ειλημμένων αποφάσεων.
Άνοιγμα… για τους τουρίστες
Η κυβέρνηση σχεδίαζε το πανηγυρικό άνοιγμα κάποιων κοινωνικών δραστηριοτήτων, πιεζόμενη από την ασφυχτική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην αγορά και την κοινωνία, με το βλέμμα όμως στραμμένο στη «βαριά βιομηχανία» του τουρισμού. Στα πλαίσια αυτά έγιναν και οι εξαγγελίες για ένα δωρεάν self test ανά πολίτη την εβδομάδα, με σκοπό να δημιουργηθεί αίσθημα ασφαλούς μετάβασης.
Ο σχεδιασμός αυτό συνάντησε την, κατά τα άλλα απολύτως προβλέψιμη, επιδείνωση της επιδημιολογικής εικόνας, με τη χώρα μας να καταγράφει ρεκόρ κρουσμάτων και εισαγωγών στις ΜΕΘ, χωρίς ορατά σημάδια εξόδου από αυτόν τον φαύλο κύκλο. Το άνοιγμα της εστίασης φαίνεται να μετατίθεται για μετά το Πάσχα, το λιανεμπόριο θα λειτουργήσει σταδιακά με τη μέθοδο του click away, ενώ τα υπόλοιπα μέτρα αποκλεισμού της κοινωνίας από τον δημόσιο χώρο (sms, βραδινή απαγόρευση) παραμένουν, παρά την εμφανή τους αποτυχία.
Αυτό που μένει προς το παρόν είναι το άνοιγμα για δύο βδομάδες (μετά έρχονται οι διακοπές του Πάσχα) των Λυκείων της χώρας, με τη διεξαγωγή δύο self test τη βδομάδα για μαθητές και εκπαιδευτικούς. Το σχολείο και οι μαθητές, μετά την τηλε-εκπαίδευση, γίνονται και πάλι αντικείμενο πειραματισμών, χωρίς προτεραιότητα των εκπαιδευτικών στους εμβολιασμούς, χωρίς σπάσιμο των μεγάλων τμημάτων, χωρίς αξιοποίηση άλλων δημόσιων κτιρίων για να επιτευχθεί αυτό, χωρίς ενίσχυση της κοινότητας για να αντιμετωπίσει ενεργητικά μια δύσκολη συνθήκη.
Συμφέροντα και ανταγωνισμοί
Μπορεί οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί να συναντάνε διαρκώς τοίχο, και η νέα πανάκεια των self test, να μη φαντάζει ικανή να ανατρέψει την κατάσταση. Υπάρχει όμως απουσία οποιασδήποτε εναλλακτικής πρότασης. Η αντιπολίτευση εξαντλεί τον πολιτικό της ρόλο σε επικοινωνιακές κοκορομαχίες, με τον ΣΥΡΙΖΑ αντί να προτείνει τρόπους ενίσχυσης της υγειονομικής επιτήρησης και της κοινωνίας, να εξαντλείτε στην σκανδαλολογία, στα όρια των fake news, δίνοντας έτσι το πλεονέκτημα στην κυβέρνηση να κερδίζει πόντους αξιοπιστίας.
Την ίδια στιγμή, οι σκιές πάνω από τη διαδικασία προμήθειας των self test που εμπλέκουν πολυεθνικές και χρεωμένες εταιρίες, αντανακλούν το βάθος του ανταγωνισμού συμφερόντων. Η χώρα μας προμηθεύτηκε self test από τη Roche, πολυεθνική με έδρα την Ελβετία, και από τρεις ακόμη ελληνικές εταιρίες που προσέφεραν self test της ίδιας κατασκευάστριας εταιρείας, της κινεζικής JOYSBIO. Από τη μία το Kit της Roche που φέρεται, σύμφωνα με τους φαρμακοποιούς, σε κάποιες παρτίδες να μην είναι συσκευασμένο σε τεμάχια, δημιουργώντας έτσι προβλήματα στη διανομή τους. Ακόμα έχουμε τις σημαντικές αποκλίσεις στην τιμή των τεστ της JOYSBIO από τις τρείς εισαγωγικές εταιρίες (από 2,29 ευρώ έως 3,34 ευρώ για το ίδιο προϊόν). Και τέλος τις αναφορές για μία εκ των τριών, την Swiss Med, που πήρε τη μερίδα του λέοντος, ιδρυθείσα μόλις τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, χωρίς προηγούμενη συμμετοχή σε άλλους δημόσιους διαγωνισμούς, με ιδιοκτήτες που συνδέονται με εταιρίες που είναι μεγαλοφειλέτες του Δημοσίου.
Τι γίνεται στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Το ευρωπαϊκό αδιέξοδο σχετικά με την πανδημία δεν λέει να σταματήσει. Με μια πολιτική που βασίστηκε στα λοκντάουν ακορντεόν, την καλυμμένη στρατηγική της ανοσίας της αγέλης, με την επένδυση κάθε ελπίδας στον εμβολιασμό ‒που τινάχτηκε στον αέρα από την αθέτηση των συμφωνιών με την AstraZeneca και τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς‒, τώρα η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά στην πρόκληση ενός επιβεβλημένου, από την οικονομία και την κοινωνική κόπωση, ανοίγματος από την μια και της επιβαρυμένης επιδημιολογικής εικόνας του τρίτου κύματος, από την άλλη, που κρατά ψηλά τα ποσοστά νέων κρουσμάτων και θανάτων στις χώρες της Ε.Ε.
Μετά τα εμβόλια και το «πράσινο πιστοποιητικό», που σύμφωνα με επιστήμονες και ηγέτες, θα αποτελούσαν τα διαβατήρια επιστροφής στην κανονικότητα, έρχονται τα self test που αποτελούν μια μικρογραφία του ίδιου μοτίβου. Οι υπεύθυνες ευρωπαϊκές αρχές εγκρίνουν τα self test ως συμπληρωματικό εργαλείο αντιμετώπισης της πανδημίας, και μία μετά την άλλη οι χώρες σπεύδουν να τα εντάξουν στον εθνικό τους σχεδιασμό, παραλαμβάνοντας εκατομμύρια κιτ από self test, τόσο από ευρωπαϊκές εταιρείες όσο και από την Κίνα.
Από τις αρχές Μαρτίου στην Γερμανία και την Αυστρία, χρησιμοποιούνται πλάι στα άλλα τεστ για τον έλεγχο διασποράς του ιού, τόσο στον γενικό πληθυσμό όσο και πιο στοχευμένα στα σχολεία και τις δομές υγείας. Στη Γερμανία πωλούνται και από τα σούπερ μάρκετ, με δημοσιεύματα να κάνουν λόγο πως πολλές φορές η ζήτηση από τους πολίτες άδειασε τα ράφια. Η Γαλλία ακολούθησε στα τέλη Μαρτίου, έχοντας περισσότερους επιστημονικούς ενδοιασμούς ως προς την αποτελεσματικότητα αυτού του μέτρου, ενώ σταδιακά ακολουθούν και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Εν μέσω του τρίτου κύματος όμως πουθενά τα self test δεν βαφτίζονται ως βασικό εργαλείο επιδημιολογικού ελέγχου, όπως γίνεται στην Ελλάδα από την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Στον αντίποδα κινείται το Ηνωμένο Βασίλειο, με τον εμβολιασμό να προχωράει με γρήγορους ρυθμούς, τις αρχές να ανακοινώνουν πως πλησιάζουν το όριο επίτευξης ανοσίας στον πληθυσμό και τον σταδιακό έλεγχο της πανδημίας. Εκεί η κυβέρνηση αποφάσισε να δίνει δύο self test την βδομάδα σε κάθε πολίτη, με σκοπό να υπάρξει αποτροπή δημιουργίας νέων εστιών μετάδοσης μετά το σταδιακό άνοιγμα, και την αμφισβήτηση προς το μέτρο αυτό να έρχεται από εκείνους που υποστηρίζουν πως κάτι τέτοιο ίσως να είναι ένα αχρείαστο επιπλέον έξοδο, με βάση την τρέχουσα επιδημιολογική εικόνα.
Κρατική πολιτική DIY
Από την αρχή της πανδημίας η «ατομική ευθύνη» αποτέλεσε το βασικό μοτίβο της κυβερνητικής πολιτικής. Πίσω από την ατομική ευθύνη προσπάθησαν να κρύψουν τη διάλυση του δημόσιου συστήματος υγείας αλλά και μια σειρά εγκληματικές τους αποφάσεις, όπως τα καταστροφικά άνοιξε-κλείσε με το διαρκές λοκντάουν ακορντεόν, που άφησαν την κοινωνία απροστάτευτη. Με την επίθεση στους «ανεύθυνους πολίτες» που δεν εφαρμόζουν πιστά τις συμβουλές των ειδικών, επιδίωξαν και συνεχίζουν να επιδιώκουν την αυταρχική επιβολή τους επί της κοινωνίας, με πρόσχημα την πανδημία.
Τώρα έρχεται να προστεθεί άλλη μια σελίδα, στην κυβερνητική αποποίηση ευθυνών. Τα self-test και η αυτοδιάγνωση, μας λένε, θα αποτελέσουν το διαβατήριο για τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα και το άνοιγμα κάποιων κοινωνικών δραστηριοτήτων, ξεκινώντας από την επιστροφή των μαθητών λυκείου στις τάξεις τους. Προσοχή: Όχι ο έλεγχος και ο περιορισμός της πανδημίας, όχι η οικοδόμηση ανοσίας με τον μαζικό εμβολιασμό, όχι τα μέτρα και τα πρωτόκολλα ώστε το όποιο άνοιγμα να γίνει με ασφάλεια, αλλά η αυτοδιάγνωση και πάλι η ατομική ευθύνη.
Ένα χρήσιμο, αλλά συμπληρωματικό σύμφωνα με τους ειδικούς, εργαλείο, όπως τα self test, μετατρέπεται σε βασικό εργαλείο της κρατικής διαχείρισης της πανδημίας. Κάπως έτσι ο στόχος της επιδημιολογικής επιτήρησης, θυσιάζεται, και αντικαθίσταται από τη self test ψευδαίσθηση ελέγχου.
Μαζί θυσιάζεται και η προοπτική άρσης του λοκντάουν και της επαναλειτουργίας τομέων της κοινωνικής δραστηριότητας. Ενώ έχουμε τις ΜΕΘ γεμάτες και δεκάδες θανάτους που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί, την εμβολιαστική κάλυψη να προχωρά με αργούς ρυθμούς μεταθέτοντας τον στόχο της όποιας ανοσίας για μετά το καλοκαίρι και με τα παράλογα μέτρα αποκλεισμού των πολιτών από τον δημόσιο χώρο να διατηρούνται. Όπως όλα δείχνουν, άλλο ένα Πάσχα θα το περάσουμε σε καραντίνα, αναμένοντας το καλοκαίρι τη λειτουργία της «βαριάς μας βιομηχανίας» με τους τουρίστες να έχουν ήδη αρχίσει να φτάνουν στη χώρα μας.
