Φτωχά τα «επιχειρήματα» των πολέμιων της Καταλονίας
του Ερρίκου Φινάλη
Ένας πάλαι ποτέ «κομμουνιστής», ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο (που, μια και αυτές τις μέρες γίνεται πολύ κουβέντα για ποσοστά, είχε εκλεγεί με περίπου 16,5% του εκλογικού σώματος), είπε πέρυσι μια σοφή κουβέντα: «Τα δημοψηφίσματα συνιστούν απειλή». Λίγο καιρό αργότερα κάτι παρεμφερές δήλωσε και ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, παιδί-θαύμα του ευρωπαϊκού εναλλακτισμού: «Πρέπει να πάψουμε να λέμε ότι ο λαός έχει πάντα δίκιο». Σήμερα τα ίδια λένε, με αφορμή την Καταλονία, διάφοροι αριστεροί και ριζοσπάστες. Και επισείουν τα φαντάσματα του διαμελισμού π.χ. της Γιουγκοσλαβίας (παρεμπιπτόντως, πολλοί εξ αυτών τότε ξιφουλκούσαν κατά της «σερβικής καταπίεσης» και υποστήριζαν την απόσχιση Σλοβένων, Κροατών κ.λπ.).
Αυτές τις μέρες ακούμε πολλά τέτοια «επιχειρήματα», που βασίζονται σε επιεικώς ατυχείς συγκρίσεις – αφού καταρχήν εξαφανίζεται η διάκριση μεταξύ ιμπεριαλιστικών, εξαρτημένων, ημιαποικιακών κ.ά. κρατικών σχηματισμών, και μαζί της η καταταλαιπωρημένη συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης. Είναι εξάλλου εντυπωσιακό ότι οι «προοδευτικοί» πολέμιοι της καταλανικής Ανεξαρτησίας φαίνεται να γνωρίζουν τα πάντα για την ηγεμόνευση αυτής της διαδικασίας από την καταλανική αστική τάξη, τη δήθεν αδιαφορία των πιο πληβείων Καταλανών κ.λπ. Ενώ την ίδια στιγμή δεν λένε κουβέντα για την «ποιότητα» του διεφθαρμένου, καταπιεστικού, μοναρχικού και ανεπίδεκτου οιασδήποτε μεταρρύθμισης ισπανικού κράτους.
Απονομιμοποιημένο το καθεστώς της Μαδρίτης
Άλλο «επιχείρημα» που προβάλλουν είναι ότι η Ανεξαρτησία απαγορεύεται από το Σύνταγμα του Βασιλείου της Ισπανίας. Προφανώς δεν τους απασχολεί η πλήρης απονομιμοποίηση του εν λόγω άκαμπτου και ασφυκτικού πλαισίου στα μάτια εκατομμυρίων υπηκόων του Φιλίππου του 6ου, που ούτε νιώθουν ούτε είναι «ισπανοί» – κι ας έχει η Μαδρίτη κορόνα στο κεφάλι της την φρανκικής έμπνευσης «αδιάσπαστη ενότητα του ισπανικού έθνους». Με την ίδια σαθρή λογική π.χ. οι Αλγερίνοι δεν θα έπρεπε να επιδιώξουν την Ανεξαρτησία τους, αφού δεν προβλεπόταν από το γαλλικό Σύνταγμα, ή οι Παλαιστίνιοι θα έπρεπε να πάρουν την άδεια του Νετανιάχου για να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους. Τελικά, όλοι οι υπερασπιστές της «συνταγματικής νομιμότητας» καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το δικαίωμα αυτοδιάθεσης υπάρχει, αρκεί… να μην εφαρμόζεται.
Επιμένουν μάλιστα και με «ταξικά» επιχειρήματα περί πλούσιας Καταλονίας, ακόμη και μετά το πρωτοφανές όργιο μιας ντε φάκτο κατάστασης πολιορκίας και μιας ακραίας κρατικής βίας, που οι Καταλανοί είχαν να ζήσουν από την εποχή του Φράνκο. Συλλήψεις εκλεγμένων, πλαστικές σφαίρες, ανοιγμένα κεφάλια, αποστολή της ισπανικής στρατοχωροφυλακής και στρατιωτικών μονάδων… τίποτα δεν τους πτοεί. Ούτε οι καταδικαστικές δηλώσεις της ευρωκρατίας, ή οι τρομοκρατικές ανακοινώσεις «καταλανικών» τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων ότι αποχωρούν άμεσα από την Καταλονία. Όχι, όλα είναι ένα υποχθόνιο, αντιδραστικό σχέδιο της καταλανικής αστικής τάξης. Στο οποίο προφανώς περιλαμβάνεται και η δίχως προηγούμενο ριζοσπαστικοποίηση και ενεργοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, περιλαμβανομένων πολλών που μέχρι τώρα δεν υποστήριζαν την Ανεξαρτησία…
Τα πραγματικά αγκάθια
Αλλά αρκεί με αυτά τα «επιχειρήματα». Ας πάμε στα πραγματικά αγκάθια. Πρώτον, όσον αφορά την Καταλονία: είναι γεγονός ότι, σε αντίθεση με τη Χώρα των Βάσκων (όπου η Πατριωτική Αριστερά ηγεμονεύει στο κίνημα για Ανεξαρτησία), στο καταλανικό κίνημα η πιο ριζοσπαστική και αποφασισμένη πτέρυγα –που πολιτικά εκφράζεται από το «ακροαριστερό» κόμμα CUP– είναι, ακόμη, μειοψηφική. Αυτό σημαίνει ότι η καταλανική κυβέρνηση του Πουτζδεμόν θα είχε ήδη ανακρούσει πρύμνα εάν (είναι σπουδαίο αυτό το εάν!) δεν είχε φουντώσει η οργή και ο ριζοσπαστισμός σε πλατιά λαϊκά στρώματα. Την ίδια στιγμή, κι ανεξάρτητα από το τι θα γίνει το αμέσως επόμενο διάστημα, το ισπανικό κράτος έχει ήδη υποστεί μια σημαντική πολιτική ήττα. Ακόμη κι αν η σημερινή καταλανική κυβέρνηση υποκύψει στην πίεση, το χάσμα δεν θα γεφυρωθεί.
Ένα δεύτερο πρόβλημα, παραμένοντας στην Καταλονία, είναι οι εκεί ευρέως διαδεδομένες ψευδαισθήσεις ότι η ευρωκρατία τελικά θα αναγνωρίσει τη δημοκρατική βούληση των Καταλανών. Θα ήταν βέβαια επιπόλαιο να αποκλείσει κανείς μια μελλοντική αλλαγή στάσης της ευρωκρατίας – που έχει σε εφεδρεία εργαλεία όπως η «Ευρώπη των Περιφερειών», στα οποία θα εντασσόταν πρόθυμα το τμήμα εκείνο της καταλανικής αστικής τάξης που υποστηρίζει την Ανεξαρτησία. Όμως για την ώρα ούτε η Γερμανία ούτε οι Βρυξέλλες φαίνεται να επιδιώκουν το διαμελισμό του ισπανικού κράτους, τόσο για οικονομικούς όσο και για πολιτικούς λόγους. Έτσι, η διατήρηση των ψευδαισθήσεων ότι θα βρεθούν συστημικοί σύμμαχοι και μια σχετικά εύκολη φόρμουλα διεξόδου, υπονομεύει την απαραίτητη προετοιμασία για επίπονο, μακροχρόνιο αγώνα.
Χρειαζόμαστε κριτήρια!
Όμως το πιο σημαντικό αγκάθι είναι η αδυναμία πολλών αριστερών ανθρώπων να αναπτύξουν κριτήρια που θα επιτρέπουν έναν ορθό προσανατολισμό σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Ένα πρώτο ζήτημα αφορά αυτά καθαυτά τα δημοψηφίσματα, που βάλλονται πανταχόθεν ως λαϊκισμός. Η υπεροψία των ελίτ έναντι των «μαζών που δεν είναι ικανές να αποφασίζουν», μια μεταφορά δηλαδή της οριενταλιστικής λογικής και εντός Ευρώπης πλέον, έχει μολύνει ικανό τμήμα αυτών που αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί. Και φυσικά αποτελεί πλέον δημόσια τοποθέτηση των πιο… ακομπλεξάριστων συστημικών κύκλων. Έτσι τα ενοχλητικά δημοψηφίσματα είτε απαγορεύονται (Καταλονία) είτε απλά τα αποτελέσματά τους ακυρώνονται ντε φάκτο (Γαλλία, Ολλανδία, Κύπρος, Ελλάδα κ.λπ.).
Ένα δεύτερο ζήτημα είναι η υποδαύλιση εθνικισμών από ιμπεριαλιστικές και συστημικές δυνάμεις με στόχο το διαμελισμό ενοχλητικών χωρών (ποτέ, όμως, των δυτικών «δημοκρατιών», που διατηρούν ακόμη και αποικίες στην άλλη άκρη του κόσμου κόντρα στη βούληση των ιθαγενών πληθυσμών). Κι εδώ υπάρχουν δύο πτυχές: πρώτον, η υποκρισία των δύο μέτρων και σταθμών, αφού ούτε να ακούσουν δεν θέλουν για αυτοδιάθεση των «δικών τους» υπηκόων τη στιγμή που έχουν μετατρέψει μη φίλιες χώρες σε νεοαποικιακά θρύψαλα-προτεκτοράτα. Δεύτερον, ότι ακριβώς επειδή υπάρχουν υποδαυλίσεις, πρέπει να αποκτήσουμε κριτήρια – όχι να ισοπεδώνουμε τα πάντα. Άλλο το δικαίωμα αυτοδιάθεσης συμπαγών εθνών με ιστορικά εδάφη, συνείδηση της ταυτότητάς τους κ.λπ. σε μια ιμπεριαλιστική χώρα, κι άλλο η ανατίναξη και ο διαμελισμός εξαρτημένων ή μη φίλιων χωρών της περιφέρειας μέσω εθνικών ή θρησκευτικών μειονοτήτων.
Ασκήσεις ευκολότερες και δυσκολότερες
Δεν ισχυριζόμαστε ότι πρόκειται για εύκολη άσκηση. Ακριβώς επειδή το εθνικό-κοινωνικό ζήτημα είναι περίπλοκο, κάθε περίπτωση απαιτεί συγκεκριμένη ανάλυση και τοποθέτηση. Για να είμαστε σαφείς: Δεν υποστηρίζουμε κανένα δικαίωμα π.χ. της πολυεθνικής μουσουλμανικής μειονότητας στην ελληνική Θράκη να «αυτοδιατεθεί». Ούτε να τεθεί θέμα Τσάμηδων στην Ήπειρο από Αλβανούς εθνικιστές που ονειρεύονται να μετατρέψουν τα μισά Βαλκάνια σε Μεγάλη Αλβανία. Ούτε δείχνουμε οποιαδήποτε κατανόηση για τον αλυτρωτισμό κάποιων Σλαβομακεδόνων που βάζοντας μπροστά τον… Μεγαλέξανδρο διεκδικούν μέχρι και τη Θεσσαλονίκη. Δηλαδή είμαστε κάθετα αντίθετοι σε οποιαδήποτε απόπειρα να διαμελιστεί η ελληνική κυριαρχία (όση έχει απομείνει, έστω και τύποις) με οποιοδήποτε πρόσχημα.
Αλλά υπάρχουν και πιο δύσκολες ασκήσεις, π.χ. το κουρδικό ζήτημα. Τι θέση παίρνουν σήμερα οι άνθρωποι καλής θέλησης για τους μακρόχρονους αγώνες ενός έθνους διαμελισμένου ανάμεσα σε 4 κράτη; Ας παραδεχτούμε ότι η διατήρηση της ενθουσιώδους υποστήριξης του κουρδικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος δυσχεραίνεται από τις επιλογές ορισμένων ηγεσιών, να στηριχτούν στην όλως αβέβαιη «βοήθεια» μιας ιμπεριαλιστικής υπερδύναμης (συν την κυνική σύμπλευσή τους με το κατοχικό Ισραήλ…). Θα ήταν διαφορετική η στάση μας και στο καταλανικό ζήτημα αν αυτό υποδαυλιζόταν από μια ιμπεριαλιστική δύναμη, και αν οι προοδευτικές δυνάμεις του υπόλοιπου ισπανικού κράτους πρόσφεραν τη διέξοδο μιας δημοκρατικής και ισότιμης ομοσπονδίας. Όμως τίποτε από αυτά δεν συμβαίνει. Άρα, αν υπάρχει κάτι απονομιμοποιημένο στα μάτια των λαών, είναι η βία που ασκεί η Μαδρίτη!
* Για την Καταλονία, βλ. μεταξύ άλλων και τα φύλλα 375, 374, 372, και 280.
