Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Η πανίσχυρη αγροτοβιομηχανία της χώρας, με την υποστήριξη του ίδιου πολιτικού συρφετού που ανέδειξε πριν χρόνια στην προεδρία τον Ζαΐρ Μπολσονάρου, προσπαθούσε με κάθε μέσο να τους το στερήσει. Όμως με μια ιστορική απόφασή του το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας αναγνώρισε τελικά το δικαίωμα των ιθαγενών στη γη που κατέχουν εδώ και αιώνες.
Εννέα από τους έντεκα δικαστές ψήφισαν κατά της προσπάθειας παραγραφής των ιστορικών δικαιωμάτων των ιθαγενών της Βραζιλίας (1,7 εκατ. άτομα), μια προσπάθεια που είχε κωδικοποιηθεί σε νομοσχέδιο το οποίο είχε εγκρίνει η ελεγχόμενη από τη Δεξιά Κάτω Βουλή. Μεταξύ άλλων, ο νόμος προέβλεπε τη δυνατότητα αλλαγής χρήσης για εκτάσεις γης που παραδοσιακά ανήκαν στις κοινότητες των αυτοχθόνων, αν εκείνες δεν μπορούσαν να «αποδείξουν» ότι οι εκτάσεις βρίσκονταν στην κατοχή τους από το 1988.
Η απόφαση σκόρπισε ανακούφιση στους ιθαγενείς και στις οργανώσεις που υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους. Πολλοί ανάμεσα στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί έξω από το δικαστήριο έκλαιγαν από χαρά. Άλλοι χόρευαν. «Ζήτω η αντίσταση των ιθαγενών» έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Ελόι Τερένα, δικηγόρος των ιθαγενικών οργανώσεων που είχαν προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Για νίκη «του αγώνα, των δικαιωμάτων και της Ιστορίας» έκανε λόγο από την πλευρά της η Σέλια Τσαμπριάκα, εκλεγμένη εκπρόσωπος των ιθαγενών στο Κογκρέσο της Βραζιλίας. Όμως και η Σόνια Γκουαζαζάρα, υπουργός Ιθαγενικών Υποθέσεων της κυβέρνησης Λούλα, χαρακτήρισε τη δικαστική απόφαση «επιστέγασμα» πολύχρονων αγώνων και κινητοποιήσεων.
Μόνο δύο δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου τάχθηκαν υπέρ του χρονικού περιορισμού του δικαιώματος των ιθαγενικών κοινοτήτων στη γη τους. Αμφότεροι διορίστηκαν από τον ακροδεξιό πρώην Πρόεδρο της χώρας Ζαΐρ Μπολσονάρου, που δεν έκρυψε ποτέ την περιφρόνησή του τόσο για τους ιθαγενείς όσο και για την προστασία του περιβάλλοντος. Αντιθέτως, η Κάρμεν Λουτσία Αντούνες Ρότσα, ένα από τα μέλη του δικαστηρίου που έκριναν τα μέτρα αντισυνταγματικά, χαρακτήρισε την απόφαση ένδειξη ενδιαφέροντος για «την εθνική αξιοπρέπεια ενός λαού που αποδεκατίστηκε και καταπιέστηκε για πέντε αιώνες της Ιστορίας του». Η βραζιλιανική κοινωνία, συνέχισε, οφείλει ένα «χρέος που δεν μπορεί ποτέ να αποπληρωθεί» στους ιθαγενείς της χώρας.
Η οργάνωση Διεθνής Επιβίωση, που έχει στόχο την προστασία των δικαιωμάτων των ιθαγενών, μίλησε από την πλευρά της για ήττα «της προσπάθειας νομιμοποίησης της κλοπής τεράστιων εκτάσεων ιθαγενικής γης». Οι εκπρόσωποι των ιθαγενών κάνουν λόγο όχι μόνο για μια ιστορική απόφαση για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων, αλλά και για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Τo φαινόμενο της πεταλούδας
Σε έναν κόσμο όπου αρχιτεκτονική, μηχανές, κλωστές και πολυμεσικά έργα τέχνης συνυπάρχουν αρμονικά και αναπτύσσουν ενεργό διάλογο με τον χωροχρόνο, υφαίνοντας ταυτόχρονα έναν δεσμό μεταξύ της Τέχνης και του Επιχειρείν. Εκεί θα ταξιδέψουν οι επισκέπτες και θεατές της έκθεσης σύγχρονης τέχνης με τίτλο «το Φαινόμενο της Πεταλούδας/the Butterfly Effect» που παρουσιάζει ο αστικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός artefact athens σε επιμέλεια Κώστα Πράπογλου στο εργοστάσιο «Κλωσταί Πεταλούδας-Μουζάκης».
Η έκθεση «το Φαινόμενο της Πεταλούδας/the Butterfly Effect» θα πραγματοποιηθεί σε πολυάριθμους χώρους του συγκροτήματος της ιστορικής κλωστοϋφαντουργίας «Κλωσταί Πεταλούδας-Μουζάκης» που λειτουργεί αδιάκοπα από το 1944 μέχρι σήμερα, όπου το βιομηχανικό περιβάλλον με τον έντονο ρετρο-φουτουριστικό του χαρακτήρα εμπνέει 41 καλλιτέχνες τοποθετώντας τους επισκέπτες σε μια συνθήκη όπου το πραγματικό και το φαντασιακό συνδιαλέγονται και αλληλεπιδρούν.
Οι 41 καλλιτέχνες από την Ελλάδα, την Αμερική, το Ισραήλ, το Μαρόκο, την Κύπρο, τη Γαλλία, το Ιράν, την Ελβετία, την Αγγλία, την Ινδία, την Ιταλία και την Κόστα Ρίκα μετά από πρόσκληση του επιμελητή Κώστα Πραπόγλου παρουσιάζουν έργα που ανταποκρίνονται στον χώρο και στο εννοιολογικό πλαίσιο, δημιουργώντας με το οπτικό, πολυμεσικό λεξιλόγιό τους εγκαταστάσεις χώρου, βίντεο, γλυπτά, ηχοτοπία και ζωγραφική.
Παράλληλα έχει ενδιαφέρον ότι το γεωγραφικό στίγμα της ευρύτερης περιοχής των εγκαταστάσεων του εργοστασίου ταυτίζεται με τον άξονα της αρχαίας πομπής των Ελευσίνιων Μυστηρίων επί της Ιεράς Οδού, η έκθεση φιλοδοξεί να φέρει το φιλότεχνο κοινό κοντά σε νοήματα εσωτερικής διερεύνησης, υπαρξιακών αναζητήσεων και συναισθηματικής ανάτασης.
Η φυσική υπόσταση του νήματος ως πρώτη ύλη αλλά και ως παράγωγο/προϊόν σε αναρίθμητες μορφές, αποτελεί αναφορά μιας παράδοσης και μιας εθνικής ταυτότητας σε πολλαπλά επίπεδα. Σχηματίζει και νοηματοδοτεί γεωγραφικούς προσδιορισμούς σε φυσικό και μετα-φυσικό επίπεδο ενώ παράλληλα λειτουργεί και ως εφαλτήριο συναισθηματικών συνάψεων. Τα στοιχεία αυτά απασχολούν τους εικαστικούς και αποτελούν έναν από τους βασικούς παρονομαστές του ρεπερτορίου τους.
Έξυπνος και ο τίτλος της έκθεσης («Το φαινόμενο της πεταλούδας») που εμπλέκει μια ποιητική και αλληγορική μεταφορά του φαινομένου της πεταλούδας και συνομιλεί με το γεγονός ότι μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί, μετά από την πάροδο του χρόνου, σε μια εξέλιξη της ιστορίας δραματικά διαφορετική.
Οι επισκέπτες που θα βρεθούν σ’ αυτούς τους χώρους, θα έχουν τη δυνατότητα να αναλογιστούν μεταξύ άλλων την προοπτική της επαναβιομηχανοποίησης και της ισχυροποίησης της εγχώριας παραγωγής.
Διάρκεια Έκθεσης: 21 Σεπτεμβρίου – 22 Οκτωβρίου 2023
Υπόγειος ωκεανός σε δορυφόρο του Δία
Το διοξείδιο του άνθρακα που ανιχνεύθηκε σε έναν από τους δορυφόρους του Δία, την Ευρώπη, προέρχεται από έναν ωκεανό κρυμμένο κάτω από ένα παχύ στρώμα πάγου, σύμφωνα με τα δεδομένα που συνέλεξε το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb και ενισχύει την ελπίδα ότι αυτό το νερό θα μπορούσε να υποστηρίξει τη ζωή. Το γεγονός αυτό την καθιστά ιδανική υποψήφια για να φιλοξενεί εξωγήινη ζωή, σε κάποια μορφή.
Είναι ωστόσο δύσκολο να καθοριστεί εάν αυτός ο κρυμμένος ωκεανός περιέχει εκείνα τα χημικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για να εμφανιστεί η ζωή. Διοξείδιο του άνθρακα (CO2), που, μαζί με το νερό, είναι ένα από τα θεμελιώδη δομικά στοιχεία αυτής της διαδικασίας, είχε ήδη εντοπιστεί στην επιφάνεια της Ευρώπης, όμως δεν είχε προσδιοριστεί η προέλευσή του.
Για να λύσουν το μυστήριο, δύο ομάδες Αμερικανών ερευνητών χρησιμοποίησαν δεδομένα που συλλέχθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb. Κατάφεραν έτσι να χαρτογραφήσουν την επιφάνεια της Ευρώπης, σύμφωνα με δύο μελέτες που δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Science.
Η μεγαλύτερη ποσότητα CO2 βρέθηκε σε μια ζώνη πλάτους 1.800 χιλιομέτρων, την αποκαλούμενη Τάγκα Ρέτζιο. Η ζώνη αυτή καλύπτεται από «χαοτικό έδαφος», με ράχες και ρήγματα. Δεν είναι σαφές πώς δημιουργήθηκε αυτή η «δαντελωτή» επιφάνεια. Ενδέχεται το σχετικά ζεστό νερό του υπόγειου ωκεανού να ανεβαίνει, λιώνοντας τον πάγο, ο οποίος με το πέρασμα του χρόνου ξαναπαγώνει δημιουργώντας υψώματα.
Στην πρώτη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από το τηλεσκόπιο James Webb για να καθοριστεί αν το CO2 θα μπορούσε να προέρχεται από άλλη πηγή, για παράδειγμα, από έναν μετεωρίτη. Συμπέρασμα: το διοξείδιο του άνθρακα «προέρχεται από το εσωτερικό, πιθανότατα από τον κρυμμένο ωκεανό του φεγγαριού», εξήγησε η Σαμάνθα Τράμπο, πλανητολόγος στο αμερικανικό πανεπιστήμιο του Κορνέλ και επικεφαλής της μελέτης.
Στη ζώνη Τάγκα Ρέτζιο οι επιστήμονες εντόπισαν επίσης ένα στοιχείο αντίστοιχο του επιτραπέζιου αλατιού. Λόγω αυτού, η περιοχή είναι πιο κίτρινη από τις άλλες, λευκές εκτάσεις της Ευρώπης. Το στοιχείο αυτό μπορεί επίσης να έχει αναδυθεί από τον ωκεανό.
Με βάση τα ίδια δεδομένα του James Webb, η δεύτερη μελέτη συμπεραίνει επίσης ότι το διοξείδιο του άνθρακα προέρχεται από το εσωτερικό της Ευρώπης.
Η Ευρώπη, το ένα από τα τρία παγωμένα φεγγάρια του Δία, είναι ο στόχος δύο σημαντικών διαστημικών αποστολών που ελπίζουν ότι θα λύσουν το μυστήριο του ωκεανού της. Το διαστημικό σκάφος Juice της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας ESA εκτοξεύτηκε τον περασμένο Απρίλιο ενώ εκείνο της Nasa, το Europa Clipper, θα εκτοξευθεί τον Οκτώβριο του 2024. Θα χρειαστούν οκτώ χρόνια για να φτάσουν στον Δία και τους μεγάλους δορυφόρους του, την Ιώ, την Ευρώπη, τον Γανυμήδη και την Καλλιστώ, που ανακαλύφθηκαν από τον Γαλιλαίο το 1610.
ΑΠΕ-ΜΠΕ-AFP
