Στρατηγικό παιχνίδι για δυο και… τρίτος δεν χωρά
Του Γιώργου Τσίπρα
Η συγκριτικά πολυδιάστατη πολιτική Ερντογάν μοιάζει, τηρουμένων των αναλογιών, με την επίσης αποκαλούμενη πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική που είχε ακολουθήσει ο Α. Παπανδρέου στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, με τα ανοίγματα τότε προς το ανατολικό μπλοκ και τον αραβικό κόσμο, σε ένα περιβάλλον πολύ διαφορετικό από το σημερινό. Μοιάζει όμως σίγουρα και στο ότι το πολυδιάστατο και στις δύο περιπτώσεις δεν έθετε και δεν θέτει σε αμφισβήτηση την κύρια παράμετρο προσανατολισμού της εξωτερικής τους πολιτικής, της ένταξης στο ηγεμονικό σχέδιο των ΗΠΑ σε αναβαθμισμένο ρόλο.
Πέρσι είδαμε την άγρια αντιπαράθεση Τουρκίας-Ισραήλ μετά την επιδρομή του τελευταίου στη Γάζα, τον περασμένο Οκτώβρη η Τουρκία δεν προσκάλεσε το Ισραήλ σε αεροπορική άσκηση του ΝΑΤΟ (με αποτέλεσμα να ματαιώσουν τελικά τη συμμετοχή τους ΗΠΑ και Ιταλία) και ακολούθησε η προσβολή του Τούρκου πρέσβη στο ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών, στην Ιερουσαλήμ, ως απάντηση σε… τουρκικό τηλεοπτικό σίριαλ. Ωστόσο, ανάμεσα στα ασυνήθιστα αυτά τα γεγονότα, διεξήχθη κανονικά κοινή στρατιωτική άσκηση ειδικών δυνάμεων των δύο χωρών, τον περασμένο Δεκέμβρη, ενώ το περιστατικό με τον Τούρκο πρέσβη συνέβη εν μέσω επίσημης επίσκεψης του Ισραηλινού υπουργού Άμυνας στην Άγκυρα (τον οποίο τελικά ο Ερντογάν δεν δέχτηκε να συναντήσει). Οι στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας παραμένουν συγκριτικά ανεπτυγμένες και μένει να δούμε κατά πόσο θα επηρεαστούν πραγματικά από τη νέα αυτή όξυνση.
Από την πλευρά των εμπνευστών της νέας εξωτερικής πολιτικής στην Άγκυρα, η διπλωματική επιδείνωση των σχέσεων με το Ισραήλ έχει περισσότερο το χαρακτήρα αναγκαστικής παράπλευρης απώλειας ή και στοχευμένης «θυσίας» για την εξυπηρέτηση άλλων στόχων (και εσωτερικών ισορροπιών), παρά έχει στόχο το ίδιο το Ισραήλ. Αντίθετα, τους ενώνουν οι στρατηγικοί σχεδιασμοί και οι συμπληρωματικοί προβλεπόμενοι ρόλοι από Αμερικανούς και Ευρωπαίους.
Ο ρόλος που αποδίδουν στο σιωνιστικό και υπερεθνικιστικό κράτος του Ισραήλ τόσο οι ΗΠΑ όσο και ο γαλλογερμανικός άξονας στους στρατηγικούς σχεδιασμούς τους για τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, για τις ενεργειακές πηγές και δρόμους, είναι αναβαθμισμένος συγκριτικά με το παρελθόν. Αν αυτό ήταν δεδομένο σε ό,τι αφορά την Ουάσινγκτον, χρειάστηκε, από την άλλη, η ραγδαία σύσφιξη των σχέσεων του Ισραήλ με την Ε.Ε. και γενικά με τον ευρωπαϊκό παράγοντα, τα τελευταία χρόνια, δηλαδή ακριβώς την περίοδο που κλιμακώνονται οι ναζιστικού τύπου επιδρομές σε Λίβανο και Γάζα, ο αποκλεισμός της τελευταίας κ.λπ. Ταυτόχρονα, το Ισραήλ συμμετέχει σχεδόν σαν κανονικό μέλος σε μια σειρά ασκήσεις και σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ.
Η επιδρομή στο στολίσκο της ανθρωπιστικής βοήθειας καθώς και η επίδειξη δύναμης στη συγκεκριμένη περιοχή δεν είναι άσχετη με την «αποδοχή» και «επιβεβαίωση» του ρόλου που καλείται να παίξει στην περιοχή και, βέβαια, με την ατιμωρησία για την οποία αισθάνεται σίγουρο όχι μόνο από την αμερικανική αλλά και την ευρωπαϊκή πλευρά.
Στο ρόλο του αυτόν στην Ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή συμπληρωνόταν, μέχρι πρότινος, από την επίσης ισχυρή περιφερειακή δύναμη της Τουρκίας. Αυτό, στην πραγματικότητα, δεν έχει αναιρεθεί και δεν θα αναιρεθεί στο άμεσο μέλλον, αν και είναι προς το παρόν ανοιχτό το τι δρόμο θα πάρουν οι εξελίξεις στον τομέα των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων. Επιπλέον, πρώτον, λόγω της «πολυδιαστατοποίησης» της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, δεύτερον, στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής προσέγγισης και, τρίτον, λόγω, αντίθετα, της ακόμη μεγαλύτερης «μονοδιαστατοποίησης» της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής προς δυσμάς, έχει προστεθεί τα τελευταία χρόνια εν είδει τριγώνου και η Ελλάδα, η οποία εκτελεί κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και παρέχει διευκολύνσεις στη… σύμμαχο (Ισραήλ) της συμμάχου κατά παραγγελία της τελευταίας (δηλαδή των ΗΠΑ).
Σε αυτό παζλ δεν μπορεί να αγνοηθεί η επιδίωξη της Τουρκίας να παίξει ευρύτερο ρόλο στον αραβομουσουλμανικό κόσμο, ιδίως μετά την υποχώρηση του ρόλου της Αιγύπτου, που ουσιαστικά ταυτίστηκε με το Ισραήλ με όλες τις πιθανές συνέπειες. Διότι δεν μπορεί παρά να τεθεί το ερώτημα αν η Τουρκία καταδικάζει, βάσει αρχών, την πολιορκία της Γάζας, τη στιγμή που διατηρεί την κατοχή της Βόρειας Κύπρου και, μάλιστα, ζητά την «κατανόησή» μας… Αυτή η στάση δεν μπορεί παρά να οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι ενέργειές της στο παλαιστινιακό δεν έχουν σχέση με δικαιώματα λαών, παράνομη κατοχή κ.λπ. παρά με ένα στρατηγικό παιχνίδι ισχύος στην καινούρια εποχή, το οποίο συνδέεται άρρηκτα με τις επιλογές που θα κάνει εν τέλει ο αμερικανικός παράγοντας· ένα παιχνίδι που είναι ακόμη ανοιχτό.
Οι απόψεις που διατυπώνονται ή υπονοούνται, πως η προσέγγιση της Ελλάδας με το Ισραήλ μπορεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο να εξυπηρετήσει την ελληνική εξωτερική πολιτική έναντι της Τουρκίας, αποτελούν φληναφήματα για αδαείς. Αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι ότι έχουμε τη με φασίζουσα συμπεριφορά και παραδοσιακά αξονισμένη στα αμερικανικά συμφέροντα Τουρκία να εμφανίζεται ως πολέμιος της «κρατικής τρομοκρατίας του Ισραήλ», φίλος των Παλαιστινίων και της Χαμάς και συνομιλητής της Συρίας και του Ιράν και, από την άλλη, τη «δημοκρατική», «ευρωπαϊκή» Ελλάδα, που παραδοσιακά ήταν ανοιχτή προς τον αραβικό κόσμο, να προσεγγίζει και να υποκλίνεται στο μεγάλο νταή της περιοχής, ευθυγραμμιζόμενη με τις επιθυμίες Αμερικανών και Ευρωπαίων.
