«Το 38% των ερωτηθέντων απέτυχε στο τεστ υπηκοότητας. Το μέλλον της χώρας κινδυνεύει από την άγνοια.» Και μ’ αυτό τον εξίσου αποκαλυπτικό υπότιτλο, ο Andrew Romano, αναλύει τα στατιστικά δεδομένα.
Αν σ’ αυτή την έρευνα, προσθέσει κανείς τα απίστευτα ποσοστά των Αμερικανών που πιστεύουν στους εξωγήινους, στον Αδάμ και την Εύα, ότι ο πρόεδρος Ομπάμα είναι ισλαμιστής ή/και κομμουνιστής και πολλά άλλα παρόμοια, αρχίζει να έχει μία καλύτερη εικόνα της Αμερικής απ’ αυτή που βλέπει στη βιτρίνα της.
Μελετητές, όπως ο Michael X. Delli Carpini, λένε ότι από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, οι γνώσεις των Αμερικανών έχουν βελτιωθεί μόνο κατά 1%, κάτι που στο παρελθόν δεν αποτελούσε πρόβλημα, γιατί κάτι αντίστοιχο ίσχυε και στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο. Όμως, επειδή σ’ αυτή τη χρονική περίοδο έχουν γίνει σημαντικές βελτιώσεις στις άλλες κοινωνίες, οι Αμερικανοί σταδιακά έμειναν πολύ πίσω διατηρώντας χαμηλά το γενικό επίπεδο γνώσης που είναι απαραίτητο για να μπορεί η κοινωνία να ανταγωνίζεται με επιτυχία τις άλλες κοινωνίες που εξελίσσονται και προοδεύουν. Σε μία ανάλογη έρευνα που έγινε σε ΗΠΑ, Βρετανία, Δανία και Φινλανδία, από την Ευρωπαϊκή Επιθεώρηση για τις Επικοινωνίες, αποδείχτηκε ότι οι πολίτες των άλλων χωρών γνωρίζουν καλύτερα και τα διεθνή θέματα. Για παράδειγμα, σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί που ρωτήθηκαν δεν ήξεραν ποιοι είναι οι Ταλιμπάν, ενώ πολλοί απ’ αυτούς υποστηρίζουν τον πόλεμο που διεξάγει η κυβέρνησή τους στο Αφγανιστάν, σε αντίθεση με το 76% των Φινλανδών που ήταν ενημερωμένοι.
Οι αιτίες της άγνοιας
Οι πολιτικοί αναλυτές που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, αποδίδουν αυτή την άγνοια σε διάφορους παράγοντες, όπως είναι:
1. Η τεράστια ανισότητα που υπάρχει στην Αμερική. Οι 400 κορυφαίες εισοδηματικά οικογένειες κερδίζουν περισσότερα χρήματα απ’ όσα κερδίζει αθροιστικά το κατώτερο 60% του πληθυσμού (περίπου 180 εκατομμύρια άνθρωποι!) της χώρας! Εξωφρενικό, αλλά πραγματικό.
2. Η εξάρτηση από την ιδιωτική τηλεόραση/ραδιόφωνο. Το πρόγραμμα που καθορίζεται από το μάρκετινγκ δεν αφήνει πολλά περιθώρια επιμόρφωσης των τηλεθεατών/ακροατών. Αντιθέτως, τους περιορίζει σε ένα εξαιρετικά ρηχό κοινωνικό πεδίο καθιστώντας τους καλούς αποδέκτες μόνο της διαφήμισης και της παραπληροφόρησης.
3. Το αποκεντρωμένο εκπαιδευτικό σύστημα και η ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα. Ακόμα και σε εποχή κρίσης, τα δίδακτρα στα καλά πανεπιστήμια που εξασφαλίζουν γνώσεις και εργασία στους αποφοίτους, αυξάνονται χρόνο με το χρόνο πολύ πάνω από τον πληθωρισμό, εξυπηρετώντας μόνο ένα πολύ μικρό αριθμό προνομιούχων φοιτητών από τις πιο εύπορες τάξεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι από την ομάδα των ερωτηθέντων με εισόδημα πάνω από 100.000 δολάρια το χρόνο, πέρασε το τεστ υπηκοότητας το 75%, ενώ από την ομάδα με εισόδημα κάτω από 20.000 δολάρια πέρασε μόνο το 41%.
4. Η εξαφάνιση/αποδυνάμωση των φορέων αυτοοργάνωσης των εργαζομένων. Τα συνδικάτα και οι κοινωνικές οργανώσεις αλληλεγγύης που κάποτε είχαν μεγάλη ισχύ στην Αμερική και αναπλήρωναν σε ικανοποιητικό βαθμό τις ελλείψεις στην παιδεία και την ενημέρωση, εμπλουτίζοντας τις γνώσεις των πολυάριθμων μελών τους πάνω σε θέματα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά, εσωτερικά και διεθνή, έχουν αποδυναμωθεί και, σήμερα, δέχονται μπαράζ επιθέσεων από τους συντηρητικούς κυβερνήτες των πολιτειών. Τώρα, αυτό το κενό καλύπτεται εν μέρει από οργανωμένες ομάδες ακτιβιστών στο διαδίκτυο, τόσο προοδευτικών όσο και συντηρητικών, όπως το Tea Party, που υποκαθιστούν τις οργανώσεις βάσης, καθορίζουν το περιεχόμενο του θέματος και κατευθύνουν τους παραλήπτες των μηνυμάτων τους ανάλογα με τις δικές τους πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές. Αυτό το κενό διευκολύνει και τη δημαγωγία των πολιτικών που βρίσκουν εύφορο έδαφος για να καλλιεργήσουν πλάνες και συγχύσεις.
Πολίτες σε σύγχυση
Μία πρόσφατη έρευνα του τηλεοπτικού δικτύου CNN αποκάλυψε ότι ενώ το 71% των πολιτών έχει πειστεί ότι πρέπει να μικρύνει ο ρόλος του κράτους, ταυτόχρονα το 78-81% αντιτίθεται σε περικοπές στα προγράμματα υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής ασφάλισης, που όμως, απορροφούν, μαζί με τους εξοπλισμούς, το μεγαλύτερο μέρος του κρατικού προϋπολογισμού. Αυτό δείχνει ότι οι πολίτες σκέφτονται και ενεργούν αντιφατικά, γιατί δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι η μείωση του κράτους συνεπάγεται σοβαρές περικοπές στην υγεία και την ασφάλιση. Σε μία άλλη έρευνα του World Public Opinion 2010, οι Αμερικανοί εμφανίζονται πολύ κακά ενημερωμένοι όταν ζητούν να μειωθεί σε 13 από 27% η εξωτερική βοήθεια, ενώ στην πραγματικότητα το μερίδιο της στον κρατικό προϋπολογισμό δεν φτάνει ούτε το 1%!
Με λίγα λόγια, το μεγαλύτερο ποσοστό των πολιτών που έχουν άποψη π.χ. για τα οικονομικά του κράτους, έχουν παντελή άγνοια των δεδομένων και αδυνατούν να κάνουν σωστούς συσχετισμούς και αναγωγές. Όμως, αυτοί ψηφίζουν στις εκλογές και εκφέρουν γνώμες στις δημοσκοπήσεις, οι οποίες επί της ουσίας αντικαθιστούν τα δημοψηφίσματα. Έτσι, η άγνοια των πολιτών και οι εκδηλώσεις της επηρεάζουν τα κέντρα λήψης των αποφάσεων, συχνά με καταστροφικά αποτελέσματα.
Ποιοι ωφελήθηκαν;
Αυτό που δεν θίγει ευθέως ο Romano στην ανάλυσή του, είναι σε ποιο βαθμό το διαπιστωμένο επίπεδο γνώσης, πληροφόρησης και ενημέρωσης των πολιτών, καθορίζει και την ποιότητα της δημοκρατίας στις ΗΠΑ. Επικεντρώνει το σχόλιο του στο μειονέκτημα της Αμερικής να συναγωνιστεί/ανταγωνιστεί τον υπόλοιπο αναπτυγμένο ή αναπτυσσόμενο κόσμο, ενώ αποφεύγει εντελώς να αναφερθεί στην εκτίμηση σημαντικών διανοουμένων ότι το επίπεδο των πολιτών παρέμεινε πολύ χαμηλό επειδή αυτό εξυπηρετούσε, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, την άρχουσα οικονομική ολιγαρχία που ήθελε να ελέγχει εύκολα και να κατευθύνει σύμφωνα με τα συμφέροντά της το κοινωνικό σώμα. Κατάσταση που ίσως τώρα προβληματίζει τους ολιγάρχες, γιατί, με τόσο σαθρή και καθυστερημένη κοινωνική βάση, δυσκολεύονται να αντέξουν στο διεθνή ανταγωνισμό, ιδιαίτερα έχοντας απέναντί τους νέους ορμητικούς παίχτες όπως η Κίνα που έχει κάνει τεράστιες επενδύσεις στην παιδεία και την ενημέρωση. Ίσως, όψιμα, μερικοί ολιγάρχες να εκτιμούν ότι οι «κουτοί» που σκοπίμως δημιούργησαν, έγιναν πια τόσοι πολλοί που εφεξής κινδυνεύουν και τα δικά τους συμφέροντα. Αλλά, κατά τον Romano, «το εάν είναι θεραπεύσιμη πάθηση ή θανατηφόρα ασθένεια, μένει να το δούμε».
Στέλιος Ελληνιάδης
