επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης
Covid 19: Διαχειρίσιμη η κατάσταση για την κυβέρνηση
Εάν κάποιος υποσχόταν στην κυβέρνηση ότι τα πράγματα θα μείνουν ως έχουν αυτή τη στιγμή, αυτή δε θα είχε κανένα πρόβλημα. Σταθεροποίηση σε 400 περίπου κρούσματα ημερησίως, 90 διασωληνωμένους, το 88% των θανάτων να αφορά τους άνω των 65 ετών. Συρροές κρουσμάτων στο κέντρο της Αθήνας, όπου ζουν πλέον κυρίως φτωχοί και μετανάστες, άρα αόρατοι. Σε γηροκομεία, όπου ζουν «οικονομικά μη ωφέλιμοι» απόμαχοι της ζωής. Όλα αυτά φαίνεται ότι δεν στοιχίζουν σε επικοινωνιακό επίπεδο, δηλαδή το επίπεδο που ενδιαφέρει τους κυβερνώντες. Όσοι επιστήμονες διαφωνούν με την κυβερνητική πολιτική σωπαίνουν και ήδη ακούγονται περίεργες γνώμες για αντικατάσταση της επιστημονικής επιτροπής με πιο ευέλικτο σχήμα τεχνοκρατών της υγείας. «Διαχειρίσιμη κατάσταση» όπως λένε.
Ταυτόχρονα, με εργαλείο την πανδημία, νομική εγκαθίδρυση τηλεργασίας και τηλεκπαίδευσης με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Κανένα πρόβλημα με κλειστά σχολεία ή με απουσίες μαθητών – άλλωστε την ευθύνη για τη διενέργεια τεστ σε μαθητές την έχει μεταφέρει επισήμως στους γονείς τους. Ουδεμία παρέμβαση για την ουσιαστική ενίσχυση του ελληνικού συστήματος υγείας και ιδίως για την ανάπτυξη πρωτοβάθμιας φροντίδας στα αστικά κέντρα, η έλλειψη της οποίας κραυγάζει και πιέζει περισσότερο τα νοσοκομεία. Σταδιακή δημιουργία «στρατοπέδων» εντός της κοινωνίας με τη βοήθεια των ΜΜΕ και δημιουργία ή όξυνση ήδη υπαρχόντων αντιθέσεων μεταξύ Ελλήνων-μεταναστών, νέων-ενηλίκων, μαθητών-γονέων-καθηγητών. Συζήτηση τόσο εντός της κοινωνίας όσο και εντός της ελληνικής ιατρικής κοινότητας στο θέμα μάσκα ή εμβόλιο και όχι στα ουσιαστικά ζητήματα και διδάγματα από την πανδημία. Η κυβερνητική πολιτική για την πανδημία Covid-19 είναι πολιτική κυνικότητας. Πραγματικά διαχειρίσιμη κατάσταση.
Η απάντηση σε αυτήν τη διαχείριση απαιτεί υποχρεωτικά τον δύσκολο δρόμο του προβληματισμού για το πώς θέλουμε να ζήσουμε και να δουλεύουμε, μέσα σε τι είδους χώρα, σύστημα υγείας ή σχολείο. Ο προβληματισμός διαφορετικός ανάλογα με τον χώρο και το ρόλο του καθενός, αλλά όσο γίνεται δημόσιος (κι εδώ φυσικά το δημόσιος δεν σημαίνει στα κανάλια). Ο δρόμος έγινε ακόμα πιο δύσκολος γιατί υπάρχει ταυτόχρονα και η πανδημία και η υπεράσπιση της υγείας και της ζωής γίνεται βασικό καθήκον, ενώ ο φόβος της ασθένειας και του θανάτου μπορεί να παραλύει. Η παραίνεση «να νικήσει η ζωή» έχει ένα τέτοιο, πλούσιο νόημα. Αλλιώς η κυνικότητα θα καταστεί γενική τόσο από κυρίαρχους όσο και από κυριαρχούμενους.
Συνδημία
*Σύνθετο δίκτυο με αλληλεπιδρώσες, αμοιβαία ενισχυτικές επιδημίες που συνδέονται μεταξύ τους με κοινούς παράγοντες κινδύνου και προστασίας
Καθώς οι θάνατοι από Covid-19 πλησιάζουν το ένα εκατομμύριο παγκοσμίως, θα πρέπει να αντικρύσουμε κατάματα το γεγονός ότι προσεγγίζουμε πολύ στενά το ζήτημα της αντιμετώπισης αυτής της πανδημίας. Θεωρήσαμε ως αίτιο αυτής της κρίσης μία λοιμώδη νόσο. Τα «επιστημονικά δεδομένα» στα οποία στηρίζονται οι κυβερνητικές πολιτικές αποτελούν προϊόν επιδημιολογικών μοντέλων και γνώμης λοιμωξιολόγων, που όπως είναι φυσικό περιγράφουν την παρούσα υγειονομική κρίση με όρους πανούκλας των περασμένων αιώνων. Όμως αυτά που ξέρουμε ως τώρα μας δείχνουν ότι η ιστορία του Covid-19 δεν είναι τόσο απλή.
Ο κορωνοϊός προκαλεί συσσωρευμένα κρούσματα σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, με βάση την βαθιά ριζωμένη ανισότητα της κοινωνίας μας. Η συσσώρευση από τη μία κρουσμάτων κορωνοϊού και από την άλλη μιας ποικιλίας μη μεταδιδόμενων νόσων σε ένα πλαίσιο οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας, επιδεινώνει τις συνέπειες καθεμιάς από αυτές τις ασθένειες. Ο Covid-19 δεν είναι μία πανδημία. Είναι μία συνδημία.
Ο όρος πιστώνεται στον Merrill Singer τη δεκαετία του ‘90, ο οποίος υποστήριξε πως η συνδημική προσέγγιση αποκαλύπτει βιολογικές και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και είναι σημαντική για την πρόγνωση, τη θεραπεία και την πολιτική υγείας. Οι συνδημίες χαρακτηρίζονται από αλληλεπιδράσεις μεταξύ νόσων και καταστάσεων και αυξάνουν τον κίνδυνο επιδείνωσης της υγείας ενός ατόμου περισσότερο από ό,τι κάθε παράγοντας ξεχωριστά. Έτσι, η μεγαλύτερη προσοχή στις υπόλοιπες μη μεταδιδόμενες ασθένειες και στην κοινωνική και οικονομική ανισότητα αποτελεί προαπαιτούμενο για τον επιτυχή περιορισμό της ζημιάς που προκαλεί ο Covid-19. Η αντιμετώπιση του Covid-19 σημαίνει αντιμετώπιση της υπέρτασης, της παχυσαρκίας, του διαβήτη, των καρδιαγγειακών και αναπνευστικών νοσημάτων και του καρκίνου. Ένας στους πέντε ασθενείς κινδυνεύουν να νοσήσουν σοβαρά από Covid-19 κυρίως εξαιτίας των προαναφερθέντων υποκείμενων παθήσεων. Η «στροφή» των συστημάτων υγείας προς την αντιμετώπιση του Covid-19 διατάραξαν ή διέκοψαν την τακτική παρακολούθηση και φροντίδα των ασθενών με χρόνια νοσήματα. Ο κορωνοϊός και οι μη μεταδοτικές νόσοι σχηματίζουν μια εκρηκτική σχέση, μια συνδημία.
Αντιμετωπίζοντας τον Covid-19 ως συνδημία αποκαλύπτουμε την ουσιαστικά κοινωνική του προέλευση. Η ευαλωτότητα των ηλικιωμένων, των φτωχών, των μαύρων και των υπόλοιπων μειονοτήτων, των εργαζομένων σε θέσεις-κλειδιά στην παρούσα κρίση που σε πολλές περιπτώσεις αμείβονται πενιχρά και δεν έχουν επαρκή μέσα προστασίας αποκαλύπτουν μία αλήθεια που ως τώρα σπάνια αρθρώνεται: μία στενά βιολογική-ιατρική λύση στον Covid-19 θα αποτύχει. Απουσία πολιτικής και σχεδίου με σκοπό την αναστροφή των έντονων ανισοτήτων, οι κοινωνίες μας δε θα είναι ποτέ πραγματικά ασφαλείς.
Η συνδημική προσέγγιση έχει ένα ακόμα πλεονέκτημα. Οι κοινωνίες μας χρειάζονται ελπίδα. Η οικονομική κρίση που βαθαίνει δε θα λυθεί με ένα φάρμακο ή ένα εμβόλιο. Χρειάζεται πραγματικά μία εθνική αναγέννηση. Η προσέγγιση του Covid-19 ως συνδημία προκαλεί μία ευρύτερη οπτική που περιλαμβάνει την εκπαίδευση, την εργασία, την κατοικία, την τροφή και το περιβάλλον. Η οπτική ότι πρόκειται μόνο για μια πανδημία αποκλείει αυτήν την ευρύτερη αλλά τόσο απαραίτητη αντίληψη.
Αποσπάσματα από Richard Horton. Covid-19 is not a pandemic. Lancet 26/9/2020
