…Τα πρόσωπα όλο και πιο σκοτεινά στον Ηλεκτρικό. Τα βλέμματα εχθρικά. Οι γυναίκες σφίγγουν τις τσάντες τους. Τα μεγάφωνα μας καλούν να προσέχουμε τα προσωπικά μας αντικείμενα… Οι συζητήσεις ποτίζονται από ένα μίσος που ξυπνά… Στους σταθμούς ζητιάνοι. Επιδεικνύουν τα μωρά ή τις αναπηρίες τους. Στο τρένο ψεύτικες ιστορίες: «Είμαι ο Γιώργος που είδατε στην Τατιάνα Στεφανίδου»…
…Μπορείς να μείνεις αλώβητος; Να συνεχίσεις τη ζωή σου σα να μην τρέχει τίποτα; Να φτιάξεις για σένα και τους δικούς σου ένα γυάλινο πύργο, να μη φτάνει η βουή του κόσμου; Η βία που φουντώνει, να γλιστράει πάνω σου όπως το νερό της βροχής σε αδιάβροχο;
Θα μου πείτε, περίμενα από τη λογοτεχνία να μου πει ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί; Ασφαλώς όχι. Μα να που από καθαρή σύμπτωση διαβάζω το Αμερικανικό Ειδύλλιο του Φίλιπ Ροθ (Πόλις) τις μέρες που στο κέντρο της Αθήνας, ό,τι τόσο καιρό κρυβόταν βιαστικά κάτω από το χαλί, βγαίνει στην επιφάνεια. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα για το οποίο, αν και έχω αρκετές πολιτικές επιφυλάξεις, δεν παύει να είναι μια εξαιρετική ανατομία της αμερικανικής κοινωνίας στην κρίσιμη δεκαετία του ’60. Κι όπως συχνά συμβαίνει με τη λογοτεχνία τέτοιου επιπέδου, μας δίνει κλειδιά για να κατανοήσουμε όχι μόνο το χθες, αλλά και το σήμερα…
Τι οδηγεί τη μοναχοκόρη μιας πλούσιας, δημοκρατικής και ανεκτικής οικογένειας στη βία; Τι οπλίζει το χέρι της που τοποθετεί μια βόμβα στο μικρό μπακάλικο του χωριού; Μασημένες και έτοιμες απαντήσεις μην περιμένετε. …
…και καθώς την ίδια ώρα ο Στρος Καν προσπάθησε να επιβάλλει, ανεπιτυχώς, την εξουσία του και σε μια καμαριέρα, η βία με τη σεξουαλική εκμετάλλευση των γυναικών από κάθε είδους ισχυρούς, του χρήματος ή της εξουσίας, έρχονται να δεθούν σε ένα συναρπαστικό θρίλερ. Η Παγωμένη Πριγκίπισσα της Camilla Lackberg (Μεταίχμιο) μας οδηγεί στη Φιελμπάκα, ένα ψαροχώρι της Σουηδίας. Ένας φόνος θα σταθεί η αφορμή για να αποκαλυφθούν τα μυστικά και ψέματα μιας μικρής κοινωνίας. Για χρόνια το χρήμα εξαγοράζει τη σιωπή μιας οικογένειας. Η κόρη έχει υποστεί κακοποίηση, που κρύβεται επιμελώς. Το καζάνι, όμως, από κάτω βράζει και όλα κάποια στιγμή βγαίνουν στην επιφάνεια. Χωρίς, όμως, αυτό που θα έλεγε κανείς «happy end»…
…Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα προσέγγιση είναι αυτή της Περιχάν Μαγκντέν, που στις Δύο Φίλες (Μελάνι) μια σειρά από φόνους νεαρών ευκατάστατων αντρών, συνδέονται υπαινικτικά με μια φιλία δυο κοριτσιών, που αγγίζει τα όρια του ερωτικού παροξυσμού, χωρίς ποτέ να φτάνει στον έρωτα. Οι δυο φίλες έχουν μόλις τελειώσει το σχολείο και προέρχονται από δυο απολύτως διαφορετικούς κόσμους. Η μία αμφισβητεί τον κόσμο γύρω της, διαβάζει, ακούει προχωρημένη μουσική, ενώ η άλλη είναι μια γοητευτική Μπάρμπι, προσηλωμένη σε κάθε τι μοδάτο και κολλημένη στην παιδικότητα της. Και οι οικογένειές τους απολύτως διαφορετικές.
Η σχέση τους θα κρατήσει λίγες εβδομάδες, αλλά θα σημαδέψει τη ζωή και των δυο τους… Η μία θα διαλέξει να εξαφανίσει ό,τι την ενοχλεί με ένα νυστέρι που κουβαλάει μαζί της σαν όπλο. Η δεύτερη θα προτιμήσει τη φυγή…
…Μια σειρά λογοτεχνών αντί της φυγής διαλέγουν την κατάθεση απόψεων σχετικά με τη βία, σε έναν τόμο που κυκλοφόρησε το 2009.
Με τίτλο Μη-Βία (Μάλλιαρης) και με ανθολόγηση-επιμέλεια από τη Μαρία Θανοπούλου περιλαμβάνει μια σειρά κειμένων: Συνεντεύξεις, ποιήματα, διηγήματα, σύντομα δοκίμια, μάλλον αρκετά άνισα μεταξύ τους που εκφράζουν, ωστόσο, μια αγωνία και δεν διστάζουν να πάρουν θέση ακόμη κι αν είναι αντιδημοφιλής. Δεν γνωρίζω, βεβαίως, ποιες πιθανές μετατοπίσεις ή αλλαγές απόψεων μπορεί να έχουν υπάρξει, καθώς η Ελλάδα του 2009 δεν έχει καμία σχέση με αυτή του 2011… Φαίνεται λες και έχουν περάσει δεκαετίες ολόκληρες…
Ξαναδιαβάζω Σαβατέρ (Μιλώντας στο γιο μου για ηθική και ελευθερία –Πατάκης), και σημειώνω αντί επιλόγου:
«… ξαφνικά έρχεται κάποιος που δεν ανήκει στη φατρία μας, που έχει μυρωδιά ή χρώμα διαφορετικό και που ακούγεται αλλιώτικα. Τότε το αγελαίο ζώο που υπάρχει μέσα μας τρομάζει ή δυσπιστεί, αισθάνεται ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, νομίζει πως υφίσταται «εισβολή». Μ’ ένα λόγο, γινόμαστε επιθετικοί και επικίνδυνοι…
…Αλλά, αν ελέγξεις τα αγελαία ένστικτά σου, αν δεν ακούσεις τα γρυλίσματα της παλιοφάρας που ελλοχεύει στη συνείδησή σου, θ’ ανακαλύψεις γρήγορα ότι μοιράζεσαι με αυτόν τον ξένο πολύ περισσότερα πράγματα από αυτά που φαινομενικά σας χωρίζουν…».
Κώστας Στοφόρος
Θα μου πείτε, περίμενα από τη λογοτεχνία να μου πει ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί; Ασφαλώς όχι. Μα να που από καθαρή σύμπτωση διαβάζω το Αμερικανικό Ειδύλλιο του Φίλιπ Ροθ (Πόλις) τις μέρες που στο κέντρο της Αθήνας, ό,τι τόσο καιρό κρυβόταν βιαστικά κάτω από το χαλί, βγαίνει στην επιφάνεια. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα για το οποίο, αν και έχω αρκετές πολιτικές επιφυλάξεις, δεν παύει να είναι μια εξαιρετική ανατομία της αμερικανικής κοινωνίας στην κρίσιμη δεκαετία του ’60. Κι όπως συχνά συμβαίνει με τη λογοτεχνία τέτοιου επιπέδου, μας δίνει κλειδιά για να κατανοήσουμε όχι μόνο το χθες, αλλά και το σήμερα…
Τι οδηγεί τη μοναχοκόρη μιας πλούσιας, δημοκρατικής και ανεκτικής οικογένειας στη βία; Τι οπλίζει το χέρι της που τοποθετεί μια βόμβα στο μικρό μπακάλικο του χωριού; Μασημένες και έτοιμες απαντήσεις μην περιμένετε. …
…και καθώς την ίδια ώρα ο Στρος Καν προσπάθησε να επιβάλλει, ανεπιτυχώς, την εξουσία του και σε μια καμαριέρα, η βία με τη σεξουαλική εκμετάλλευση των γυναικών από κάθε είδους ισχυρούς, του χρήματος ή της εξουσίας, έρχονται να δεθούν σε ένα συναρπαστικό θρίλερ. Η Παγωμένη Πριγκίπισσα της Camilla Lackberg (Μεταίχμιο) μας οδηγεί στη Φιελμπάκα, ένα ψαροχώρι της Σουηδίας. Ένας φόνος θα σταθεί η αφορμή για να αποκαλυφθούν τα μυστικά και ψέματα μιας μικρής κοινωνίας. Για χρόνια το χρήμα εξαγοράζει τη σιωπή μιας οικογένειας. Η κόρη έχει υποστεί κακοποίηση, που κρύβεται επιμελώς. Το καζάνι, όμως, από κάτω βράζει και όλα κάποια στιγμή βγαίνουν στην επιφάνεια. Χωρίς, όμως, αυτό που θα έλεγε κανείς «happy end»…
…Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα προσέγγιση είναι αυτή της Περιχάν Μαγκντέν, που στις Δύο Φίλες (Μελάνι) μια σειρά από φόνους νεαρών ευκατάστατων αντρών, συνδέονται υπαινικτικά με μια φιλία δυο κοριτσιών, που αγγίζει τα όρια του ερωτικού παροξυσμού, χωρίς ποτέ να φτάνει στον έρωτα. Οι δυο φίλες έχουν μόλις τελειώσει το σχολείο και προέρχονται από δυο απολύτως διαφορετικούς κόσμους. Η μία αμφισβητεί τον κόσμο γύρω της, διαβάζει, ακούει προχωρημένη μουσική, ενώ η άλλη είναι μια γοητευτική Μπάρμπι, προσηλωμένη σε κάθε τι μοδάτο και κολλημένη στην παιδικότητα της. Και οι οικογένειές τους απολύτως διαφορετικές.
Η σχέση τους θα κρατήσει λίγες εβδομάδες, αλλά θα σημαδέψει τη ζωή και των δυο τους… Η μία θα διαλέξει να εξαφανίσει ό,τι την ενοχλεί με ένα νυστέρι που κουβαλάει μαζί της σαν όπλο. Η δεύτερη θα προτιμήσει τη φυγή…
…Μια σειρά λογοτεχνών αντί της φυγής διαλέγουν την κατάθεση απόψεων σχετικά με τη βία, σε έναν τόμο που κυκλοφόρησε το 2009.
Με τίτλο Μη-Βία (Μάλλιαρης) και με ανθολόγηση-επιμέλεια από τη Μαρία Θανοπούλου περιλαμβάνει μια σειρά κειμένων: Συνεντεύξεις, ποιήματα, διηγήματα, σύντομα δοκίμια, μάλλον αρκετά άνισα μεταξύ τους που εκφράζουν, ωστόσο, μια αγωνία και δεν διστάζουν να πάρουν θέση ακόμη κι αν είναι αντιδημοφιλής. Δεν γνωρίζω, βεβαίως, ποιες πιθανές μετατοπίσεις ή αλλαγές απόψεων μπορεί να έχουν υπάρξει, καθώς η Ελλάδα του 2009 δεν έχει καμία σχέση με αυτή του 2011… Φαίνεται λες και έχουν περάσει δεκαετίες ολόκληρες…
Ξαναδιαβάζω Σαβατέρ (Μιλώντας στο γιο μου για ηθική και ελευθερία –Πατάκης), και σημειώνω αντί επιλόγου:
«… ξαφνικά έρχεται κάποιος που δεν ανήκει στη φατρία μας, που έχει μυρωδιά ή χρώμα διαφορετικό και που ακούγεται αλλιώτικα. Τότε το αγελαίο ζώο που υπάρχει μέσα μας τρομάζει ή δυσπιστεί, αισθάνεται ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, νομίζει πως υφίσταται «εισβολή». Μ’ ένα λόγο, γινόμαστε επιθετικοί και επικίνδυνοι…
…Αλλά, αν ελέγξεις τα αγελαία ένστικτά σου, αν δεν ακούσεις τα γρυλίσματα της παλιοφάρας που ελλοχεύει στη συνείδησή σου, θ’ ανακαλύψεις γρήγορα ότι μοιράζεσαι με αυτόν τον ξένο πολύ περισσότερα πράγματα από αυτά που φαινομενικά σας χωρίζουν…».
Κώστας Στοφόρος
Σχόλια
