Με αφορμή το Athens Pride
Του Τάσου Βαρούνη
Δεν είναι καθόλου εύκολο να αντιμετωπίζονται τα ζητήματα στις πραγματικές τους διαστάσεις. Είτε αυτές είναι προφανείς και έκδηλες, είτε λειτουργούν ως φορτία, υπόγεια και σωρευτικά. Ανάμεσα στα «ξεχειλώματα» από τη μία και τους «σχολαστικισμούς» από την άλλη, παραμένει προς κατάκτηση μια ματιά σύνθετη και συνάμα πρακτική. Εντός τόπου και χρόνου. Σε διαμάχη με στερεότυπα –λαϊκά αλλά και πολλά λόγια- και τέτοια που να φωτίζει μια προοπτική διαφορετική. Με μια τέτοια οπτική, μερικές σκέψεις με αφορμή και μόνο το Athens Pride.
Στην καταθλιπτική αυτή εποχή, καμιά μικρή ή μεγαλύτερη χαρά δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αφ’ υψηλού. Το Pride έχει σίγουρα στοιχεία γιορτής, πανηγυριού, ξεφαντώματος. Μα δεν αποτελεί διόλου «αθώο άλμα» η ταύτιση της «χαράς της ζωής» με την σεξουαλική αυτοπραγμάτωση και την αποθέωση του ηδονισμού.
Από κει και πέρα: Η αυτοπραγμάτωση παραμένει και ενισχύεται συστημικά και συστηματικά ως σχέδιο, κανόνας και κατεύθυνση ζωής. Μακριά από κάθε κοινωνικό καταναγκασμό, ενίοτε και δεσμό, το άτομο αναζητά την ιδιαιτερότητά του. Μόνο μέσω αυτής θα ενταχθεί στο «σύνολο», θα επιβιώσει, θα πετύχει. Η διαφορετικότητα –και κυρίως η λατρεία της- αποκτά αξιακό βάρος. Αυξάνεται το ενδιαφέρον για το μη κοινότοπο, για το «εκκεντρικό» και μια σχεδόν αυθόρμητη αίγλη προστατεύει το διαφορετικό από την ομοιομορφία και την ισοπέδωση. Με αυτή την έννοια, το ερώτημα δεν είναι εδώ η «ιδιαίτερη» σεξουαλική προτίμηση αλλά η θέση της στο δημόσιο χώρο και λόγο ως μια μη συνηθισμένη και μη κυρίαρχη κατάσταση. Δεν είναι τυχαία, ούτε μπορούν να αξιολογηθούν μονόπλευρα –θετικά ή αρνητικά- η συζήτηση και η συμμετοχή χιλιάδων ανθρώπων στο θεσμό του Athens Pride.
Είναι ένα πράγμα η άρνηση κάθε μορφής καταπίεσης των ανθρώπων ανάλογα με τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις και λίγο διαφορετικό πράγμα η αποδοχή της ιδεολογίας της «αυτοδιάθεσης», του «να ζει ο καθένας όπως επιθυμεί», του «δικαιώματος στη διαφορά». Δεν αναφερόμαστε σε αυτά καθ’ αυτά τα «αιτήματα» ξεκομμένα, αλλά στο ιδεολογικό τους φόντο το οποίο –μαζί προφανώς και με τις υλικές του προϋποθέσεις και συνέπειες- είναι απολύτως συμβατό με τον «μοναδικό υπαρκτό κόσμο».
Εάν στον πυρήνα της ιδρυτικής λογικής των «παρελάσεων» υπήρξε η δήλωση όχι απλά ανοχής αλλά υπερηφάνειας για ταυτότητες που επέφεραν στιγματισμό και αποκλεισμό στους φορείς τους, μάλλον κάτι τέτοιο δεν λειτουργεί σήμερα σε διοργανώσεις εγκλωβισμένες σε χώρους όπου κάθε άλλο παρά εκλείπει η ανάγκη να «διατρανώσει» κανείς την διαφορετικότητά του.
Οι έννοιες της «προόδου» και του «προοδευτικού» χωρούν αρκετή συζήτηση και σίγουρα δεν σημαίνουν αυτονόητα προσχώρηση σε κάποιον προοδευτισμό τύπου Ομπάμα. Ούτε βέβαια μπορεί να θεωρείται κάθε ατομικό δικαίωμα γενικώς «ισάξιο» ή εκτός κριτικής, αφού έτσι –εκτός των άλλων- στερείται και κάθε νοήματος. Εκτός αν τα πάντα είναι «κοινωνική κατασκευή» και κάθε συζήτηση για «υποστρώματα» είναι εξ’ ορισμού καταδικαστέα. Εκτός αν η ατομική βούληση είναι εξ’ ορισμού άπειρη και αδιαπραγμάτευτη.
Υπάρχουν βέβαια και πιο «πεζές» διαστάσεις: Πόσο συμβατή και πραγματική είναι η υπεράσπιση της όποιας διαφορετικότητας όταν γίνεται αποδεκτή η πολιτιστική και ανθρωπολογική ισοπέδωση στην οποία πρωτοστατούν οι επίσημοι υποστηρικτές και χορηγοί του Pride; Πόση παιδεία εκλύεται (κεντρικό σύνθημα του Pride «είναι θέμα παιδείας»…) μέσα από μια συγκεκριμένου τύπου εστίαση στα ζητήματα της σεξουαλικής ταυτότητας ή πολύ περισσότερο μέσω της φετιχοποίησης του ανθρώπινου σώματος; Γιατί ας πούμε ότι η ημίγυμνη Ελένη Φουρέιρα που τραγούδησε φιλήδονα είναι θέμα γούστου…
Μάλλον ένα νέο «εμείς» χρειάζεται. Σίγουρα πιο πολυσυλλεκτικό, αλλά κυρίως πιο ευρύ όσο αφορά τις κατακτήσεις και τα πεδία του. Γιατί αρκεί μια ματιά στον σύγχρονο κόσμο για να αποδειχτεί ότι όσο πιο διαφορετικοί προγραμματιζόμαστε να είμαστε και να νιώθουμε, τόσο πιο ομοιόμορφα φτωχοί και αδύναμοι καταλήγουμε. Όσο πιο αδέσμευτοι τείνουμε να γίνουμε, τόσο περισσότερα κοπάδια δημιουργούνται. Κανείς βέβαια από τους διοργανωτές δεν κράτησε επαναστατικά φλάμπουρα. Ούτε πάλι ο αδιαμφισβήτητος ναρκισσισμός και το «θέαμα» που υπήρχε στην ατμόσφαιρα είναι μεγαλύτερα από ό,τι σε άλλους «κύκλους».
