Καμία νέα δόμηση στους ελεύθερους δημόσιους χώρους που απομένουν
Της Βιβιάννας Α. Μεταλληνού*
Η μητροπολιτική Θεσσαλονίκη, μια σύγχρονη πόλη 1,5 εκατ. κατοίκων και έκτασης 62 χλμ., έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα: το ελάχιστο ποσοστό ελεύθερων ανοιχτών χώρων, που διαθέτει, μειώνεται, υποβαθμίζεται και περιθωριοποιείται καθημερινά.
Οι υπάρχοντες ελεύθεροι δημόσιοι χώροι γίνονται αντικείμενο καταχρηστικών αλλαγών, είτε για ανέγερση οικοδομών είτε για δημιουργία νέων οδικών αρτηριών, χωρίς την τακτική διαδικασία απαλλοτριώσεων. Χαρακτηριστική είναι η πρόβλεψη της επίγειας χάραξης του εξωτερικού κλάδου της «υποθαλάσσιας» αρτηρίας, η οποία θα απορροφούσε στο διάβα της από τη Νέα Παραλία 140 στρέμματα αστικού πρασίνου.
Όταν τα τετραγωνικά μέτρα πρασίνου ανά κάτοικο στη Θεσσαλονίκη είναι 2,14, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΟΡΘΕ και στην Αθήνα 2,55, στο Παρίσι είναι 8,54, στη Ρώμη και στο Λονδίνο 9, στο Βερολίνο 13, στη Σόφια 24 και στο Άμστερνταμ 27.
Η διεθνής πρακτική δείχνει ότι η αύξηση του πρασίνου στα αστικά κέντρα είναι κατορθωτή μόνο με εντάξεις μεγάλων αδόμητων περιοχών στα όρια ή σε θύλακες των πόλεων για μητροπολιτικά πάρκα. Στη Θεσσαλονίκη τα τέσσερα πρώην στρατόπεδα Κόδρα, Παύλου Μελά, Καρατάσου και οι εγκαταστάσεις της ΔΕΘ και του Γ΄Σ.Σ. αποτελούν σημαντικό δεδομένο για την αναβάθμιση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος πρασίνου στην πόλη και, ιδιαίτερα, όταν τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται στις δυτικές συνοικίες, όπου η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο είναι δραματικά μικρότερη του γενικού μέσου όρου – ενδεικτικά στο δήμο Ελευθερίου-Κορδελιού 0,83 τ.μ./κάτοικο, στη Νεάπολη 0,99τ.μ./κάτοικο.
Ο Νόμος 1561/85 για το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης για την εξασφάλιση ελεύθερων χώρων (άρθρο 14, εδ. 3.1.8) προέβλεπε την απομάκρυνση των στρατοπέδων από το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης για την εξασφάλιση ελεύθερων χώρων. Αντίστοιχα όμως ο Νόμος 2745/99, για την οικιστική ανάπλαση των ελεύθερων χώρων, προβλέπει την απόδοση του 50% από αυτά για αστικό πράσινο και ποσοστό πολεοδομημένης γης για «τις οικιστικές ανάγκες» του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων. Το στρατόπεδο Παύλου Μελά, με 385 στρέμματα, στη Σταυρούπολη, το στρατόπεδο Καρατάσου, με 600 στρέμματα, στην Πολίχνη, και τα μικρότερα, Μ.Αλεξάνδρου, Παπακυριαζή και Κακιούση, του λεγόμενου Δυτικού Τόξου, μαζί με το στρατόπεδο Κόδρα, με 330 στρέμματα, στην Καλαμαριά, και ΔΕΘ-Γ΄ΣΣ με 360 στρέμματα, στο κέντρο της πόλης, αποτελούν την τελευταία ευκαιρία για τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και της καθημερινής ζωής στη Θεσσαλονίκη.
Η μετατροπή των πρώην στρατοπέδων σε αστικά πάρκα θα διπλασίαζε το κατά κεφαλήν πράσινο για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης.
Πριν από ένα περίπου χρόνο, πάνω από 1.000 πολίτες της Θεσσαλονίκης ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του Δικτύου Κινήσεων για την πόλη και περικύκλωσαν με μια ανθρώπινη αλυσίδα τη ΔΕΘ, το 424 και το Γ΄Σώμα Στρατού διεκδικώντας «Καμιά νέα δόμηση στους ελεύθερους δημόσιους χώρους που απομένουν και απόδοσή τους στην τοπική αυτοδιοίκηση και κοινωνία». Ένα χρόνο μετά, τα σενάρια για τη χρησιμοποίησή τους δίνουν και παίρνουν.
Στο πλαίσιο αυτών των διαδικασιών και εξελίξεων, το Δίκτυο Κινήσεων για τη Θεσσαλονίκη διακηρύσσει την απόλυτη αναγκαιότητα να προωθηθεί η διαδικασία για την επεξεργασία Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης Πρασίνου, που θα εγγυηθεί τη διαχείριση και τον συντονισμό των ελεύθερων χώρων των στρατοπέδων.
*Αρχιτέκτων, Ιστορικός περιβάλλοντος
Δίκτυο Κινήσεων για τη Θεσσαλονίκη.
