Του Βαγγέλη Μπέκα *
Θα ήταν όμορφο ο οιωνός του Δεκέμβρη να μετουσιωθεί σε τέχνη. Αναγνώστες, bloggers και κριτικοί αναζητούν ταλέντα, τις νέες τάσεις∙ δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τους περισσότερους εκδοτικούς οίκους.
Οι περισσότεροι εκδοτικοί, έχοντας ως γνώμονα την εμπορικότητα, επενδύουν στο σίγουρο. Και η τάση αυτή ενισχύεται συνεχώς. Πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις βέβαια, προς το παρόν αρκετές, αλλά η πτωτική τάση της αγοράς δεν τις ευνοεί. Για παράδειγμα, τα βιβλία ελληνικής λογοτεχνίας που εκδόθηκαν ενόψει των Χριστουγέννων και οι διαφημίσεις στα έντυπα, σε ένα ποσοστό +90%, ακολούθησαν το σίγουρο δρόμο: ροζ λογοτεχνία ή βιβλία γνωστών, καταξιωμένων, κάποιας ηλικίας συγγραφέων. Συγγραφείς που μεγαλώσαμε μαζί τους, που τους εκτιμούμε. Είναι, όμως, η ελπίδα για το μέλλον;
Υπάρχει ένας κίνδυνος με τις «σίγουρες» εκδοτικές επιλογές. Η αναπόφευκτη μείωση της παραγωγής βιβλίων θα πετάξει στον κάλαθο των άχρηστων εκείνα τα βιβλία που δεν έχουν σίγουρο εμπορικό δρόμο. Τα οικονομικά περιθώρια στενεύουν κι ένας εκδοτικός οίκος θα ρισκάρει πολύ πιο δύσκολα να επενδύσει σ’ έναν πρωτοεμφανιζόμενο, ο οποίος δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι το βιβλίο του θα πουλήσει. Σπανιότερα θα στηρίζει ένα τολμηρό, ζωντανό, πειραματικό βιβλίο, ένα βιβλίο που δεν θυμίζει εκείνα που έβγαιναν μέχρι χτες.
Είναι πιθανόν ένας νεαρός «σύγχρονος Τζόυς» να κάνει συλλογή από απορριπτικές αποστολές. Και την επόμενη φορά που θα γράψει βιβλίο, ίσως λιποψυχήσει και ακολουθήσει τα εμπορικά πρότυπα. Αντίθετα, ένας ήδη γνωστός συγγραφέας, ακόμη και αν έχει γράψει κάποιο βιβλίο αμφιβόλου αξίας ή απλώς επαναλαμβάνεται, θα πουλήσει χάρη του ονόματος που έχει χτίσει.
Θα μπορούσατε να μου πείτε πως δεν το έθεσα σωστά. Πως δεν είναι μόνο θέμα γενεών. Είναι θέμα επικοινωνίας. Όποιος μπορεί με ευχέρεια να παίξει το παιχνίδι της επικοινωνίας ή έχει τις κατάλληλες διασυνδέσεις, βρίσκει το δρόμο προς τους πάγκους των βιβλιοπωλείων∙ανεξάρτητα από τη γενιά που ανήκει, ανεξάρτητα από την αξία του γραπτού του. Οι άλλοι στο περιθώριο. Υπάρχουν πολλοί ικανότατοι λογοτέχνες, μιας κάποιας ηλικίας, που βρίσκονται παραγκωνισμένοι. Η πρωτοπορία, όμως, των αδικημένων λογοτεχνών ανήκει στη νέα γενιά. Αυτή είναι το μέλλον.
Πώς αντιμετωπίζουν, όμως, το ζήτημα οι νέοι συγγραφείς; Συνεχίζουν να ακολουθούν τον ατομικό, «σίγουρο» μέχρι χτες δρόμο; Ο δρόμος που οδηγούσε στους αναγνώστες περνούσε από τη γέφυρα που γκρέμισε η οικονομική κρίση. Όσοι πέρασαν, πέρασαν. Υπάρχει χώρος μόνο για επιλαχόντες. Ο οποίος θα στενεύει συνεχώς. Υπάρχει χώρος και στο φεστιβάλ πρωτοεμφανιζόμενων και στις υποτροφίες που υποσχέθηκε ο Γερουλάνος. Ή μήπως εκεί χωράνε μόνο οι ημέτεροι; Οργίζομαι στην ιδέα ότι κάποιος ασυμβίβαστος, μη επικοινωνιακός νέος συγγραφέας έγραψε ένα συναρπαστικό βιβλίο, για το οποίο δεν θα μάθω ποτέ. Οι νέοι οφείλουν να ανακαλύψουν νέους δρόμους, εμπνεόμενοι από άλλες εποχές. Όταν η τέχνη «τα έβρισκε σκούρα», ανθούσε η αλληλεγγύη των καλλιτεχνών. Συναντήσεις, ανταλλαγή ιδεών, πίστη στη ριζοσπαστική τέχνη, κοινά οχυρά, συλλογικές δράσεις στο δρόμο, στον ψηφιακό λόφο, παντού. Αναζητώντας το μονοπάτι για την άλλη μεριά. Εκεί που περιμένουν οι αναγνώστες για να τους δώσουν κουράγιο, ώστε οι νέοι να συνεχίσουν να γράφουν. Γιατί το ταξίδι της γραφής οφείλει να συνεχιστεί. Κυοφορεί την ελπίδα.
Υπάρχει ένας κίνδυνος με τις «σίγουρες» εκδοτικές επιλογές. Η αναπόφευκτη μείωση της παραγωγής βιβλίων θα πετάξει στον κάλαθο των άχρηστων εκείνα τα βιβλία που δεν έχουν σίγουρο εμπορικό δρόμο. Τα οικονομικά περιθώρια στενεύουν κι ένας εκδοτικός οίκος θα ρισκάρει πολύ πιο δύσκολα να επενδύσει σ’ έναν πρωτοεμφανιζόμενο, ο οποίος δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι το βιβλίο του θα πουλήσει. Σπανιότερα θα στηρίζει ένα τολμηρό, ζωντανό, πειραματικό βιβλίο, ένα βιβλίο που δεν θυμίζει εκείνα που έβγαιναν μέχρι χτες.
Είναι πιθανόν ένας νεαρός «σύγχρονος Τζόυς» να κάνει συλλογή από απορριπτικές αποστολές. Και την επόμενη φορά που θα γράψει βιβλίο, ίσως λιποψυχήσει και ακολουθήσει τα εμπορικά πρότυπα. Αντίθετα, ένας ήδη γνωστός συγγραφέας, ακόμη και αν έχει γράψει κάποιο βιβλίο αμφιβόλου αξίας ή απλώς επαναλαμβάνεται, θα πουλήσει χάρη του ονόματος που έχει χτίσει.
Θα μπορούσατε να μου πείτε πως δεν το έθεσα σωστά. Πως δεν είναι μόνο θέμα γενεών. Είναι θέμα επικοινωνίας. Όποιος μπορεί με ευχέρεια να παίξει το παιχνίδι της επικοινωνίας ή έχει τις κατάλληλες διασυνδέσεις, βρίσκει το δρόμο προς τους πάγκους των βιβλιοπωλείων∙ανεξάρτητα από τη γενιά που ανήκει, ανεξάρτητα από την αξία του γραπτού του. Οι άλλοι στο περιθώριο. Υπάρχουν πολλοί ικανότατοι λογοτέχνες, μιας κάποιας ηλικίας, που βρίσκονται παραγκωνισμένοι. Η πρωτοπορία, όμως, των αδικημένων λογοτεχνών ανήκει στη νέα γενιά. Αυτή είναι το μέλλον.
Πώς αντιμετωπίζουν, όμως, το ζήτημα οι νέοι συγγραφείς; Συνεχίζουν να ακολουθούν τον ατομικό, «σίγουρο» μέχρι χτες δρόμο; Ο δρόμος που οδηγούσε στους αναγνώστες περνούσε από τη γέφυρα που γκρέμισε η οικονομική κρίση. Όσοι πέρασαν, πέρασαν. Υπάρχει χώρος μόνο για επιλαχόντες. Ο οποίος θα στενεύει συνεχώς. Υπάρχει χώρος και στο φεστιβάλ πρωτοεμφανιζόμενων και στις υποτροφίες που υποσχέθηκε ο Γερουλάνος. Ή μήπως εκεί χωράνε μόνο οι ημέτεροι; Οργίζομαι στην ιδέα ότι κάποιος ασυμβίβαστος, μη επικοινωνιακός νέος συγγραφέας έγραψε ένα συναρπαστικό βιβλίο, για το οποίο δεν θα μάθω ποτέ. Οι νέοι οφείλουν να ανακαλύψουν νέους δρόμους, εμπνεόμενοι από άλλες εποχές. Όταν η τέχνη «τα έβρισκε σκούρα», ανθούσε η αλληλεγγύη των καλλιτεχνών. Συναντήσεις, ανταλλαγή ιδεών, πίστη στη ριζοσπαστική τέχνη, κοινά οχυρά, συλλογικές δράσεις στο δρόμο, στον ψηφιακό λόφο, παντού. Αναζητώντας το μονοπάτι για την άλλη μεριά. Εκεί που περιμένουν οι αναγνώστες για να τους δώσουν κουράγιο, ώστε οι νέοι να συνεχίσουν να γράφουν. Γιατί το ταξίδι της γραφής οφείλει να συνεχιστεί. Κυοφορεί την ελπίδα.
* O Βαγγέλης Μπέκας είναι πεζογράφος.
Σχόλια
