Με τη χονδρική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας να παραμένει σταθερά πάνω από τα 350 ευρώ/MWh (από τα 250 ευρώ/MWh πριν ένα χρόνο), σε 15 χώρες τις Ε.Ε., και τα μηνύματα που έρχονται τόσο από το μέτωπο της γεωπολιτικής σύγκρουσης στην Ουκρανία όσο και από τα αδιέξοδα της «πράσινης» ενεργειακής πολιτικής να είναι απογοητευτικά, ο φετινός χειμώνας αναμένεται «ψυχρός» για τους λαούς της Γηραιάς Ηπείρου. Παρά τα όποια (προσχηματικά) μέτρα ενίσχυσης των κυβερνήσεων, η ενεργειακή κρίση, αποτυπώνεται με τραγικό τρόπο τόσο στους λογαριασμούς όσο και στις τιμές των ειδών πρώτης ανάγκης που συμπαρασύρονται διαρκώς προς τα πάνω συμπιέζοντας το πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών. Χαρακτηριστικές είναι οι προβλέψεις του αμερικάνικου τραπεζικού κολοσσού της Goldman Sachs που σε έρευνα της εκτιμά πως τον χειμώνα του 2022-2023, στην κορύφωση της ενεργειακή κρίσης, η αύξηση στους λογαριασμούς ενέργειας των ευρωπαϊκών νοικοκυριών θα αγγίξει τα 2 τρισ., ευρώ, με το συνολικό ποσό που δαπανάται γι’ αυτούς να ανέρχεται στο 15% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
Στη Ελλάδα, η χονδρική τιμή διαμορφώνεται σήμερα στα 437,86 ευρώ/MWh, κατατάσσοντας τη χώρα μας στην τρίτη θέση της Ευρώπης, ενώ η λιανική τιμή της KWh στα τιμολόγια των καταναλωτών φτάνει τα 0,8 ευρώ. Στη χώρα μας η γενικευμένη ενεργειακή ανασφάλεια, συναντά το όργιο κερδοσκοπίας του Χρηματιστηρίου ενέργειας και τις «πράσινες» ιδεοληψίες των κυβερνόντων που ακόμη και τώρα επιλέγουν να κρατούν χαμηλά τη συμμετοχή του λιγνίτη στο ενεργειακό μίγμα προνομοποιώντας τη χρήση του πανάκριβου αερίου (LNG από τις ΗΠΑ, αζέρικο και ρώσικο αέριο μέσω TAP και Τουρκίας αντίστοιχα) και των ΑΠΕ. Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και το ράλι αυξήσεων και στα καύσιμα θέρμανσης των νοικοκυριών, με το πετρέλαιο και τα καυσόξυλα (διπλασιασμός σχεδόν της τιμής τους σε σχέση με πέρσι) να ακολουθούν την πορεία του φυσικού αερίου, προαναγγέλλοντας ένα δύσκολο χειμώνα. Την περασμένη άνοιξη το 22,7 των πολιτών δήλωνε αδυναμία διατήρησης της ιδανικής θερμοκρασίας εντός της κατοικίας του, ενώ το 33,7 των νοικοκυριών καθυστερεί ή αδυνατεί να αποπληρώσει τους λογαριασμούς ενέργειας (πηγή: μελέτη Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου). Αυτοί οι ήδη επιβαρυμένοι δείκτες ενεργειακής φτώχιας αναμένεται να εκτιναχθούν τους επόμενους μήνες.
Ημίμετρα εν μέσω δυσαρέσκειας
Οι κυβερνήσεις μοιάζουν ανίκανες να διαχειριστούν, πόσο μάλλον να ανατρέψουν αυτή την κατάσταση. Η ενεργειακή πολιτική της Ευρώπης, που πατούσε τα τελευταία χρόνια σε δύο βάρκες, από την μία στην εξάρτηση από το ρώσικο φυσικό αέριο και από την άλλη στη στροφή στις ΑΠΕ, κατέστησε τις ευρωπαϊκές χώρες ευάλωτες στις συνέπειες των γεωπολιτικών τρανταγμάτων και της κλιματικής κρίσης. Παράλληλα η βίαιη απαγκίστρωση από το ρωσικό φυσικό αέριο, στο όνομα των κυρώσεων προς τη Μόσχα, που επιταχύνθηκε με τις εξελίξεις στην Ουκρανία, αποτελούσε διαρκή στόχο της αμερικανικής πολιτικής ηγεμονίας επί της Ευρώπης, ενώ βρίσκει τις χώρες χωρίς ουσιαστικές εναλλακτικές. Οι αρχικές υποσχέσεις των ΗΠΑ πως θα εγγυηθούν την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αποδεικνύονται κενό γράμμα, με την υπουργό Ενέργειας Τζένιφερ Γκράνχολμ, να καλεί προ ημερών τα διυλιστήρια της χώρας «να εστιάσουν μεσοπρόθεσμα στη δημιουργία αποθεμάτων στις ΗΠΑ, αντί να ξεπουλούν τα τρέχοντα αποθέματα».
Μπροστά στις πολλαπλές προκλήσεις της ενεργειακής κρίσης οι κυβερνήσεις μοιάζει να έχουν ως προτεραιότητα, όχι την προστασία και την ενεργειακή ασφάλεια των κοινωνιών, αλλά τη διασφάλιση των υπέρογκων κερδών των μονοπωλίων ενέργειας αλλά και τη δική τους πολιτική διάσωση από την ογκούμενη κοινωνική δυσαρέσκεια (ήδη οι δεκάδες χιλιάδες πολίτες που κατέβηκαν στους δρόμους στην Τσεχία, οι διαμαρτυρίες για τους φουσκωμένους λογαριασμούς στη Βρετανία και αλλού δείχνουν να τρομοκρατούν τους κρατούντες). Κάπως έτσι τα μέτρα που παίρνουν προς το παρόν, αποτελούν ένα μίγμα επιδοματικής πολιτικής με πολύ ατομική ευθύνη. Δεκάδες δισ. ευρώ μοιράζονται στους ενεργειακούς κολοσσούς των χωρών τις Ευρώπης (Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία) είτε μέσω απευθείας «πακέτων διάσωσης» είτε έμμεσα με επιδότηση στην τιμή της κιλοβατώρας (Ελλάδα, Ιταλία) φουσκώνοντας τους τραπεζικούς λογαριασμούς των golden boy της ενέργειας. Ακολουθώντας τους δικούς της αργούς ρυθμούς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συζητά εν μέσω διαφωνιών την επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, την ίδια στιγμή που ο γαλλογερμανικός άξονας με διμερής συμφωνίες προχωρά στην ενεργειακή του θωράκιση (αέριο, πυρηνικά, αγωγοί) δείχνοντας πως τα επιμέρους εθνικά συμφέροντα των μεγάλων χωρών κάνουν τους όρκους στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη να μοιάζουν με ευχολόγια. «Η καλύτερη ενέργεια είναι αυτή που δεν καταναλώνουμε» δήλωσε ο πρόεδρος Μακρόν ως άλλη Αντουανέτα, δίνοντας το στίγμα της νέας εκστρατείας που θέλει να μετατρέψει την ενεργειακή κρίση σε «ατομική ευθύνη» (μεγάλο σχολείο η πανδημία). Οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών καλούν τους πολίτες να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας, να ρίξουν τη θερμοκρασία στα σπίτια τους, να κάνουν πιο «πράσινη» την καθημερινότητα τους. Ο «λιτός βίος» είναι ήδη βέβαια αναγκαστική πραγματικότητα για πολλά νοικοκυριά, τώρα καλούνται να τον ακολουθήσουν «εθελοντικά» και οι υπόλοιποι (όχι όλοι προφανώς, καθώς η πολυτελής και πολυδάπανη ζωή του 1% δεν φαίνεται να διαταράσσεται), ενώ σύμφωνα με τον Μακρόν, αν ούτε αυτό πετύχει (προφανώς λόγω ανευθυνότητας των πολιτών) τότε ίσως και να υπάρξουν υποχρεωτικές περικοπές ενέργειας ως «έσχατο μέτρο έκτακτης ανάγκης». Στο ίδιο μήκος κύματος και η Ελληνική κυβέρνηση που ετοιμάζεται να ανακοινώσει στην ομιλία του Κ. Μητσοτάκη στη ΔΕΘ ένα «μπαράζ» επιδομάτων που δεν φτάνει να καλύψει όπως δείχνει η εμπειρία το ολοένα και αυξανόμενο κόστος διαβίωσης, ανακυκλώνοντας τη φτώχεια και τα αδιέξοδα.
Αγωγοί, βαφτίσια και ανταγωνισμοί
Την επανενεργοποίηση ενός αχρηστευμένου αγωγού φυσικού αερίου που συνδέει την Γαλλία με τη Γερμανία, αποφάσισαν Μακρόν και Σολτς. Ο αγωγός αυτός που είχε κατασκευαστεί για να μεταφέρει αέριο προς τη Γαλλία, τώρα θα χρησιμοποιηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, τροφοδοτώντας τη Γερμανία με 20 TWh αερίου (περίπου το 2% των αναγκών της) από τα αποθέματά της τον χειμώνα. Η απόφαση αυτή έρχεται σαν, έστω και μερική, απάντηση στην ανακοίνωση της Gazprom πως σταματά επ’ αόριστον την ροή αερίου προς την Ευρώπη μέσω του Nord Stream 1. Η Ρωσία κατηγορεί την Ευρώπη για την απόφαση αυτή, καταγγέλλοντας τη Siemens για καθυστέρηση στην επισκευή ελαττωματικού εξοπλισμού που καθιστά αδύνατη τη λειτουργία του αγωγού, με την Ευρώπη από την πλευρά της δια στόματος της προέδρου της κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να χαρακτηρίζει την ενεργειακή κρίση ως «ένα κυνικό παιχνίδι του Πούτιν».
«Παιχνίδι του Πούτιν» που δεν αποτρέπει όμως τους ευρωπαίους να συνεχίζουν τις μπίζνες με τη Ρωσία. Χαρακτηριστικά, μπορεί η επισφάλεια των ροών αερίου να αυξήθηκε, όμως τα έσοδα της Ρωσίας από εξαγωγές υδρογονανθράκων προς την ΕΕ ανήλθαν σε 85 δισ. ευρώ (παρά τη μείωση των εξαγόμενων ποσοτήτων), από τον Φλεβάρη έως και τον Αύγουστο του 2022. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν και τα κέρδη από τους υδρογονάνθρακες που φτάνουν μέσω τρίτων χωρών, όπως για παράδειγμα το βαφτισμένο ως «τουρκικό μίγμα» ρώσικο πετρέλαιο που φτάνει στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας, ή το ρώσικο αέριο που συνεχίζει να ρέει μέσω του Turkish Stream.
Την ίδια στιγμή η Ρωσία, αναδιατάσσει τις αγορές προς τις οποίες κατευθύνει τα ενεργειακά τις αποθέματα, με τις συμφωνίες των ρωσικών ενεργειακών κολοσσών με χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, να πολλαπλασιάζουν τα κέρδη της, δίνοντας της ουσιαστικές ανάσες από τις κυρώσεις της συλλογικής Δύσης, δοκιμάζοντας ταυτόχρονα και εναλλακτικά σχήματα συναλλαγών σε ρούβλια και γουάν που αμφισβητούν την κυριαρχία του ευρώ και του δολαρίου στις διεθνής συναλλαγές βαθαίνοντας την αυτόνομη στρατηγική των χωρών BRICS.
