Χωρίς να υπονοώ τίποτα άλλο, μου ερχόταν συχνά στο μυαλό το τραγούδι της Κατοχής, «το ΕΑΜ μάς έσωσε απ’ την πείνα…»
Η μεγάλη ευκαιρία
H ιστορία της πατάτας είναι πολύ διδακτική. Κατ’ αρχήν, δείχνει τις νέες δυνατότητες που έχει ο ακτιβισμός. Δεν είναι κάτι εντελώς καινούριο και ταυτόχρονα είναι πολύ καινούριο. Πολλές συλλογικότητες έχουν αναπτύξει διάφορες μορφές εναλλακτικού εμπορίου, όπως ο Σπόρος, αλλά η δραστηριότητά τους ξεκινάει από και απευθύνεται κυρίως σε κύκλους συνειδητοποιημένων πολιτών. Προσπάθειες για διεύρυνση αυτών των κύκλων γίνονται, όπως, π.χ., με το μοίρασμα σπόρων από το Βοτανικό Κήπο σε κατοίκους της Πετρούπολης, χωρίς όμως, να έχουν πάρει μέχρι σήμερα τη μορφή μαζικού φαινομένου, αν και οι πρωτοπόροι σταθεροποιούν και επεκτείνουν συν τω χρόνω τις δράσεις τους, με καλλιέργειες, δίκτυα, περισσότερους αποδέκτες κ.λπ.
Η πατάτα ξέσπασε από κει που δεν το περιμένεις και αγκάλιασε πλατιά στρώματα. Είχε προηγηθεί η διανομή ζαρζαβατικών από παραγωγούς της Θήβας στην πλατεία Συντάγματος, με ουρές για κρεμμύδια και καρότα, και η προσπάθεια των εργαζομένων στην Δωδώνη να μοιράσουν γαλακτοκομικά στα Γιάννενα, που εμποδίστηκε από τα ΜΑΤ, αλλά επρόκειτο για δωρεάν προσφορές με συμβολικό χαρακτήρα. Επίσης, η συγκέντρωση ρουχισμού στον Τύρναβο για τους πυρόπληκτους και πλημμυροπαθείς της Ηλείας, οι ομάδες αλληλεγγύης στις οποίες εντάσσονται πάνω από 400 άτομα στην Κρήτη, η σίτιση φτωχών και αστέγων πανελλαδικά κ.ά.
Η πατάτα πουλιέται, αλλά πουλιέται φτηνά. Με τη συνδρομή παραγωγών του κοινού εμπορίου και ατόμων και ομάδων από κινήσεις πολιτών, συλλόγους ή πανεπιστήμια (βλ. Θεσσαλονίκη), η πατάτα φτάνει στους πολίτες, 75 τόνοι σε πάνω από χίλιους στην Κατερίνη μόνο σε μία μέρα, χωρίς μεσάζοντες. Η Εθελοντική Ομάδα Ν. Πιερίας έχει ήδη οργανώσει τη συλλογή και διανομή τροφίμων, με αξιοσημείωτη συμμετοχή και ανταπόκριση. Και τώρα, έχοντας την απαραίτητη εμπειρία και υποδομή, έπιασε την πατάτα από τα κέρατα! Οι παραγωγοί από καιρό αναζητούσαν εξόδους από το κύκλωμα που ελέγχει τη διακίνηση και εκμετάλλευση των τροφίμων. Τώρα φαίνεται ότι το άμεσο εμπόριο θα επεκταθεί στα όσπρια, το λάδι, το αλεύρι, τη ζάχαρη κ.λπ. Να λοιπόν, η ευκαιρία. Η οποία, όπως κάθε ευκαιρία, χρειάζεται μελετημένη αξιοποίηση.
Κι αυτό είναι ένα μεγάλο μάθημα για την Αριστερά, η οποία πρέπει να έχει εκ προοιμίου ένα τέτοιο προσανατολισμό για να μπορεί να πιάνει έγκαιρα και αποτελεσματικά τις ευκαιρίες και να τις αξιοποιεί προς όφελος της κοινωνίας. Αλλά για να μπορεί να το κάνει αυτό, πρέπει να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και ενεργεί. Η μία πλευρά της Αριστεράς έχει αυστηρές περιχαρακώσεις που αντί να της ανοίγουν ορίζοντες, την εγκλωβίζουν σε γκέτο αποστεωμένων αντιλήψεων. Η άλλη όψη της Αριστεράς, η αυτοαποκαλούμενη αντιδογματική, επικαλείται την ανανέωση, τη δημοκρατία και την καινοτομία, αλλά στην πράξη υστερεί. Έχει θετικές εμπειρίες από πρωτοβουλίες πολιτών και κινήματα γειτονιάς, εσωτερικά και διεθνή, αλλά και τραυματικές από κινήματα που ξεκίνησαν πολύ ελπιδοφόρα, αλλά ξεθύμαναν, όπως το κίνημα της Γένοβας.
Με ζυμώσεις
Σήμερα, και εφεξής, τίποτα δεν θα είναι όπως ήταν. Η Αριστερά πρέπει να είναι σε διαρκή επιφυλακή και να παίρνει ρίσκα. Θα συμβαίνουν πράγματα που ούτε τα έχουμε φανταστεί. Και θα πρέπει να είμαστε ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να τα αξιολογούμε ακαριαία και να συμμετέχουμε δημιουργικά για να πάρουν μεγαλύτερες διαστάσεις και να έχουν διάρκεια και προοπτική. Το κίνημα της πλατείας συνεχώς μας υπενθυμίζει ότι αργήσαμε να αντιληφθούμε την κοινωνική δυναμική που αναπτύχθηκε στην αθέατη πλευρά του φεγγαριού μας. Και αυτό δεν είναι τυχαίο, ούτε οφείλεται μόνο στις αδυναμίες και τις ανεπάρκειες της Αριστεράς. Οφείλεται στο ό,τι η κοινωνία περνάει από τη μία φάση στην άλλη, άλλοτε αργά και βασανιστικά κι άλλοτε απότομα και συχνά εύκολα. Γίνονται ζυμώσεις ορατές και αόρατες. Και η εκδήλωσή τους ούτε προβλέπεται πάντα ούτε ακολουθεί κάποιες νόρμες που σου επιτρέπουν να συντονιστείς μαζί τους εξ αρχής.
Γι’ αυτό, χρειάζεται εγρήγορση και καινούριους αλγορίθμους. Δεν παίζεται το παιχνίδι με τους γνωστούς κανόνες που όλοι λίγο-πολύ ξέρουμε. Η κρίση είναι πρωτόγνωρη και πρωτόγνωρες θα είναι οι επιπτώσεις, οι εκδηλώσεις και οι εκφράσεις της. Η κοινωνία, άτομα και τμήματά της, θα εμφανίζονται στο προσκήνιο με καινούριες ιδέες, κανούρια πράγματα και καινούριες αντιδράσεις. Αυτό είναι πολύ καλό. Πρώτον, γιατί δείχνει ότι η κοινωνία ενεργοποιεί τα ανακλαστικά της και δίνει μεγάλη ώθηση στο κίνημα και, δεύτερον, γιατί ξαλαφρώνει την Αριστερά από το άγχος ότι πρέπει η ίδια να τα κάνει όλα μόνη της, να βρίσκει η ίδια όλες τις διεξόδους και να πουσάρει την κοινωνία να αντιδράσει. Η Αριστερά πρέπει να παλεύει ώστε οι δράσεις να έχουν συνέχεια και οι μεμονωμένες ενέργειες να συνδέονται με άλλες, και να γίνονται κινήματα που θα έχουν διάρκεια και θα εξελίσσονται.
Η Αριστερά με αυτά τα δεδομένα πρέπει να αλλάξει το ρόλο της. Μπορεί; Ας το συζητήσουμε, γρήγορα και σοβαρά. Είναι δυνατόν να ανεβαίνει η συνειδητοποίηση του κόσμου και η ποιότητα της Αριστεράς να μένει στάσιμη; Μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία, πρέπει να εξελίσσεται τουλάχιστον με ανάλογους ρυθμούς και η Αριστερά.
Η πατάτα δείχνει ότι η κοινωνία δεν θα μας περιμένει, όσο κι αν χρειάζεται την εμπειρία μας, την οργανωτικότητα, την αποφασιστικότητα και τη δικτύωσή μας.
Η κοινωνία σαλεύει
Το ΚΚΕ αιφνιδιάστηκε, έπιασε άτσαλα την καυτή πατάτα και τσουρουφλίστηκε. Φαίνεται ότι η καχυποψία του για οτιδήποτε δεν εκπορεύεται από το ίδιο, όλο και πιο συχνά θα το μπλοκάρει, επειδή δεν θα μπορεί να δικαιολογεί επ’ άπειρον τα αδικαιολόγητα. Το επίσημο κείμενο με το οποίο καταγγέλλει το κίνημα της πατάτας είναι η αποθέωση της σύγχυσης μπροστά στις δράσεις που πηγάζουν από τον ίδιο το λαό, ακαθοδήγητα, αυθόρμητα και αυτοδιαχειριστικά. Αν αυτές οι δράσεις γίνουν συχνότερες και ευρύτερες και αγκαλιάζουν όλο και μεγαλύτερα λαϊκά στρώματα, το ΚΚΕ θα βρεθεί σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, τόσο δύσκολη που μπορεί το ίδιο να υπονομεύσει όχι μόνο την επιρροή του, αλλά και τη συνοχή του την ίδια.
Η άλλη Αριστερά, Σύριζα κ.λπ., με τις διαφορές της, αλλά και τις ευαισθησίες της, πρέπει να ξανασκεφτεί την αποστολή της. Τα πιο κλειστοφοβικά της τμήματα θα συνεχίσουν να είναι αμήχανα. Αλλά, στον πλατύτερο κόσμο της Αριστεράς, σίγουρα, υπάρχει πολύ εύφορο έδαφος για να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν ιδέες και πρακτικές που πηγάζουν μέσα από την κοινωνία και όχι μόνο μέσα από τα βιβλία και τις οδηγίες χρήσης των κομμάτων.
Ευτυχώς, ξανά, η κοινωνία άρχισε να σαλεύει δημιουργικά και όχι μόνο φωνακλάδικα και καταγγελτικά, όπως έχουν συνηθίσει μερικοί να εξαντλούν την αγωνιστικότητά τους.
Εμφανίζεται απτή μια ελπίδα, ότι γεννιούνται οι προϋποθέσεις για εναλλακτικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης που όχι μόνο θα σώζουν τον κόσμο από τη λαίλαπα των τυχοδιωκτών και τοκογλύφων, αλλά θα ανοίγουν και τις λεωφόρους για τους καινούριους κόσμους. Στον τομέα της διατροφής, για παράδειγμα, δίκτυα αλληλεγγύης, ανταλλακτικό εμπόριο, αλλά και νέου τύπου συνεταιρισμοί για αναζωογόνηση της αγροτικής οικονομίας σε άλλη βάση, θα ανασυγκροτούν τους χαμένους ιστούς μας.
Μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία σωτηρίας, η κοινωνία θα αποκτάει συνείδηση της δύναμής της, θα πολιτικοποιείται και θα αυτοοργανώνεται. Μέσα απ’ αυτή την εμπειρία, η κοινωνία θα κατανοήσει την ανάγκη ανατροπής του καπιταλισμού και θα συνειδητοποιήσει ότι πράγματι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός.
Σε κάθε δράση μας πρέπει να ενυπάρχουν τουλάχιστον ψήγματα του κόσμου που θέλουμε να χτίσουμε. Η επανάσταση ξεκινάει από τα μικρά, πολύ πριν από την κατάληψη των χειμερινών ανακτόρων.
Υ.Γ. Να προετοιμαζόμαστε για πολλή λάσπη. Κάθε δημιουργική προσπάθεια θα συκοφαντείται και θα διαστρεβλώνεται. Μια ματιά στα καθεστωτικά φύλλα αρκεί. Ο μηχανισμός της λιβελογραφίας έχει ήδη μπει σε λειτουργία με πρωτοστάτες «γνωστούς και έγκυρους δημοσιογράφους». Έπονται οι προβοκάτσιες. Προσοχή!
