Πραγματικά αυτό το Πάσχα, μετά τα δύο προηγούμενα που τα πέρασε έγκλειστος, ο κόσμος βγήκε από τα σπίτια του. Και πολλοί εγκατέλειψαν τα αστικά κέντρα, κατευθυνόμενοι στα χωριά τους και γενικότερα στην επαρχία. Ο κόσμος πήγε στις εκκλησίες, πήγε σε κοινωνικές συναντήσεις, αναζωογόνησε μετά από πολύ καιρό την ύπαιθρο. Αισθάνθηκε την ανάγκη να κάνει κάτι, να κινηθεί, και το έπραξε με τρόπο που προξένησε «θόρυβο». Η κίνηση αυτή δεν σημαίνει όμως ούτε ότι τελείωσαν τα προβλήματα και ότι ο λαός είναι… αισιόδοξος για το μέλλον, ούτε ότι έχει ξεχάσει την από πάσης απόψεως ασφυκτική κατάσταση που βιώνει καθημερινά, ούτε ότι ξαφνικά έγινε «αναίσθητος» και το έριξε έξω. Η μαζική «έξοδος» ήταν μήνυμα με πολλούς αποδέκτες. Δείχνει ότι οι πλατιές λαϊκές μάζες, αυτές που έχουν δοκιμαστεί και υποφέρει με όλα όσα έχουν συμβεί κυρίως τα τελευταία δύο χρόνια (πανδημία-ακρίβεια), αφού έχουν φτάσει πλέον σε μια κατάσταση ασφυξίας κοινωνικά και οικονομικά, αισθάνθηκαν την ανάγκη να αναπνεύσουν λίγο αέρα. Η φετινή πασχαλιάτικη έξοδος ήταν για πολλούς ανθρώπους μια προσπάθεια να βγάλουν το κεφάλι έξω από το νερό και να γεμίσουν τους πνεύμονες οξυγόνο για τις βαθιές βουτιές που ξέρουν ότι έρχονται…
Έξοδος από την πολλαπλή απομόνωση
Μας έπιασε άραγε ως κοινωνία ξαφνικά η θρησκευτική κατάνυξη ή και θρησκοληψία και γεμίσαμε τις εκκλησίες; Μάλλον όχι. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στο ότι μας έλειψε εδώ και δύο χρόνια, με την αλλοπρόσαλλη «διαχείριση» της πανδημίας από την κυβέρνηση, η κοινωνική επαφή. Το Πάσχα με τις διαδικασίες του, στις οποίες κυρίαρχη θέση έχει το θρησκευτικό στοιχείο, έδωσε την ευκαιρία να επιδιώξει ο κόσμος την έξοδό του από την πολλαπλή απομόνωση. Έτσι ήταν φυσικό να γεμίσουν «ξαφνικά» οι εκκλησίες, με αποκορύφωμα τον Επιτάφιο και την Ανάσταση.
Οι πλατιές λαϊκές μάζες έβαλαν στην μπάντα τις αναλύσεις για το πόσο μεγαλύτερο ήταν το κόστος της εξόδου και δήλωσαν παρούσες στη ζωή, στη διαδικασία της άνοιξης και ό,τι αυτή συμβολίζει. Έστειλαν πολλαπλά μηνύματα ενάντια στον εγκλεισμό, την κοινωνική απομόνωση, την καταστολή της συνείδησης με το φόβο. Αναζήτησαν ελευθερία, κοινωνική επαφή, αψηφώντας έστω προσωρινά την ακρίβεια και τον κίνδυνο της πανδημίας.
Η έξοδος δεν σημαίνει ούτε ότι δικαιώνεται η πολιτική της κυβέρνησης, ούτε βέβαια ότι ο κόσμος ποντάρει στην αντιπολίτευση, που δηλώνει έτοιμη να «βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά». Ο λαός απλά έκλεισε την τηλεόραση, και μαζί της τα φερέφωνα του πολιτικού συστήματος, και βγήκε έξω αναζητώντας τον δρόμο της κοινωνικοποίησης στις νέες συνθήκες με βάση παραδοσιακές διαδικασίες και έθιμα. Τώρα οι κυβερνητικοί προσπαθούν να του καλλιεργήσουν τύψεις γι’ αυτό, καλώντας προκαταβολικά τους «ενόχους» να μην διαμαρτυρηθούν για όσα ακολουθήσουν!
Η φετινή πασχαλιάτικη έξοδος ήταν για πολλούς ανθρώπους μια προσπάθεια να βγάλουν το κεφάλι έξω από το νερό και να γεμίσουν τους πνεύμονες οξυγόνο για τις βαθιές βουτιές που ξέρουν ότι έρχονται…
Η επόμενη μέρα μετά τη μεγάλη έξοδο
Διότι η έξοδος συντελέστηκε, αλλά τα προβλήματα παραμένουν, και νέα, πιο δύσκολα, είναι μπροστά. Ταυτόχρονα οι λαϊκές αντοχές, όσον αφορά τη δυνατότητα αντιμετώπισής τους σε προσωπικό/οικογενειακό επίπεδο, είναι όλο και μικρότερες, παρά την πασχαλιάτικη ανάσα: το λαϊκό εισόδημα ροκανίζεται συστηματικά από την ακρίβεια.
Μια πρώτη καταγραφή της δύσκολης οικονομικής κατάστασης είχαμε ήδη στην περίοδο του Πάσχα, παρά τη μεγάλη έξοδο: η κίνηση στα καταστήματα και γενικότερα η γιορτινή κατανάλωση ήταν κατώτερη από τα προηγούμενα έτη, αφού «τα χρήματα των εργαζόμενων εξαντλούνται στο σούπερ μάρκετ και στους λογαριασμούς ενέργειας» και «δεν υπάρχει διαθέσιμο εισόδημα για τα λοιπά». Συνεπώς ο λαός βγήκε έξω, ξόδεψε κάτι παραπάνω για τη μετακίνησή του, και αυτό το ρεφάρει κόβοντας κάποιες άλλες δαπάνες.
Σταδιακά μπαίνουμε στην περίοδο του καλοκαιριού και τη συνυφασμένη με αυτήν τουριστική περίοδο, που αποτελεί βασικό κινητήριο μοχλό της ελληνικής οικονομίας. Οι προσδοκίες για αύξηση της τουριστικής κίνησης προς την Ελλάδα είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη καταγράφει απώλειες από τον τουρισμό που τα προηγούμενα χρόνια προερχόταν από την Ουκρανία και τη Ρωσία: αυτό θα έχει σημαντικό κόστος ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα. Επίσης δεν έχουν ακόμα εκτιμηθεί οι επιπτώσεις από την άνοδο των τιμών, τόσο στις χώρες από τις οποίες αναμένεται να έρθουν οι τουρίστες (δηλαδή την επίδραση της ακρίβειας στο διαθέσιμο ποσό προς τουριστική δαπάνη), όσο και στην Ελλάδα (αύξηση κόστους του τουριστικού προϊόντος)…
Έρχονται και άλλες ανατιμήσεις
Το θέμα της αύξησης των τιμών βασικών αγαθών και υπηρεσιών στην Ελλάδα είναι πλέον πολύ σημαντικό, επηρεάζοντας και τον τουρισμό: π.χ. η γειτονική Τουρκία –παρά τον πληθωρισμό λόγω της συναλλαγματικής ισοτιμίας– συνεχίζει να έχει πολύ ανταγωνιστικές τιμές στο συνολικό τουριστικό προϊόν. Σε κάθε περίπτωση, ο απολογισμός θα γίνει στο τέλος. Το κακό είναι ότι αυτό το τέλος θα συμπίπτει με την έναρξη του χειμώνα στις «νέες συνθήκες», με τα θέματα θέρμανσης, ηλεκτρικού κ.λπ. στο επίκεντρο. Για την ώρα το πρόβλημα απλώς αναβλήθηκε, και θα το ξαναβρούμε μπροστά μας μετά το καλοκαίρι, πιθανά με μεγαλύτερη οξύτητα. Μέχρι τότε, μάλλον θα «βγάλουμε τη μπέμπελη», αφού το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος είναι αποτρεπτικό για τη χρήση των οικιακών κλιματιστικών.
Η ραγδαία κερδοσκοπική άνοδος της τιμής του ρεύματος (η Ελλάδα έχει το ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη) συνειδητοποιείται σταδιακά από τα νοικοκυριά λόγω του τρόπου τιμολόγησης. Το πρόβλημα του υπερβολικού κόστους με τις χρεώσεις του ηλεκτρικού αρχίζει να γίνεται κατανοητό στην παρούσα περίοδο με την έκδοση των εκκαθαριστικών λογαριασμών και την εφαρμογή της ρήτρας αναπροσαρμογής. Σταδιακά γίνεται κατανοητό ότι η όποια επιδότηση από το κράτος και η όποια έκπτωση συνέπειας από τον πάροχο είναι «σταγόνα στον ωκεανό» μπροστά στο συνολικό κόστος. Το οποίο, συγκριτικά με τα εισοδήματα, είναι απόλυτα δυσανάλογο. Και δεν θα μπορεί να εξυπηρετηθεί από πολλά λαϊκά νοικοκυριά, αφού δεν αφορά έναν μεμονωμένο λογαριασμό για τον οποίο θα μπορούσε να γίνει «ρύθμιση», αλλά και τον επόμενο, τον μεθεπόμενο κ.ο.κ. Έτσι επιστρέφουμε γοργά στις πιο μαύρες μνημονιακές εποχές, όταν οι πάροχοι έκοβαν το ρεύμα σε χιλιάδες νοικοκυριά λόγω απλήρωτων λογαριασμών…
Ακόμη πιο μαύρα μαντάτα έρχονται από τον χώρο του φυσικού αερίου, όπου οι ευρωπαϊκοί λεονταρισμοί επιστρέφουν ως μπούμερανγκ: η ρωσική Gazprom ήδη προχώρησε στη διακοπή της παροχής αερίου προς την Πολωνία και την Βουλγαρία. Εάν η κυβέρνηση ακολουθήσει τις υποδείξεις της Ε.Ε. και δεν συμμορφωθεί στον τρόπο πληρωμής που ζητά ο πωλητής (εν προκειμένω η Ρωσία), σε επόμενη φάση μπορεί να υποστεί διακοπή παροχής και η Ελλάδα. Μια τέτοια εξέλιξη θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα και στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, της οποίας η σημαντικότερη ποσοστιαία «πηγή» είναι το φυσικό αέριο. Παράλληλα η όλη διαδικασία οδηγεί ξανά τις τιμές του φυσικού αερίου στα ύψη: την πρώτη μέρα (27/4) που ανακοινώθηκε η διακοπή σε Πολωνία και Βουλγαρία οι τιμές αυξήθηκαν κατά 20%.
Το «κερασάκι στην τούρτα» είναι βέβαια ο πληθωρισμός: από τον Μάρτιο ξεπεράσαμε ως χώρα τον μέσο όρο της Ε.Ε. στον εναρμονισμένο πληθωρισμό. Η μεταβολή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή τον Μάρτιο ήταν 8,9%. Και έπεται συνέχεια, καθώς ο ρυθμός αύξησης των τιμών ήταν επιταχυνόμενος τους τελευταίους μήνες ενώ, όπως προαναφέραμε, οι προοπτικές από τον τομέα της ενέργειας (που είναι η βασική γενεσιουργός αιτία των πληθωριστικών πιέσεων) είναι απαισιόδοξες…
