Νέα αναζωπύρωση του εμφυλίου επίκειται στην Ουκρανία, με θρησκευτική τούτη τη φορά αφορμή: κόλαση made in USA, αλλά σερβιριζόμενη διά χειρός Οικουμενικού Πατριάρχου. Φαίνεται πως οι Αμερικάνοι είναι αποφασισμένοι να ξανανοίξουν για τα καλά το κεφάλαιο Ουκρανία, και το Πατριαρχείο –είτε υποκύπτοντας σε αφόρητες πιέσεις, είτε επενδύοντας για δικούς του λόγους στην ισχύ της αμερικανικής υπερδύναμης, είτε και για τα δύο μαζί– έχει δεχθεί να παίξει το παιχνίδι τους.
Μήλον της έριδος είναι η «αυτοκεφαλία» της ορθόδοξης ουκρανικής εκκλησίας. Είναι ένα ζήτημα που διχάζει τους Ουκρανούς –Χριστιανούς Ορθοδόξους στην πλειονότητά τους– από τις αρχές τις δεκαετίας του 90. Τότε που ένα τμήμα της εκκλησίας τους ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Ρωσική Εκκλησία, στην οποία υπάγεται από το 1686.
Ποιος ποιον
Μετά την απόσχιση του 1991-92 ο ορθόδοξος πληθυσμός της Ουκρανίας είναι διαιρεμένος σε δύο βασικές εκκλησίες: την «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» που εξακολουθεί να υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας (UOC-MP), και την ανεξάρτητη «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία-Πατριαρχείο Κίεβου» (UPC-KP). Υπάρχει και η «Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία» (UAPC) και ορισμένες άλλες πολύ μικρότερες. Πάντως οι λοιπές ανά τον κόσμο Ορθόδοξες Εκκλησίες αναγνωρίζουν μέχρι τώρα ως «κανονική» μόνο την πρώτη. Τις άλλες τις θεωρούν «σχισματικές» ή τέλος πάντων «μη κανονικές».
Από την άποψη της επιρροής και του μεγέθους τα πράγματα δεν είναι σαφή. Η υπαγόμενη στη Μόσχα Εκκλησία ισχυρίζεται πως είναι πολυπληθέστερη τόσο σε αριθμό πιστών, όσο και σε ενορίες-ναούς. Αντιθέτως η ανεξάρτητη Εκκλησία του Κιέβου ισχυρίζεται πως είναι πολλαπλάσια σε πιστούς, αν και παραδέχεται πως οι περισσότεροι ναοί ανήκουν στην άλλη. Αυτό όμως θα είναι ένα από τα βασικά προβλήματα που θα ανακύψουν μόλις η Εκκλησία του Κιέβου αναγνωριστεί επισήμως από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως κανονική. Διότι με την υποστήριξη του κράτους (κυβέρνηση, βουλή, αστυνομία) θα διεκδικήσει τότε τους ναούς στους οποίους τώρα εκκλησιάζονται οι πιστοί της άλλης Εκκλησίας. Και δεν αποκλείεται αυτός να είναι και ο κύριος μηχανισμός εκπυρσοκρότησης για την έναρξη του εμφυλίου.
Τον Ιανουάριο 2014, όταν είχαν ξεσπάσει οι πρώτες εμφύλιες συγκρούσεις στην Ουκρανία, ο Πάπας προσευχήθηκε δημόσια για την ειρήνη, ελευθερώνοντας συμβολικά δύο περιστέρια. Όμως, όταν τελείωσε η τελετή, κι ενώ οι χιλιάδες των πιστών ήταν ακόμα συγκεντρωμένοι, ένα κοράκι κι ένας γλάρος επιτέθηκαν στα περιστέρια του Πάπα. Κακός οιωνός για όσα επρόκειτο να συμβούν;
Η φιλορωσική πλευρά έχει προειδοποιήσει γι’ αυτό: «Φανταστείτε τι θα γίνει εάν οι σχισματικοί επιχειρήσουν να καταλάβουν τις Λαύρες, όπου χιλιάδες άνθρωποι θα μπουν μπροστά για να τις προστατέψουν», έλεγε τον Ιούνιο ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας, πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας (romfea.gr, 28/06). Στο ίδιο μήκος κύματος ο Ουκρανός Μητροπολίτης Μπορισπόλ, κ. Αντώνιος, τόνιζε σε πρόσφατη συνέντευξή του: «Η πλειοψηφία των πιστών και των ενοριών μας θα μείνουνε στους κόλπους της κανονικής Εκκλησίας, δεν θα προδώσουν τους ποιμένες τους, τους οποίους αγαπάνε και τους ακολουθούν. Μέσα στις οικογένειες των Ουκρανών θα γίνουν πάλι έριδες, θα μας πάρουνε πάλι τους Ιερούς Ναούς μας, ο αδελφός θα πάει έναντι του αδελφού, θα τσακώνονται.» (romfea.gr, 12/09).
Το εκκλησιαστικό σχίσμα
Κατά τα άλλα το πρόβλημα από εκκλησιαστικής απόψεως είναι υπερπολύπλοκο, με πάρα πολλές επιμέρους πτυχές (εκκλησιολογικές, εθνικές, πολιτικές, γεωπολιτικές κ.λπ.), οι οποίες είναι αδύνατον να αναλυθούν με δυο λόγια. Αν μάλιστα προσπαθήσει να μπει στα ενδότερα είναι πολύ δύσκολο να πάρει αντικειμενική θέση. Είναι από τις κλασικές περιπτώσεις που όλοι έχουν κάποιο δίκιο και πάρα πολύ άδικο. Και αν στην προκειμένη περίπτωση είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο που κάνει τη σφαλερή κίνηση, ενεργώντας με έναν παλαιο-αυτοκρατορικό αυταρχισμό, αυτό δεν σημαίνει πως και η rώσικη πλευρά δεν βρίσκεται εξίσου εν αδίκω, χρησιμοποιώντας εργαλειακά την Ορθοδοξία για την υποστήριξη της νεο-αυτοκρατορικής ιδεολογίας του ρωσικού κράτους.
Σε κάθε περίπτωση η ρήξη θα έχει φοβερές συνέπειες και για την Ορθοδοξία στο σύνολό της. Το επικείμενο σχίσμα μεταξύ των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας θα διχάσει με τρόπο πολύ βαθύ και σε απρόβλεπτο ιστορικό ορίζοντα όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Για την ώρα οι περισσότερες Ορθόδοξες Εκκλησίες έχουν πάρει θέση εναντίον της αυτοκεφαλίας. Μεταξύ αυτών τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Αντιοχείας, η Σερβική κ.ά.. Η Ελλαδική σιωπά.
Φοβάται για τα Βαλκάνια ο Πατριάρχης Σερβίας
Και βέβαια, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι η κόλαση που έχει ετοιμαστεί για τους Ουκρανούς δεν θα επεκταθεί και στα Βαλκάνια, που είναι έτσι κι αλλιώς μέρος της αμερικανικής ατζέντας.
Ο Πατριάρχης Σερβίας σε επιστολή του προς τον Οικουμενικό (13/08), γραμμένη σε άπταιστη αρχαΐζουσα ελληνική, συνδέει το ζήτημα της Ουκρανίας με το φημολογούμενο αίτημα της αυτοαποκαλούμενης ως «Μακεδονικής Εκκλησίας» προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο να την αναγνωριστεί ως κανονική και ως αυτοκέφαλη, ή με το ζήτημα της «Μαυροβουνίτικης Εκκλησίας», όπως και με πολλά άλλα, που το καθένα απ’ αυτά είναι σε θέση να τινάξει στον αέρα το βαλκανικό status quo.
Κατακλείοντας την επιστολή του ο προκαθήμενος της Σερβικής Εκκλησίας εύχεται ο Χριστός να χαρίσει δύναμη και θάρρος στη «Μητέρα Εκκλησία» (σ.σ. το Οικουμενικό Πατριαρχείο) να μην υποκύψει στις πιέσεις.
