του Γιώργου Κυριακού
Οι τεκτονικές αλλαγές μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δεν έχουν αποκλείσει μετασεισμικές δραστηριότητες στα Βαλκάνια. Η Νοτιοανατολική Πτέρυγα του ΝΑΤΟ έχει να αντιμετωπίσει σοβαρούς κραδασμούς.
Άρον-άρον ένταξη στην Ε.Ε.
Η αμερικανοποίηση της Ευρώπης (με κάποια «γαλλικά» ερωτηματικά) φουντώνει και την «παραγραφή» πολλών προϋποθέσεων για την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. Θεσμοί όπως της δικαιοσύνης, που βάλλονται από τα κεντρικά όργανα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για ζητήματα διαφθοράς, εγκληματικότητας, ή ζητήματα «ισλαμικού ριζοσπαστισμού» και μειονοτικών δικαιωμάτων, καθώς και η πρόοδος των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, πιθανόν να αποτελέσουν αρμοδιότητα μιας «τεχνοκρατικής επιτροπείας» που θα αποικιοποιήσει περαιτέρω τις χώρες.
Η Αλβανία ή το Μαυροβούνιο, που πρωταγωνιστούν στο σπορ της διαφθοράς και του εμπορίου ναρκωτικών, ίσως να αποτελέσουν και το υπόδειγμα υποταγής, παρ’ όλη την επιδείνωση της φτώχειας τους. Είναι πιθανόν πιο κοντά το ενδεχόμενο της άρσης του βέτο της Βουλγαρίας για την είσοδο της «Β.Μ.». στην Ε.Ε., ενώ η Αλβανία είναι η πλέον σίγουρη για την ένταξή της. Αναμένει και η Μολδαβία, που αισθάνεται το έδαφός της να σείεται από μια πιθανή ανακήρυξη ανεξαρτησίας της φιλορωσικής Υπερδνειστερίας, αλλά και από τα φιλορωσικά αισθήματα της μειονότητας των Γκαγκαούζων.
Ο φόβος της εισβολής από τη Ρωσία και η διαχείρισή του επιβάλλει στις ελίτ να δείξουν μια προσαρμοστικότητα στο «όραμα» της ενεργειακής απεξάρτησής τους από τη Μόσχα. Φαίνεται ακόμα ότι θα ενταθούν οι πιέσεις για απομάκρυνση της Σερβίας από τη Ρωσία. Παράλληλα, εξελίσσεται η προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας με το Κόσοβο (για την οποία πιέζουν ο Μπλίνκεν και η Ε.Ε.) όσον αφορά την ηλεκτροδότηση και τους αγνοούμενους, αν και δεν περιλαμβάνει την προϋπόθεση της λειτουργίας της Αυτόνομης Ένωσης Σερβικών Δήμων. Πόσο θα αντέξουν τα Βαλκάνια στις πιέσεις όταν η επιδείνωση της φτώχειας συνεργεί με τη διάψευση των υποσχέσεων των βαλκανικών ελίτ; Οι τάσεις μετανάστευσης δείχνουν πολλά…
Η εργαλειοποίηση του προσφυγικού
Το προσφυγικό ζήτημα εκατοντάδων χιλιάδων Ουκρανών είναι ένα σοβαρό ζήτημα διαχείρισης ή εργαλειοποίησής του από την Ε.Ε., και συνακόλουθα από τις βαλκανικές χώρες. Από τη Ρουμανία μέχρι και το μακρινό Μαυροβούνιο, η υποδοχή των προσφύγων καθίσταται πρώτης τάξεως πολιτικό ζήτημα. Αν εξαιρέσουμε τις διπλανές Μολδαβία και Ρουμανία, που σηκώνουν το κύριο βάρος, οι υπόλοιπες δεν έχουν δεχτεί παρά ελάχιστους Ουκρανούς πρόσφυγες, αν και δηλώνουν πρόθυμες με βάση τις αντοχές τους. Μοναδική παραφωνία ήταν η δήλωση του ακραίου φιλορώσου Σερβοβόσνιου Ντόντικ: «Μην έρχεστε στη Βοσνία. Εδώ είναι ακόμη χειρότερα από εκεί».
Η προσφυγιά των Ουκρανών αντιμετωπίζεται ανάλογα με την παλιότερη πολεμική συμμετοχή σε πολέμους των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Η δυστυχία των προσφύγων είναι ένα διπλωματικό μέσο για τη μονιμοποίηση του δυτικού προσανατολισμού ή για την πολεμική προετοιμασία, καθώς αρκετοί από αυτούς είναι πιθανό να επιδιώξουν την εμπλοκή τους σε πολέμους της επόμενης ημέρας. Όμως καθίσταται δυσχερής η διαχείριση, συνδυαστικά με το προσφυγικό της Τουρκίας – η οποία πιθανόν να αρχίσει να πιέζει για περισσότερα χρήματα, ή να στέλνει πρόσφυγες που θα παραβιάζουν τα σύνορα, όπως συνέβη πρόσφατα στην τουρκοβουλγαρική μεθόριο. Σε λίγο καιρό οι βαλκανικές χώρες θα ζητούν χρηματοδότηση για τους πρόσφυγες…
ΝΑΤΟ, πατήρ πάντων;
Το Κόσοβο, στου οποίου το έδαφος βρίσκεται η μεγαλύτερη αμερικανική βάση στην Ευρώπη, έκανε δημόσια έκκληση για επιτάχυνση της ένταξής του στο ΝΑΤΟ, παρ’ όλο που 5 χώρες μέλη του δεν έχουν εκδηλώσει ακόμα τη συναίνεσή τους. Ίσως να ενταθούν οι σχετικές πιέσεις, κυρίως προς την Ελλάδα, τη Ρουμανία και την Κύπρο, ενώ πληθαίνουν και οι φωνές όπως της αδερφής Αλβανίας ή της «Β.Μ.» υπέρ της ένταξης του Κοσόβου στη ΝΑΤΟϊκή οικογένεια. Η απόπειρα εκδίωξης της Ρωσίας από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ πιθανολογεί και την αναθεώρηση του ψηφίσματος 1244 (που ορίζει ότι το Κόσοβο παραμένει σερβική επικράτεια), για το οποίο η Ρωσία κράτησε Θερμοπύλες, με άγνωστη τη στάση της Κίνας.
Ένα διάχυτο κύμα, μη αποκρυσταλλωμένο πολιτικά, ίσων αποστάσεων ή φιλορωσικό, με διαρκείς υπενθυμίσεις για τη Γιουγκοσλαβία ή για την Κύπρο, αποδυναμώνει το «ΝΑΤΟϊκό» μέτωπο
Η εξομάλυνση των σχέσεων της Σερβίας με το Κόσοβο περνάει από την de facto αναγνώριση σερβικής μειονότητας από το Κόσοβο, με τη Σερβία να διεκδικεί την επιστροφή χιλιάδων προσφύγων. Όμως τα τεθωρακισμένα που κατευθύνθηκαν στα σύνορα με διαταγές του υπουργείου Άμυνας του Κοσόβου, όπως και η επιστράτευση εφέδρων στη Σερβία, δεν επιτρέπουν «αισιόδοξες» εκτιμήσεις ότι διαφαίνεται κάποια λύση. Από την άλλη, η κατάσταση στη Βοσνιακή συνομοσπονδία (όπου η Σερβική συνιστώσα απειλεί με απόσχιση ενώ η Κροατική επιζητεί τον διαχωρισμό της από τους Μουσουλμάνους) δεν είναι μια υπόθεση που διαρρηγνύει την επίπλαστη ασφάλεια της συμφωνίας του Ντέιτον; Γιατί άραγε διπλασιάστηκε σε 1.100 άνδρες η δύναμη της EUFOR; Για ποιο λόγο τα αεροσκάφη Rafale της Γαλλίας θα πραγματοποιούν υπερπτήσεις στη Βοσνία από το αεροπλανοφόρο «Σαρλ Ντε Γκολ»;
Παρά τις δηλωμένες προθέσεις της διεθνούς ελίτ, τα πράγματα δεν είναι απλά. Η Σερβία, όπως και οι Σερβοβόσνιοι, συνεχίζουν να αποτελούν ένα πρόβλημα – στο οποίο προστίθενται οι αντιπολιτεύσεις σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Μολδαβία, η «Β.Μ.» και το Μαυροβούνιο. Επίσης ένα διάχυτο κύμα, μη αποκρυσταλλωμένο πολιτικά, ίσων αποστάσεων ή φιλορωσικό, με διαρκείς υπενθυμίσεις για τη Γιουγκοσλαβία (που εργαλειοποιείται από την εκπρόσωπο του ρωσικού ΥΠΕΞ Ζαχάροβα) ή για την Κύπρο (την οποία η Ρωσία επιμελώς δεν αναφέρει), αποδυναμώνει αυτό το «ΝΑΤΟϊκό» μέτωπο. Οι διαδηλώσεις στη Βουλγαρία υπέρ του αποπεμφθέντος φιλορώσου υπουργού Άμυνας, οι διαδηλώσεις στη Σερβία, όπως και από την άλλη η στρατολόγηση «εθελοντών» για το ουκρανικό μέτωπο στη Βοσνία ή στο Μαυροβούνιο, μπορεί να μην χαράσσουν μια συγκεκριμένη γραμμή, αλλά αποκαλύπτουν τις ρωγμές.
Τουρκία: Συνεργάτης δύο αφεντάδων
Η Τουρκία διαβεβαίωσε την πρόεδρο του Κοσόβου Οσμάνι, ότι αντιμετωπίζει το Κόσοβο ως «μέλος της Συμμαχίας», ενώ την ίδια στιγμή (κατά το τουρκικό πρότυπο) ο Αλβανός πρωθυπουργός Ράμα αρνήθηκε να χαρακτηρίσει τη Ρωσία χώρα εχθρική. Οι διεθνείς συγκυρίες που φέρνουν την Τουρκία στο προσκήνιο δεν είναι άσχετες με τις προσεκτικότατες κινήσεις της στα Βαλκάνια. Άλλωστε ήδη κινητοποιεί τον αλβανικό παράγοντα στη «Β.Μ.» για την ένταξη του Κοσόβου στο ΝΑΤΟ, ενώ οι σχέσεις της με τη Σερβία και τη Βοσνία (με κοινή γραμμή το «καταδικάζουμε αλλά δεν επιβάλουμε κυρώσεις») δείχνουν ότι ίσως ταυτόχρονα αναλαμβάνει και τον ρόλο συνεργάτη της Ρωσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ρώσοι μπορούν να μετακινούνται σε διεθνείς πτήσεις με τις σερβικές αερογραμμές και με την Turkish Airlines.
Ο ιστορικός ρόλος της Τουρκίας (που εντάχθηκε στις συμμαχικές δυνάμεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το… 1945) συνεχίζεται, με σταθερή προσέγγιση του βαλκανικού Ισλάμ και δορυφοροποίηση χωρών και μειονοτήτων. Πρόκειται για τη σταθερή πολιτική που διάνοιξε ο Ερντογάν, και την οποία αφήνει παρακαταθήκη στους διαδόχους του. Το προσφυγικό επίσης θα παίξει τον ρόλο του, και ο Ερντογάν δεν θα το ξεχάσει στη φάση αυτή του ουκρανικού προσφυγικού κύματος.
Όλα δείχνουν ότι, παρά τις πομπώδεις ανακοινώσεις, η στρατιωτική ανάκαμψη, το ενεργειακό, η οικονομία και η διαχείριση του προσφυγικού κύματος δεν θα έχουν μόνο φίλους. Επίσης η Κίνα, με σοβαρούς μεταξένιους δεσμούς, δεν έχει πει την τελευταία της λέξη. Η ανησυχία μας πάντως εντείνεται, διότι ακόμα δεν έχει εμφανιστεί ένα ειρηνιστικό κίνημα στα Βαλκάνια ενάντια στα πυρηνικά όπλα και στα διεθνή στρατόπεδα. Προς το παρόν, μας λείπει ένα αληθινό ρεύμα αδέσμευτων κινημάτων.
