Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Μεταξύ των ερευνών που έχουν προγραμματιστεί για το πρώτο έτος είναι μελέτες δύο θερμών εξωπλανητών που χαρακτηρίζονται «υπερ-Γη» για το μέγεθος και τη βραχώδη σύστασή τους: ο καλυμμένος με λάβα 55 Cancri e και ο χωρίς αέρα LHS 3844 b. Οι ερευνητές θα στρέψουν τους φασματογράφους υψηλής ακρίβειας του Webb σε αυτούς τους πλανήτες με σκοπό την κατανόηση της γεωλογικής ποικιλομορφίας των πλανητών σε όλο τον γαλαξία και την εξέλιξη βραχωδών πλανητών όπως η Γη.
Ο πλανήτης Cancri e περιφέρεται λιγότερο από 1,5 εκατομμύριο μίλια από το αστέρι του που μοιάζει με τον Ήλιο (το ένα εικοστό πέμπτο της απόστασης μεταξύ του Ερμή και του Ήλιου), ολοκληρώνοντας ένα κύκλωμα σε λιγότερο από 18 ώρες. Με τις επιφανειακές θερμοκρασίες πολύ πάνω από το σημείο τήξης των τυπικών ορυκτών που σχηματίζουν βράχους, η πλευρά της ημέρας του πλανήτη πιστεύεται ότι καλύπτεται από ωκεανούς λάβας.
Οι πλανήτες που περιφέρονται τόσο κοντά στο άστρο τους θεωρείται ότι είναι παλιρροιακά κλειδωμένοι, με τη μία πλευρά να είναι στραμμένη προς το αστέρι σε μόνιμη βάση. Ως αποτέλεσμα, το πιο καυτό σημείο στον πλανήτη θα πρέπει να είναι αυτό που βλέπει πιο άμεσα το αστέρι και η ποσότητα της θερμότητας που προέρχεται από την πλευρά της ημέρας δεν πρέπει να αλλάζει πολύ με την πάροδο του χρόνου.
Μια εξήγηση για αυτές τις παρατηρήσεις είναι ότι ο πλανήτης έχει μια δυναμική ατμόσφαιρα που μετακινεί τη θερμότητα γύρω. «Ο 55 Cancri e θα μπορούσε να έχει μια πυκνή ατμόσφαιρα που κυριαρχείται από οξυγόνο ή άζωτο», εξήγησε ο Renyu Hu του Εργαστηρίου Jet Propulsion της NASA στη Νότια Καλιφόρνια, ο οποίος ηγείται μιας ομάδας που θα χρησιμοποιήσει την κάμερα εγγύς υπέρυθρης ακτινοβολίας (NIRCam) και το όργανο μεσαίας υπέρυθρης ακτινοβολίας (MIRI) για να συλλάβει το φάσμα θερμικών εκπομπών της ημέρας του πλανήτη.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα πιθανότητα, ωστόσο, είναι ότι ο 55 Cancri e να μην είναι παλιρροιακά κλειδωμένος. Αντίθετα, μπορεί να είναι σαν τον Ερμή, να περιστρέφεται τρεις φορές για κάθε δύο τροχιές. Ως αποτέλεσμα, ο πλανήτης θα έχει κύκλο ημέρας-νύχτας.
«Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί το πιο καυτό μέρος του πλανήτη μετατοπίζεται», εξήγησε ο Alexis Brandeker, ερευνητής από το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης που ηγείται μιας άλλης ομάδας που μελετά τον πλανήτη. «Ακριβώς όπως στη Γη, θα χρειαζόταν χρόνος για να θερμανθεί η επιφάνεια. Η πιο ζεστή ώρα της ημέρας θα ήταν το απόγευμα, όχι ακριβώς το μεσημέρι».
Όπως ο 55 Cancri e, ο LHS 3844 b περιφέρεται πολύ κοντά στο άστρο του, ολοκληρώνοντας μια περιστροφή σε 11 ώρες. Ωστόσο, επειδή το αστέρι του είναι σχετικά μικρό και δροσερό, ο πλανήτης δεν είναι αρκετά ζεστός για να λιώσει η επιφάνεια. Επιπλέον, οι παρατηρήσεις του Spitzer δείχνουν ότι ο πλανήτης είναι πολύ απίθανο να έχει ουσιαστική ατμόσφαιρα.
Ενώ δεν θα είμαστε σε θέση να απεικονίσουμε την επιφάνεια του LHS 3844 b απευθείας με το Webb, η έλλειψη μιας σκοτεινής ατμόσφαιρας καθιστά δυνατή τη μελέτη της επιφάνειας με φασματοσκοπία. «Αποδεικνύεται ότι διαφορετικοί τύποι βράχου έχουν διαφορετικά φάσματα», εξήγησε η Laura Kreidberg στο Ινστιτούτο Αστρονομίας Max Planck.
Πηγή: skai.gr
Τα γονίδια μιλούν
Διεθνής ερευνητική κοινοπραξία κατάφερε για πρώτη φορά να προσδιορίσει την πλήρη γενετική αλληλουχία ανθρώπου που πέθανε στην Πομπηία από έκρηξη του Βεζούβιου, ένα επίτευγμα που επιβεβαιώνει τη γενετική συγγένεια ανάμεσα στους αρχαίους και τους σύγχρονους Ιταλούς.
Ερευνητές από την Ιταλία, τη Δανία, τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία αναφέρουν στο περιοδικό Scientific Reports ότι εξέτασαν τους σκελετούς δύο ατόμων (ενός άνδρα 35-40 ετών και μίας γυναίκας άνω των 50 ετών) που είχαν ανακαλυφθεί στον Οίκο του Τεχνίτη στην Πομπηία.
Δείγματα DNA συλλέχθηκαν και από τους δύο σκελετούς, τελικά όμως κατέστη δυνατή μόνη η αλληλούχηση του άνδρα.
Η γενετική σύγκριση με 1.030 άλλους αρχαίους σκελετούς και 471 σύγχρονους Δυτικοευρωπαίους δείχνει ότι το DNA του άτυχου άνδρα της Πομπηίας είχε μεγαλύτερες ομοιότητες με εκείνο των σύγχρονων κατοίκων της κεντρικής Ιταλίας και όσων ζούσαν στη χώρα κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο. Έφερε επίσης να έχει γονίδια που απαντούν συχνότερα στη Σαρδηνία.
Ακόμη, βρέθηκαν ενδείξεις ότι ο άνδρας είχε προσβληθεί από φυματίωση.
Η ευλογιά των πιθήκων
Αυξάνονται διεθνώς τόσο τα επιβεβαιωμένα όσο και τα ύποπτα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων ή πιο σωστά των μαϊμούδων (monkeypox). Πολλά από αυτά είναι άγνωστης προέλευσης, πράγμα που σημαίνει ότι ο ιός που την προκαλεί, πιθανώς εξαπλώνεται κάτω από το «ραντάρ» των υγειονομικών αρχών.
Είναι μια σχετικά σπάνια νόσος που προκαλείται από έναν ιό (Poxvirus), που ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον ιό της ευλογιάς. Η νόσος συνήθως εξαπλώνεται μεταξύ των μαϊμούδων στην Κεντρική και Δυτική Αφρική, όπου ενδημεί, αλλά περιοδικά «πηδάει» και στους ανθρώπους, έχοντας προκαλέσει μέχρι σήμερα μικρές εξάρσεις κρουσμάτων. Για πρώτη φορά εντοπίστηκε σε μαϊμούδες εργαστηρίου το 1958. Το πρώτο περιστατικό μόλυνσης ανθρώπου καταγράφηκε στη Δημοκρατία του Κονγκό το 1970.
Έχουν επιβεβαιωθεί παγκοσμίως 35 κρούσματα και άλλα 72 ύποπτα, σύμφωνα με τη σχετική βάση δεδομένων που έχουν δημιουργήσει οι Μόρις Κρέμερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και Τζον Μπραουνστάιν της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Επιβεβαιωμένα περιστατικά έχουν βρεθεί σε Βρετανία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Βέλγιο, ΗΠΑ και Καναδά. Έχουν βρεθεί περιπτώσεις που συνδέονται με άλλο γνωστό κρούσμα, αλλά και άλλες χωρίς καμία (γνωστή τουλάχιστον) συσχέτιση. Η Υπηρεσία Ασφάλεια της Βρετανίας (UKHSA) εκτιμά πλέον ότι ο ιός εξαπλώνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο στις χώρες με επιβεβαιωμένα περιστατικά. Αρκετά αφορούν άνδρες ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους, γι’ αυτό οι υγειονομικές αρχές καλούν τους ανθρώπους με αυτό τον σεξουαλικό προσανατολισμό να προσέχουν για τυχόν εξανθήματα ή άλλα ύποπτα συμπτώματα, ώστε έγκαιρα να απευθυνθούν σε γιατρό.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), μπορεί να μεταδοθεί με την εισπνοή μολυσμένων σωματιδίων και με την επαφή με δερματικά εξανθήματα της νόσου ή με μολυσμένα από τον ιό υλικά.
Ο ιός δεν θεωρείται ότι εξαπλώνεται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων και, σύμφωνα με την UKHSA, ο κίνδυνος μόλυνσης του πληθυσμού «παραμένει χαμηλός». Η νόσος μπορεί να εξαπλωθεί επίσης μέσω επαφής με ρούχα, πετσέτες, σεντόνια ή άλλα αντικείμενα μολυσμένου ατόμου.
Ακόμη, είναι δυνατό να μεταδοθεί από μολυσμένο ζώο σε άνθρωπο, αν κανείς δαγκωθεί από αυτό ή αγγίξει το αίμα του, τα σωματικά υγρά του, τα εξανθήματα του κ.ά., ή αν φάει όχι καλά ψημένο κρέας τέτοιου ζώου.
Η νόσος είναι συνήθως ήπια και οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν σε λίγες εβδομάδες χωρίς θεραπεία. Στην Αφρική μπορεί να σκοτώσει έως το 10% των ανθρώπων που μολύνονται, όμως αυτό αφορά, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το ένα από τα δύο στελέχη, εκείνο του Κονγκό, που είναι πιο επικίνδυνο, ενώ το άλλο στέλεχος, της Δυτικής Αφρικής, σκοτώνει έναν στους 100 ασθενείς. Μέχρι στιγμής, η γενετική ανάλυση έχει εντοπίσει στη Βρετανία μόνο το δεύτερο δυτικοαφρικανικό στέλεχος, αλλά δεν υπάρχουν αντίστοιχα στοιχεία αλληλούχισης από άλλες χώρες.
Το αντιικό φάρμακο tecovirimat (Tpoxx) έχει εγκριθεί σε ΗΠΑ και Ευρώπη κατά της συγκεκριμένης νόσου και της δαμαλίτιδας στα ζώα. Το φάρμακο μειώνει σημαντικά την πιθανότητα θανάτου. Υπάρχει επίσης το εμβόλιο Jynneos (γνωστό επίσης ως Imvanex και Imvamune), επίσης εγκεκριμένο σε ΗΠΑ και Ευρώπη, που αποτρέπει τη λοίμωξη σε ενήλικες. Επιπλέον, όσοι είναι αρκετά μεγάλοι για να έχουν εμβολιαστεί ως παιδιά κατά της ευλογιάς, έχουν ακόμη κάποια προστασία.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
