… και το αφανές παιχνίδι της Ρωσίας. Του Ερνέστ Σουλτάνοφ*
Η έκβαση του πολέμου στη Συρία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου. Οι εμπλεκόμενες πλευρές στη σύγκρουση υποστηρίζονται από δύο ανταγωνιστικές δυνάμεις οι οποίες θέλουν να κατασκευάσουν νέους αγωγούς φυσικού αερίου προς την Ε.Ε. που θα διέρχεται μέσα από το συριακό έδαφος: Από το Ιράν και από το Κατάρ. Υπό αυτό το πρίσμα οι συνέπειες για την Gazprom και για τα έσοδα του ρωσικού προϋπολογισμού θα καθοριστούν, σε μεγάλο βαθμό, στις μάχες για το Χαλέπι και για τη Δαμασκό.
O εμφύλιος πόλεμος στη Συρία που συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά, συζητιέται συχνά με κύρια αιχμή το λουτρό αίματος και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, δεν φωτίζεται τόσο πολύ η γεωπολιτική διάσταση του προβλήματος.
Υπάρχει, λοιπόν, μια ιδιαίτερη πτυχή που συζητείται παρασκηνιακά, σε διπλωματικό, στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο: η ενεργειακή-πολιτική διάσταση της σύγκρουσης στη Συρία. Το κύριο «έπαθλο» σε αυτόν τον αγώνα είναι η πρόσβαση στη μεγαλύτερη και πιο γενναιόδωρη αγορά φυσικού αερίου. Την αγορά της Ευρώπης.
Το ενεργειακό παιχνίδι
Στη δεκαετία του 2000 το Κατάρ άρχισε να ποντάρει στην αύξηση της ζήτησης για υγροποιημένο φυσικό αέριο. Το Εμιράτο καταλαμβάνει την τρίτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη των χωρών με αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου και διαθέτει το μεγαλύτερο ανεκμετάλλευτο κοίτασμα φυσικού αερίου στον πλανήτη: το Βόρειο Πεδίο. Να σημειωθεί πως το Ιράν, το οποίο έχει επίσης πρόσβαση σε αυτό το κοίτασμα, ονομάζει το πεδίο «Νότιο Pars».
Ωστόσο, σε περίπτωση σύγκρουσης μεταξύ Ιράν και Δύσης, η Τεχεράνη έχει απειλήσει να μπλοκάρει τα στενά του Ορμούζ, μέσω των οποίων διέρχονται όλα τα δεξαμενόπλοια LNG της Qatargas. Έτσι, μέσα σε αυτό το «ευαίσθητο» γεωπολιτικά πλαίσιο, το Κατάρ προσπαθεί να κατασκευάσει αγωγούς φυσικού αερίου, που θα παρακάμπτουν τα στενά του Ορμούζ.
Από το 2008, η ηγεσία του εμιράτου έχει αρχίσει να μελετάει το σχέδιο της κατασκευής ενός χερσαίου αγωγού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Σε μια εποχή που η Τεχεράνη υπό την πίεση των κυρώσεων αναγκάστηκε να αναστείλει την ανάπτυξη του δικού της τμήματος των κοιτασμάτων, το Κατάρ μπορεί να ξεπεράσει τον ανταγωνιστή του στο ενεργειακό ράλι.
Η διπλωματία του… αερίου
Το Κατάρ, όμως, χρειάζεται τη συναίνεση τριών χωρών για την υλοποίηση του αγωγού: της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας και της Συρίας. Το μόνο πραγματικά προβληματικό τμήμα του αγωγού είναι η Συρία, η οποία κυβερνάται από τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Δεν αποτελεί, λοιπόν, καθόλου έκπληξη ότι το Κατάρ έχει γίνει ένας από τους κύριους υποκινητές του αγώνα κατά του συριακού καθεστώτος.
Εκτός από τις ενεργές και δημόσιες διπλωματικές προσπάθειες της Ντόχα, η κυβέρνηση του Κατάρ παρέχει ουσιαστική οικονομική βοήθεια προς την ένοπλη αντιπολίτευση της Συρίας. Στην περίπτωση νίκης της στον εμφύλιο πόλεμο, θα έχει πέσει το τελευταίο εμπόδιο στο δρόμο του αγωγού φυσικού αερίου από το Κατάρ προς τη Μεσόγειο Θάλασσα. Με μια παρόμοια λογική μπορεί να εξηγηθούν σε μεγάλο βαθμό και οι ενέργειες κάποιων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα σχέδια του Ιράν
Ωστόσο, το συριακό καθεστώς έχει έναν ισχυρό σύμμαχο, το Ιράν. Οι Ιρανοί, από καιρό κάνουν σχέδια για την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου που να καταλήγει στην ακτή της φιλικής Συρίας. Η υλοποίηση του έργου θα επιτρέψει στην Τεχεράνη να επιλύσει το πρόβλημα της διάθεσης του ιρανικού φυσικού αερίου στις παγκόσμιες αγορές.
Είναι γεγονός ότι λόγω των διεθνών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη χώρα για την ανάπτυξη του πυρηνικού της προγράμματος, οι ξένοι επενδυτές δεν ρισκάρουν να επενδύσουν στα ενεργειακά σχέδια της Ισλαμικής Δημοκρατίας και οι χώρες της Ε.Ε. αρνούνται ακόμη και να μιλήσουν για τις δυνατότητες αγοράς φυσικού αερίου από το Ιράν.
Η έξοδος του φυσικού αερίου στις ακτές της Μεσογείου μπορεί να λύσει αυτό το πρόβλημα. Ακόμα κι αν δυτικές εταιρίες αρνούνται να αγοράσουν τον ιρανικό ενεργειακό πόρο στον τελικό προορισμό, η Τεχεράνη θα είναι πάντα σε θέση να πουλάει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω ενδιάμεσων.
Ο ρώσικος παράγοντας
Υπό αυτές τις συνθήκες, η κρίση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να αποβεί προς όφελος της Ρωσίας. Η τρέχουσα κατάσταση στη Συρία, όπου κανένα από τα εμπλεκόμενα στη σύγκρουση μέρη δεν πλησιάζει στη νίκη, βολεύει τη Μόσχα. Αν η αντιπολίτευση δεν καταφέρει τελικά να ανατρέψει το καθεστώς του Άσαντ, τότε ο αγωγός φυσικού αερίου από το Κατάρ, στη Συρία, την Τουρκία και στην Ευρώπη, ξεχνιέται. Αλλά και η άνευ όρων νίκη του Άσαντ, δεν είναι και τόσο αναγκαία στη Μόσχα. Διότι, σε κατάσταση συνεχιζόμενου εμφύλιου πολέμου, κανείς δεν θα σκεφτεί να προχωρήσει την εναλλακτική ιρανική εκδοχή ενός αγωγού στη Συρία.
Στη βάση ενός τέτοιου υπολογισμού εξηγείται η βοήθεια της Μόσχας στον τελευταίο της σύμμαχο στη Μέση Ανατολή, στο επίπεδο των διπλωματικών ενεργειών στο Συμβούλιο Ασφαλείας (Σ.Α.) του ΟΗΕ. Με τα βέτο στα ψηφίσματα του Σ.Α. του ΟΗΕ, η Μόσχα δεν επιτρέπει στη Δύση να ξεκινήσει μια νόμιμη επέμβαση ή τη δημιουργία μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, όπως έγινε στο λιβυκό σενάριο.
Προς το παρόν, ενώ το Κατάρ, το Ιράν και η Ε.Ε. μάχονται γύρω από τη Συρία, η Gazprom συνεχίζει να αναπτύσσει τα δικά της μεγάλα σχέδια: τον υποθαλάσσιο αγωγό της Βαλτικής, Nord Stream, για τον οποίο συζητείται η κατασκευή ενός τρίτου και ενός τέταρτου κλάδου, και τον South Stream, του οποίου η υποβρύχια κατασκευή δεν έχει ακόμη ξεκινήσει. Αν η Ρωσία είναι σε θέση να φτιάξει τους δικούς της αγωγούς πριν τελειώσει ο πόλεμος στη Συρία, είναι πιθανό η Μόσχα να έχει την ευκαιρία να διατηρήσει αλώβητη τη θέση της στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου.
* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη ρωσική εφημερίδα Κομερσάτ-Ντένγκι
