Ξεκίνησε ήδη στην Ελλάδα το τελευταίο πολιτιστικό καλοκαίρι, με τη μορφή και το περιεχόμενο που ξέραμε μέχρι τούδε. Λέμε τελευταίο, διότι τόσο η νέα διοικητική διαίρεση της χώρας που «ακούει» στο εύηχο όνομα του Καλλικράτη, όσο και το ασφυκτικό πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο που εκπορεύεται από το Μνημόνιο που συνυπέγραψε η κυβέρνηση με την «τρόικα» θα επιδράσουν, δραματικά, στην περαιτέρω πορεία και στον τομέα του πολιτισμού.
Τα πρώτα αρνητικά σημάδια είναι ήδη ορατά με τις περικοπές των δαπανών κατά 30% σε όσα πολιτιστικά προγράμματα και δράσεις είχαν ήδη σχεδιαστεί από τους τοπικούς πολιτιστικούς φορείς είναι, επίσης, χειροπιαστά με την κρίση αρκετών κεντρικών φορέων, όπως το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, η Εθνική Λυρική Σκηνή το Εθνικό Θέατρο και πάει λέγοντας… Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε τι πρόκειται να ακολουθήσει όταν οι περίφημες συγχωνεύσεις πάρουν σάρκα και οστά, όταν «εξαφανίσουν» από το προσκήνιο δήμους ολόκληρους, εργαζόμενους και δραστηριότητες που, μέχρι σήμερα, αποτύπωναν -με εξαιρετικά ελλειμματικό τρόπο, είναι η αλήθεια- ένα διακριτό πολιτιστικό πρόσωπο.
Η κρίση, συνεπικουρούμενη από τον «Καλλικράτη», έρχεται να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Έτσι, τουλάχιστον, διατείνονται οι πατριώτες της παρούσας κατάστασης, την οποία θεωρούν ανέλπιστη ευκαιρία για να ξεχωρίσει, επιτέλους, η ήρα από το στάρι… Αυτοί που σήμερα καταγγέλλουν την ευκολία και την αρπαχτή, αυτοί που χρεώνουν την κρίση στην κοινωνική απληστία, είναι οι ίδιοι που -χθες μόλις- υπεράσπιζαν με πάθος την κατάσταση που, τώρα, επικρίνουν.
Αλλά για ποιον πολιτισμό κόπτονται, άραγε; Μα, προφανώς, για αυτόν που διαμεσολαβούν με επιτυχία: Τον πολιτισμό παραγωγής ευτελούς σημασίας και ποιότητος θεαμάτων από ιδιώτες, μάνατζερ και… χορηγούς. Έναν πολιτισμό αφυδατωμένο από το νόημά του, και προσοχή –υπό τις παρούσες κρίσιμες συνθήκες- πολιτισμό αντίδοτο στην γκρίζα πραγματικότητα και τη θύραθεν κατάθλιψη. Ενώ κάνουν λόγο για ψυχαγωγία, παραποιούν ακόμη και την ερμηνεία της έννοιας, αφού ψυχαγωγία γι’ αυτούς είναι ό,τι ακριβώς χρειαζόμαστε για να μην καταλαβαίνουμε τίποτε από τα προβλήματα που μας απασχολούν ή μας απειλούν. Κανένα ενδιαφέρον, λοιπόν, για τη δημιουργική έκφραση των ανθρώπων, καμιά μέριμνα για τις βαθύτερες ανάγκες τους, καμιά έγνοια για τις τέχνες και την κουλτούρα, εάν αυτή δεν αποτελεί συμπλήρωμα διατροφής της διαφήμισης και της προβολής των προς πώληση προϊόντων τους…
Ο πολιτισμός και οι τέχνες έχουν αξία όταν ευχαριστούν, συγκινούν και διδάσκουν. Όταν ανοίγουν τα μάτια και τη σκέψη των ανθρώπων, όταν διεγείρουν τις ανησυχίες, όταν προσφέρουν απαντήσεις σε ερωτήματα, όταν δίνουν διέξοδο και έκφραση στις αναζητήσεις μας. Ας μην ανησυχούμε, όμως: Ίσως να έχουν δίκιο οι παλιάτσοι που θεωρούν την κρίση ανέλπιστη ευκαιρία. Μπορεί, πράγματι, να αποβεί τέτοια για όλες τις ζωντανές δυνάμεις που ζουν εκτός «συστημικής» συνθήκης, αρκεί να θελήσουν να πάρουν τη ρεβάνς.
Αν οι εκατοντάδες ομάδες που λειτουργούν στις γειτονιές και στα στέκια, αν τα χιλιάδες παιδιά που ασχολούνται ερασιτεχνικά με τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τα εικαστικά και το Διαδίκτυο, ασφαλώς, αν οι καταξιωμένοι καλλιτέχνες αντιληφθούν την κρισιμότητα των στιγμών και όλοι μαζί απαιτήσουν την προσωπική τους αξιοπρέπεια, αλλά και την αξιοπρέπεια της κοινωνίας, τότε πράγματι η κρίση μπορεί να είναι μια ανέλπιστη ευκαιρία…
Σ.Μ.
