Πρώτη ύλη: Η κοινωνική αναρχία της τέχνης

Η τέχνη έχει ως κοινωνικό καθήκον να δίνει διέξοδο στις αγωνίες της εποχής της. Ο καλλιτέχνης που δεν αφουγκράστηκε την καρδιά της εποχής του, ο καλλιτέχνης που αγνοεί πως δεν είναι παρά ένας αποδιοπομπαίος τράγος, ένα εξιλαστήριο θύμα, που δεν αντιλαμβάνεται πως πρωταρχικό χρέος του είναι η ιδιότητα του αγαπάν, η ιδιότητα του να προσελκύει, του να κάνει να πέφτουν στους δικούς του ώμους όλοι οι περιπλανώμενοι και διάχυτοι θυμοί της εποχής προκειμένου να την αποφορτίσει από την ψυχολογική της κακοδαιμονία, αυτός ο άνθρωπος δεν είναι καλλιτέχνης.

Όπως ακριβώς οι άνθρωποι, έτσι και οι εποχές έχουν ένα είδους ασυνείδητο. Κι εκείνα τα σκοτεινά κομμάτια της σκιάς για τα οποία κάνει λόγο ο Shakespeare έχουν κι αυτά μια δική τους ζωή, μια ζωή που οφείλει κανείς να φωτίσει. Σ’ αυτό χρησιμεύουν τα έργα τέχνης. Ο ματεριαλισμός του σήμερα είναι στην πραγματικότητα μια συμπεριφορά ιδεαλιστική, διότι, αντί να μας βοηθά να τις καταστρέψουμε, μας εμποδίζει να φτάσουμε στην ουσία των αξιών εκείνων που διαφεύγουν του νοήματος. Τις αξίες αυτές ο ματεριαλισμός τις αποκαλεί «ιδεαλιστικές» και τις περιφρονεί: έτσι αυτές με τη σειρά τους δηλητηριάζουν ανενόχλητες το ασυνείδητο της εποχής. Κι αυτό, διότι τίποτα από όσα μπορούν να οδηγήσουν στη λογική ή τη νόηση δεν είναι ιδεαλιστικό. Διαθέτουμε όλα τα μέσα για να αγωνιστούμε, αλλά η εποχή μας είναι έτοιμη να χαθεί, διότι έχει λησμονήσει πώς να τα χρησιμοποιεί.
[…] Διότι, βέβαια, όλοι οι καλλιτέχνες δεν είναι ικανοί να κατακτήσουν εκείνο το είδος της μαγικής ταυτοποίησης των δικών τους συναισθημάτων με τις συλλογικές μανίες και αγωνίες του ανθρώπου. Και όλες οι εποχές, αντίστροφα, δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν την κοινωνική σημαντικότητα του καλλιτέχνη ούτε κι εκείνη τη λειτουργία του θεματοφύλακα που εκείνος εξασκεί προς όφελος του κοινωνικού καλού. Η περιφρόνηση των διανοητικών αξιών βρίσκεται στη ρίζα του σύγχρονου κόσμου. Στην πραγματικότητα , η περιφρόνηση αυτή συγκαλύπτει τη βαθιά άγνοια της φύσης των αξιών αυτών. Αλλά όσο γι’ αυτό, δεν είναι δυνατόν να σπαταλήσει κανείς όλες τις ζωτικές δυνάμεις του προκειμένου να την κάνει να εμπεδωθεί από μια εποχή η οποία, ανάμεσα στις τάξεις των διανοουμένων και των καλλιτεχνών, παρήγαγε μια δυσανάλογα μεγάλη ποσότητα από προδότες, και που επέφερε στο λαό μια μαζικότητα, μετατρέποντάς τον σε μια μάζα που δεν θέλει να ξέρει πως το πνεύμα, δηλαδή η νόηση, οφείλει να καθοδηγήσει την πορεία των καιρών.
Ο καπιταλιστικός φιλελευθερισμός των μοντέρνων καιρών καταβαράθρωσε εξωθώντας στο τέλμα τις αξίες της νόησης, και ο σύγχρονος άνθρωπος, απέναντι σ’ αυτές τις στοιχειώδεις αλήθειες που προανέφερα, αντιδρά σαν το κτήνος, ή τον παραλογισμένο απ’ την οδύνη άνθρωπο των πρωτόγονων καιρών. Για ν’ ασχοληθεί, περιμένει οι αλήθειες αυτές να γίνουν γεγονότα, να εκδηλωθούν μέσα από τους σεισμούς, τις πανδημίες, τις πείνες, τους πολέμους, με λίγα λόγια την έκρηξη του κανονιού.

Σχόλια