Κατά το γνωστό ανέκδοτο «το ποδόσφαιρο είναι ένα απλό άθλημα στο οποίο 22 παίκτες επί 90 λεπτά κυνηγούν μια μπάλα και στο τέλος κερδίζουν οι Γερμανοί». Το Μουντιάλ της Ρωσίας διέψευσε το στερεότυπο, αν και ο Γκάρι Λίνεκερ, στον οποίο ανήκει η ατάκα, είχε φροντίσει να την παραλλάξει από το 2016, έπειτα από μια ήττα της Γερμανίας από την Αγγλία, με τη φράση «…και στο τέλος οι Γερμανοί χαρίζουν προβάδισμα 2 γκολ». Το υπονοούμενο ότι μόνο χαριστικά η Γερμανία χάνει σε μια αναμέτρηση, δεν επιβεβαιώνεται στην πρόσφατη ιστορία της Ε.Ε., που αποτελεί μια αδιάλειπτη διαδοχή από γερμανικές νίκες. Επιβεβαιώθηκε και στην τελευταία σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στην οποία η συμβιβαστική «λύση» που επινοήθηκε για το προσφυγικό είχε ως βασικό στόχο τη διασφάλιση μιας ακόμη γερμανικής νίκης σε μια… ενδογερμανική αναμέτρηση – μεταξύ Μέρκελ και Ζεερχόφερ. Αν και στο βάθος αυτή η «γερμανική νίκη» είναι ένας γνήσιος θρίαμβος της Ακροδεξιάς του Όρμπαν και άλλων.
Το προσφυγικό, που τα απόνερά του θα μας μουσκεύουν για χρόνια, εξαφάνισε μιαν άλλη σημαντική γερμανική νίκη που καταγράφηκε στην τελευταία σύνοδο κορυφής της Ε.Ε.: τις αποφάσεις των 19 του ευρώ για τη «μεταρρύθμιση» της Ευρωζώνης. Τα συμπεράσματα της Ευρωομάδας από τη σύνοδο της 29/6 καταχωνιάστηκαν σε μονόστηλα. Ελάχιστοι πήραν είδηση τι ακριβώς διασώθηκε από τον φιλόδοξο οδικό χάρτη της Κομισιόν για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης και τη μετάλλαξη του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, ή τι απέμεινε από τις προτάσεις Μακρόν και την υποτιθέμενη γαλλογερμανική συμφωνία για έναν κοινό προϋπολογισμό της Ευρωζώνης. Λίγα πράγματα είναι η απάντηση, αφού η Μέρκελ είχε φροντίσει να περιορίσει ασφυκτικά το πλαίσιο της συζήτησης: «Χρειάζεται περαιτέρω μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης μετά την επιτυχή έξοδο της Ελλάδας από τα Μνημόνια», είπε, «αλλά όλοι πρέπει να μείνουν προσηλωμένοι στους κανόνες που δεν επιτρέπουν να υπάρξει μια ένωση χρέους».
Τα συμπεράσματα των 10 αράδων
Η αναφορά Μέρκελ στην Ελλάδα δεν ήταν τυχαία. Σηματοδοτεί το κλείσιμο της μνημονιακής παρένθεσης ως κατάστασης «έκτακτης ανάγκης» και την ενσωμάτωση του ελληνικού πειράματος στους μελλοντικούς κανόνες λειτουργίας της Ευρωζώνης, από τους οποίους οι κερδισμένοι θα είναι πάλι οι Γερμανοί. Αν παραλλάσσαμε την ποδοσφαιρική ατάκα του Λίνεκερ, θα λέγαμε ότι «Ευρωζώνη είναι μια νομισματική ένωση στην οποία 19 κράτη εφαρμόζουν τους κανόνες που έχει επιβάλει η Γερμανία, αφού πρώτα τους έχει δοκιμάσει στην Ελλάδα».
Το κείμενο των συμπερασμάτων της συνόδου του ευρώ είναι μόλις 10-12 αράδες και αναφέρεται:
α) Στη συμφωνία του Συμβουλίου να προχωρήσει μέχρι το τέλος του έτους στο πακέτο μέτρων για την Τραπεζική Ένωση που θα επιτρέψει να «αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για το Ευρωπαϊκό Σχήμα Εγγύησης Καταθέσεων». Με χρονοδιάγραμμα απροσδιόριστο, αφού η γερμανική ηγεσία, αλλά και η ολλανδική, παραμένουν αλλεργικές σ’ αυτήν την προοπτική.
β) Στη διεύρυνση του ρόλου του ESM –χωρίς την παραμικρή αναφορά σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο– ώστε να καλύπτει χρηματικά τον Ενιαίο Μηχανισμό Εκκαθάρισης Τραπεζών, τον SRF, ως backstop, κατά την ορολογία της απόφασης. Οι σχετικές αποφάσεις παραπέμπονται για το τέλος του 2018. Αλλά για τις μυστηριώδεις λεπτομέρειές τους όλα παραπέμπονται σε μια επιστολή του προέδρου του Eurogroup Μάριο Σεντένο.
Επί της ουσίας, το κείμενο συμπερασμάτων είναι το απόλυτο τίποτα. Μέσω της επιστολής Σεντένο, όμως, μαθαίνουμε την ουσία. Ότι δηλαδή η Γερμανία έχει επιβάλει μετάθεση για το απροσδιόριστο μέλλον όλων των αποφάσεων που αφορούν την περίφημη εμβάθυνση της Ευρωζώνης. Διόλου τυχαία, ο πιστότερος σύμμαχος της Μέρκελ, ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, «τρολάρισε» τις προτάσεις Μακρόν περί εμβάθυνσης της Ευρωζώνης με χαρακτηριστικό τρόπο: «Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει αυτό. Και σιχαίνομαι τους συμβολισμούς. Εδώ μιλάμε για πραγματικά χρήματα πραγματικών φορολογούμενων».
Η αναφορά Μέρκελ στην Ελλάδα δεν ήταν τυχαία. Σηματοδοτεί το κλείσιμο της μνημονιακής παρένθεσης ως κατάστασης «έκτακτης ανάγκης» και την ενσωμάτωση του ελληνικού πειράματος στους μελλοντικούς κανόνες λειτουργίας της Ευρωζώνης, από τους οποίους οι κερδισμένοι θα είναι πάλι οι Γερμανοί
Ο οδικός χάρτης του Σεντένο
Αποκρυπτογραφώντας, λοιπόν, τον οδικό χάρτη «μεταρρύθμισης» της Ευρωζώνης που περιγράφει ο Σεντένο, μαθαίνουμε τα εξής:
- Για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, προς το παρόν, το μόνο δεδομένο είναι ότι ο ESM αναλαμβάνει τον ρόλο του ταμείου ύστατης καταφυγής για εκκαθάριση χρεοκοπημένων τραπεζών, τουλάχιστον μέχρι το 2024, οπότε το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (SRF) υποτίθεται ότι θα είναι σε πλήρη ετοιμότητα. Κι αυτό πάντα στο πλαίσιο της Οδηγίας bail in, δηλαδή της διάσωσης των τραπεζών πρώτα με κόστος των μετόχων, των ομολογιούχων και των μεγάλων καταθετών.
- Μετά τον Δεκέμβριο του 2018 «μπορεί να αρχίσει η πολιτική συζήτηση για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων», αλλά υπό την προϋπόθεση ότι θα έχουν επιτευχθεί οι στόχοι μείωσης των τραπεζικών ρίσκων, ιδιαίτερα των κόκκινων δανείων, κατά τη μεταβατική περίοδο μέχρι το 2024, οπότε θα είναι σε ετοιμότητα το SRF. Αυτό σημαίνει ότι το χρονοδιάγραμμα για το πολυαναμενόμενο Ταμείο απλώνεται σε βάθος εξαετίας. Ό,τι βολικότερο για τη γερμανική ηγεσία. Μια δραστική, πανευρωπαϊκή μείωση των κόκκινων δανείων μεταφράζεται σε πολλά μικρά «μνημόνια» σε αρκετές χώρες της Ε.Ε., μια και μαθηματικά θα οδηγήσουν σε ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών.
- Για την ευρύτερη μεταρρύθμιση του ESM έχει ανοίξει η συζήτηση αλλαγών στη (διακυβερνητική) Συνθήκη του, με στόχο να εξεταστεί η αποτελεσματικότητα των εργαλείων που προσφέρει σε χώρες που κινδυνεύουν να αποκλειστούν από τις αγορές χρέους. Η προληπτική γραμμή στήριξης, που τόσο συζητήθηκε για την περίπτωση της μεταμνημονιακής Ελλάδας, προκρίνεται ως το πιο ευέλικτο εργαλείο. Αλλά ενώ μια «πλειοψηφία χωρών» ζητεί να χρησιμοποιείται «χωρίς πλήρες πρόγραμμα» (δηλαδή Μνημόνιο), «κάποιες χώρες» (υποψιαζόμαστε ποιες) επιμένουν να δίνεται στον ESM έλεγχος στη συνολική οικονομία της χώρας, κατά την πρακτική του ΔΝΤ.
- Για τη νομιμοποίηση του ESM, που παραμένει εκτός Συνθηκών της Ε.Ε., το μόνο που προτείνεται άμεσα είναι η επικαιροποίηση του Μνημονίου Συνεργασίας (MoU) που πρόσφατα υπέγραψε με την Κομισιόν. Δηλαδή, όλες οι κρίσιμες αποφάσεις θα παίρνονται από το Δ.Σ. του, όπου η Γερμανία, κατά την κλείδα συμμετοχής της, έχει δικαίωμα βέτο. Η ένταξη του ESM στις ευρωπαϊκές συνθήκες, δηλαδή ο στοιχειώδης πολιτικός έλεγχός του από το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο, μετατίθεται για το απώτατο μέλλον. Κατά το πνεύμα Σόιμπλε.
- Τέλος, για τον πολυσυζητημένο προϋπολογισμό της Ευρωζώνης, στον οποίο υποτίθεται ότι υπάρχει γαλλογερμανική συμφωνία, σημειώνεται ότι απλώς τίθεται προς συζήτηση, μαζί με άλλα πιθανά εργαλεία, όπως η ιταλική πρόταση για ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Ασφάλισης Ανεργίας. Δεν υπάρχει κανένα χρονοδιάγραμμα συμφωνίας σ’ αυτά, μόνον οι γερμανικοί αστερίσκοι, όπως «οι ανησυχίες για τον ηθικό κίνδυνο» ή αναζήτηση χρηματοδότησης όλων αυτών των μακροπρόθεσμων σχεδίων από «ίδιους πόρους της Ε.Ε.».
Τα παραπάνω συνθέτουν μια «μεταρρύθμιση» της Ευρωζώνης κατά ένα μοντέλο απόλυτα γερμανικό. Ολοκλήρωση αλά καρτ, διεύρυνση του ρόλου του ESM, αλλά εκτός θεσμικού πλαισίου της Ε.Ε. και εκτός πολιτικού ελέγχου, τραπεζική ένωση ανάπηρη, ενοποιημένη στους κανόνες διάσωσης των τραπεζών, αλλά κατακερματισμένη στην προστασία των καταθετών. Όταν η γερμανική ελίτ διακηρύσσει ότι η Ευρωζώνη «δεν θα γίνει ποτέ ένωση χρέους», εννοεί απλά ότι δεν προτίθεται να πληρώσει ούτε ευρώ στην πραγματική σύνθεση, σύγκλιση και οικονομική της διακυβέρνηση. Ακόμη κι αν ρισκάρει τη διάλυσή της. Πράγμα που απειλήθηκε πολλάκις την τελευταία δεκαετία, χωρίς να κλονίσει στο ελάχιστο το Βερολίνο από τους σχεδιασμούς του. Θα πει κανείς, βρίσκουν και τα κάνουν. Σωστό κι αυτό.
