Του Σπύρου Μαρκέτου.
Αυτό που ονομάζουμε δημόσιο χρέος δημιουργείται από μηχανισμούς του καπιταλιστικού συστήματος. Στη σημερινή του εκδοχή, με τις ανεξέλεγκτες και παγκοσμιοποιημένες κεφαλαιαγορές, τα κράτη δεν μπορούν να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα απ’ όσα εισπράττουν. Όταν δημιουργούν έλλειμμα πρέπει να το καλύψουν με δανεισμό, κατά προτίμηση από επενδυτικές τράπεζες. Μπορούν, τώρα, οι τράπεζες να χορηγούν περισσότερα απ’ όσα εισπράττουν;
Φυσικά μπορούν, πολλές φορές περισσότερα. Τα ίδια τα κράτη τούς δίνουν αυτό το δικαίωμα, το οποίο στερούν από τον εαυτό τους. Έτσι αυτές δανείζουν σήμερα περίπου εικοσαπλάσια όσων έχουν στα ταμεία τους. Ένα μέρος απ’ αυτό το πλασματικό χρήμα προωθείται σε νοικοκυριά, ένα άλλο σ’ επιχειρήσεις κι ένα τρίτο στα καταχρεωμένα πλέον κράτη.
Η παγκόσμια Αριστερά πρέπει ν’ αλλάξει τούτο το σύστημα, το οποίο εδραιώνει την ανισότητα και την οικονομική υποδούλωση των πολλών. Η πρόσφατη κρίση το έφερε στην επιφάνεια, σπάζοντας έτσι τη συμμαχία, που εξασφάλιζαν ως χθες τα δανεικά, ανάμεσα στην οικονομική ελίτ και τα μεσοστρώματα. Η ελληνική Αριστερά έχει τώρα μια ιστορική ευκαιρία να προσεταιριστεί τα χειμαζόμενα μεσοστρώματα, να σώσει τη δημοκρατία και συνάμα ν’ απελευθερώσει το δημόσιο απ’ το βρόχο του χρέους.
Η σημερινή πολιτική, ενώ προκαλεί οργή στον πληθυσμό, δεν έχει ελπίδες επιτυχίας. Ακόμη και αν δοθεί η αβέβαιη ευρωπαϊκή στήριξη, απλώς αναβάλλεται η κρίση. Η υπερχρέωση είναι πρόβλημα όλης της Ευρώπης στην πραγματικότητα, ολόκληρης της λεγόμενης «Δύσης». Αναπόφευκτα οδεύουμε προς στάση πληρωμών και αναδιαπραγμάτευση του χρέους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη συζητά μηχανισμούς «πτώχευσης» των υπερχρεωμένων χωρών, που θα διαγράφουν μέρος των δανεικών με αντάλλαγμα σκληρή λιτότητα.
Ο βαθμός ελάφρυνσης του χρέους είναι συνάρτηση της μαζικής κινητοποίησης. Την τελευταία δεκαετία διαγράφηκε το μισό δημόσιο χρέος της Ρωσίας, με πρωτοβουλία των τοπικών ελίτ που φοβήθηκαν τις αντιδράσεις του πληθυσμού, αλλά η Αργεντινή, όπου η νεοφιλελεύθερη πολιτική πράγματι έφερε λαϊκή εξέγερση, μείωσε το δικό της χρέος κατά 70%. Αν η Αριστερά δεν επιβάλει τέτοιες λύσεις, θα το κάνουν άλλες δυνάμεις. Οι οποίες συνάμα θα προωθήσουν τα δικά τους ιδεολογήματα, εδραιώνοντας έτσι μια νέα συντηρητική ηγεμονία τις ερχόμενες δεκαετίες.
Ο Σπύρος Μαρκέτος είναι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
