Οι νέοι δεν φεύγουν μόνο γιατί δεν βρίσκουν ικανοποιητικές δουλειές, από περιεχόμενο κι από αμοιβή. Φεύγουν και γιατί η Ελλάδα στην οποία μεγαλώνουν, πέρα από τις καλοκαιρινές διακοπές, δεν τους μαγεύει, δεν τους εμπνέει και δεν τους κρατάει. Τι να κάνουμε εδώ; Λένε οι έφηβοι. Ο τόπος δεν εξάπτει τη φαντασία και το θαυμασμό τους. Βλέπουν μια χώρα που πάει προς το χειρότερο. Που σέρνεται και διασύρεται. Τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τα πεζοδρόμια, οι συμπεριφορές, οι πολιτικοί, η πνευματική ελίτ, οι τηλεοράσεις, τα ραδιόφωνα, οι συγκοινωνίες, οι φωτιές, οι ανεμογεννήτριες, οι μπάτσοι, τα ενοίκια, όλα είναι εχθρικά στον άνθρωπο. Η ταπείνωση του απλού πολίτη είναι καθεστώς, ο εξοστρακισμός των νέων είναι γεγονός.
Η αστυνομική αυθαιρεσία, τα σκάνδαλα που συγκαλύπτονται, οι καταχραστές της δημόσιας περιουσίας που κυριαρχούν και μένουν ατιμώρητοι, η δικαιοσύνη που κάνει τα στραβά μάτια στα λαμόγια και απαλλάσσει τους καρχαρίες, οι ανισότητες που έχουν εκτοξευτεί, οι συντάξεις και οι μισθοί που έχουν μειωθεί, οι τιμές που πετούν στα ύψη ανεξέλεγκτες, η κοροϊδία από τους πολιτικούς που πάει σύννεφο, η ομορφιά του φυσικού τοπίου που θρασύτατα κακοποιείται και αλλοιώνεται οριστικά, τα νησιά που αποβάλλουν τους Έλληνες ως υπεράριθμους, οι πτυχιούχοι που υποδύονται στις καφετέριες τους σερβιτόρους, τα παιδιά που κινδυνεύουν με τα μηχανάκια μοιράζοντας πίτσες με κρύο, ζέστη και βροχή…
Ποια Ελλάδα; Αυτή που είναι ουραγός σε όλα;! Όποια κατηγορία κι αν κοιτάξεις στη Eurostat, η Ελλάδα αγκομαχάει να διατηρήσει την προτελευταία θέση, πάνω μόνο από τη ρημαγμένη Βουλγαρία που σε λίγο –έστω και ασθμαίνοντας- θα μας περάσει. Χωρίς αντιπολίτευση, εξαπατημένοι κι από τους «προοδευτικούς» που δεν μπορούν πλέον να κρύψουν τη γύμνια και την ασχετοσύνη τους. Μια χώρα ξέφραγη, μια πολιτεία άμορφη, μια εξουσία κακόφημη και ένας λαός εγκαταλειμμένος, ορφανός, χωρίς όραμα, χωρίς σχέδιο, χωρίς σχεδία.
Με ποιες προϋποθέσεις και με ποια διάθεση να κάνουν προκοπή οι νέοι, με ποιες συνθήκες να κάνουν σχέσεις και παιδιά; Με ποιο κίνητρο να παλέψουν; Τα καλύτερα αγόρια και κορίτσια, όχι ένα και δυο, πολλές χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, το έβαλαν κιόλας στα πόδια. Διέφυγαν στις ξένες αγορές να βρουν στέγη και δουλειά, αλλά και να ξαλαφρώσουν από το άγχος που τους προκαλεί η ζωή στην Ελλάδα, απελπισμένοι κι απ’ τη μεγάλη απογοήτευση που πήραν όταν ο ΣΥΡΙΖΑ που ορκιζόταν ότι δεν είναι σαν τους άλλους, έκανε τη μεγάλη κωλοτούμπα και έδειξε με τον πιο ωμό τρόπο ότι τελικά δεν ήταν αυτός που έλαμψε πρόσκαιρα εκμεταλλευόμενος τη μεγάλη συμμετοχή του πιο δυναμικού μέρους της ελληνικής νεολαίας.
Κακομεταχείριση των νέων, κακοποίηση των τοπίων, λεηλασία του δημόσιου και ιδιωτικού πλούτου και μόχθου, έλλειψη ευκαιριών και προοπτικής, απουσία προτύπων και στόχων, μια χώρα σε παρακμή, ποιον νέο να γοητεύσει, να ενθαρρύνει και να βοηθήσει να αποδώσει και να απολαύσει τους καρπούς της συμμετοχής του; Ποιος νέος νιώθει ότι οι κυβερνήτες και οι παρατρεχάμενοι νοιάζονται γι’ αυτόν, όταν του βάζουν συνεχώς τρικλοποδιές;
Έχουν λοιπόν, χαλαρώσει τόσο πολύ οι δεσμοί των νέων με τον τόπο που φεύγουν άρον-άρον ή μένουν, αν δεν μπορούν να φύγουν, αποθαρρυμένοι και ισοπεδωμένοι.
Οικονομική εξαΰλωση
Πώς την κατάντησαν έτσι την Ελλάδα μας; Μια χώρα που εξαφάνισαν τη βιομηχανία της και μείωσαν στο ελάχιστο την αγροτική της παραγωγή, που την άφησαν χωρίς τεχνολογία αιχμής, πώς θα απορροφήσει τους χημικούς, τους γεωπόνους και τους μαθηματικούς που βγάζουν τα πανεπιστήμια; Και τι αντικατέστησε –ενδεικτικά- τη Χαλυβουργική, την Πειραϊκή-Πατραϊκή, την Ιζόλα, την Εσκιμό, την Κολούμπια, τη Softex, τον Δημητριάδη, την Πίτσος, την ΠΥΡΚΑΛ; Τα χιλιάδες εργοστάσια που έμειναν κουφάρια ή έγιναν σουπερμάρκετ και πάρκιν; Πού είναι οι καινούργιες βιομηχανίες όπως αυτές, οι ανθηρές, που έχει η Τουρκία και φτιάχνουν και εξάγουν από ρούχα και έπιπλα μέχρι αυτοκίνητα και αεροπλάνα;
Ποιος φανταζόταν ότι μέσα σε λίγα χρόνια η αγροτική οικονομία θα συρρικνωθεί από το 30% στο 3%, την ώρα που για λόγους διατροφικής επάρκειας και εθνικής ασφάλειας οι αναπτυσσόμενες χώρες μεγεθύνουν την παραγωγή τους; Από ποιανού το μυαλό πέρασε ότι θα ζούμε σε μια εποχή που στην Ελλάδα, με το πιο κατάλληλο, το πιο εύφορο και υγιεινό περιβάλλον για ποιοτικά προϊόντα, θα τρώμε, γιατί μόνο αυτά υπάρχουν στην αγορά, λεμόνια Αργεντινής, πατάτες Αιγύπτου, ντομάτες Αλβανίας, πιπεριές Ιορδανίας, κρεμμύδια Ινδίας, βανίλιες Αιθιοπίας, αβοκάντο Ολλανδίας, ακτινίδια Ιταλίας, μήλα Γερμανίας, μπανάνες Γουατεμάλας και ακτινίδια από το Ιράν; (στοιχεία «Οικονομικός Ταχυδρόμος»)
«Τρόφιμα όπως γάλα και γαλακτοκομικά, αυγά, κρέατα, φρούτα και λαχανικά, μέλι, όσπρια, ξηροί καρποί εισάγονται από γειτονικές ή τρίτες χώρες σε χαμηλότερες τιμές, βαφτίζονται ελληνικά και πωλούνται ακριβότερα. Μόνο τον Ιανουάριο εισήχθησαν στην Ελλάδα, με βάση στοιχεία του Incofruit Hellas, 47.000 τόνοι έναντι 35.832 του περασμένου Ιανουαρίου, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 31,36%!» (Newsbomb)
«Η Ολλανδία παράγει αγροτικά προϊόντα σε αξία €1.700 το στρέμμα, το Ισραήλ €1.290 και η Ελλάδα μόλις €190.» (Μ. Νεκτάριος, καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς).
Η αδελφή μου μόλις έφτασε στο σπίτι και διαπίστωσε από την ετικέτα ότι τα σκόρδα που μόλις είχε αγοράσει ήταν κινέζικα, γύρισε στο σουπερμάρκετ και τα επέστρεψε! Έ, όχι και σκόρδα εισαγωγής, νισάφι! Αλλά πόσοι αντιδρούν πια σε ένα καθεστώς ηττοπάθειας που έχει επιβληθεί από το κράτος και τους μεσάζοντες;
Ποιοι έφτασαν τη χώρα σ’ αυτό το σημείο; Και ποιοι εκδίωξαν –για να οικονομήσουν οι εισαγωγείς– τους νέους αγρότες από τη γη τους;
Ακέφαλη κοινωνία
Οι γιατροί, με εξαίρεση μία-δύο ειδικότητες, ζουν με μισθούς πείνας, το ίδιο και οι δάσκαλοι! Πού θα στηριχτούν οι νέοι και σε ποιους θα στηριχτεί η χώρα, το κράτος, η οικονομία και ο πολιτισμός όταν οι επιστήμονες και οι εκπαιδευτικοί είναι τόσο ριγμένοι;
Είναι φανερός ο ρόλος τους: θα ξεπουλήσουν οτιδήποτε διαθέτει η χώρα, «και τα νησιά» που λέει εμφατικά ο Άδωνις Γεωργιάδης, δεν θα αφήσουν ούτε βουνό, ούτε λόφο, ούτε παραλία παρθένα, φυσική, όλος ο τόπος, όλη η ομορφιά που διατηρήθηκε αμόλυντη επί χιλιάδες χρόνια και γονιμοποίησε τις κοινωνίες και έκανε την Ελλάδα τόπο παραγωγής τεχνών, γραμμάτων και επιστημών, την μετατρέπουν σε μια τεράστια χωματερή τσιμέντου και σίδερου, σε ένα εφιαλτικό τοπίο, πισίνα αντί για θάλασσα, ανεμογεννήτριες αντί για εκκλησάκι, φωτοβολταϊκά «δάση» αντί για γόνιμη καλλιεργήσιμη γη.
Σε λίγα χρόνια, η Ελλάδα θα είναι όχι μόνο η πιο φτωχή οικονομικά χώρα στην Ευρώπη και τα Βαλκάνια, αλλά και η πιο φτωχή πολιτισμικά. Εξ άλλου, οι διαχειριστές καμαρώνουν γι’ αυτή την κατάντια εφ’ όσον έτσι καταληστεύουν περισσότερο τη χώρα με τη συνδρομή των μητροπόλεων που τέτοιους κυβερνήτες προτιμούν και τέτοιους ενισχύουν. Που δεν έχουν καμία αναστολή γιατί το επίπεδο τους είναι στον πάτο της πολιτισμικής κλίμακας.
Ακέφαλη η κοινωνία, χωρίς πολιτική και πνευματική ηγεσία καθαρή και ικανή να σταματήσει την κατάπτωση και να ανασυγκροτήσει τη χώρα. Ο πολίτης αντιδράει σπασμωδικά, απέχοντας από τις εκλογές, ο ένας στους δύο, προσπαθώντας να επιβιώσει όπως-όπως. Ενώ οι νέοι που με ένα πτυχίο από τα ελληνικά πανεπιστήμια, τα σαμποταρισμένα και δυσφημισμένα για χάρη των ιδιωτικών παραμάγαζων που προωθεί η κυβέρνηση, προτιμούν να ξενιτευτούν παρά να υποστούν εδώ όλη την ταπείνωση που τους επιφυλάσσει η εντόπια ληστοκρατία. Τζάμπα πρώτη ύλη πολύ καλής ποιότητας, έτοιμη, για τις ξένες εταιρίες από την Αραβία ως τη Σκανδιναβία.
Η χώρα είναι εντελώς ανοχύρωτη κι ούτε μπορεί υπ’ αυτές τις συνθήκες της παρακμής και της καταλήστευσης να θωρακιστεί.
Υπαρκτές δυνάμεις
Παρ’ όλη την αγριότητα και βαρβαρότητα, υπάρχουν ακόμα δυνάμεις στον τόπο, αλλά με τόση προδοσία από ξεπουλημένους και ανίκανους πολιτικούς, δεν μπορούν να συνασπιστούν και να συγκροτήσουν ένα νέο ισχυρό μέτωπο αντίστασης. Κι όσο περνάει ο καιρός μειώνονται δραματικά, καθώς τα αποθέματα της κοινωνίας εξαντλούνται.
Γίνονται προσπάθειες∙ σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν άτομα και ομάδες που συγκροτούν εστίες αντίστασης στην εκμηδένιση του τόπου, την ακύρωση της ιστορίας του, την απαξίωση του πολιτισμού του. Με σεβασμό στην πλούσια παράδοση και με ανοιχτή ματιά στην τοπική και παγκόσμια εμπειρία. Απλά, όλο αυτό το δυναμικό είναι άστεγο και κατακερματισμένο.
Η καλλιέργεια της ελληνικής πολιτισμικής παράδοσης και παράλληλα ο δρόμος για τον προωθημένο εκσυγχρονισμό είναι το δίπολο για τη σωτηρία της χώρας και την άνθισή της. Μόνο έτσι μπορούν να κερδηθούν οι νέοι. Με μπάλους και ρομποτική! Αποκτώντας ταυτότητα και λόγους σπουδαίους για να αγαπούν τον τόπο και να συνδέουν την τύχη τους με την τύχη του.
Σε μια μικρή έκθεση κεραμικής, στη γκαλερί «Έξοδος Μεσολογγίου», στην οδό Μεσολογγίου στα Εξάρχεια, σε φιλικό περιβάλλον, σκεφτόμουν τα αμέτρητα κεραμικά της αρχαίας Ελλάδας που έχω δει στα μεγάλα μουσεία της Ευρώπης και της Ελλάδας που επισκέπτομαι από τα φοιτητικά μου χρόνια. Κοιτούσα και τα κεραμικά, αμφορείς, κύλικες, υδρίες, κρατήρες κ.λπ. που συνοδεύουν τη σύντομη ιστορία της κεραμικής στο ετήσιο καλόγουστο περιοδικό που βγάζει η γκαλερί, ακόμα νιώθοντας δέος και θαυμασμό αντίκρυ και μόνο στις μικρές φωτογραφίες που τα απεικονίζουν! Τι ομορφιά, τι αρμονία, τι έμπνευση, τι τεχνική, τι σχέδια και τι ζωγραφιές! Κάθε έργο μια ολόκληρη ιστορία, ένας ευφάνταστος μύθος, μια πνευματική ελευθερία, ένας τρόπος ζωής, ένα όνειρο, μία δήλωση, μια τελετή, ένας αγώνας, μια θυσία, ένας θρήνος, ένας έρωτας, ένα ταξίδι, μια γιορτή, ένα έπος, μία στιγμή, ένα σύμπαν!
Δεν έπρεπε η Ελλάδα να είναι πρώτη στον κόσμο στην κεραμική;
Εκεί, στη γκαλερί, συνάντησα και τον Δημήτρη Αγραφιώτη, τον αξιοσέβαστο αρχιμουσικό και συνθέτη, με τον οποίο είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη μουσική. Με όλη αυτή την παράδοση και παραγωγή, λόγια και λαϊκή, δεν έπρεπε όλα τα παιδιά μας να μαθαίνουν μουσική; Δεν έδειξαν αυτή την τάση και τα μουσικά σχολεία που εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα από την αγάπη των γονιών και των μαθητών τους, παρ’ όλες τις ελλείψεις και την αδιαφορία από το κράτος και τις κυβερνήσεις;
Δεν έπρεπε στη λεωφόρο που άνοιξαν ο Χατζιδάκις κι ο Θεοδωράκης να είμαστε παγκόσμια δύναμη ανάμεσα στις μουσικές των λαών;
Το ίδιο ισχύει και για το χορό, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη χαρακτική, για όλες τις κλασικές τέχνες, αλλά και για τη φιλοσοφία, την ποίηση και το θέατρο. Απ’ όλα έχει το κράτος μας, αλλά υποτυπώδη! Πώς να απογειωθούμε; Τι να αγαπήσουν οι νέοι; Τα σκουπίδια που εκπέμπουν ασταμάτητα τα κανάλια της τηλεόρασης ή τους λόγους των αγράμματων πολιτικών; Να αγαπήσουν τα τοπία που το κράτος, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρηματίες καταστρέφουν, από τις παραλίες μέχρι τις βουνοκορφές, με ιλιγγιώδεις ρυθμούς;
Εξαίρετους μπασκετμπολίστες, με διεθνή αναγνώριση, έβγαλε ο τόπος από τα χωματένια γήπεδα στις αυλές των σχολείων στις λαϊκές γειτονιές, για να έχουν σήμερα οι ομάδες, όπως και στο ποδόσφαιρο, σχεδόν μόνο ξένους! Τι να αγαπήσεις; Την ομάδα που δεν έχει τίποτα ντόπιο ή τους ιδιοκτήτες επειδή ξεπλένουν χρήματα;
Αθωράκιστη
Εάν δεν ανακάμψει πολιτισμικά η Ελλάδα, το πολύ-πολύ να επιβιώσει σαν τη Χαβάη, πλουσιότατη από ξενοδοχεία, μπανγκαλόους, εστιατόρια, καταστήματα σουβενίρ και χορευτικό φολκλόρ, ιδιοκτησία 80 πολυεθνικών, με τον εντόπιο πληθυσμό, ό,τι έχει απομείνει, ως προσωπικό χαμηλών αμοιβών, χωρίς καμία ιδιοκτησία στον τόπο του, χωρίς καν δικαιώματα. Οι συμπολίτες μας, εθνικιστές και πατριώτες, νομίζουν, παλιομοδίτικα, ότι η χώρα κινδυνεύει μόνο από στρατιωτική εισβολή, ενώ η χώρα διαβρώνεται και αλλοιώνεται μεθοδικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά, αλλάζει η φυσιογνωμία της και το ιδιοκτησιακό της καθεστώς, με μεσάζοντες πολιτικούς, δηλαδή ηττάται και υποτάσσεται χωρίς την επίθεση τανκς και αεροπλάνων. Δεν συνειδητοποιούν ότι η απόβαση και η καθολική κατάληψη της χώρας είναι άλλου τύπου, δομική και είναι ήδη σε εξέλιξη, με το ξεπούλημα κάθε νευραλγικού τομέα (αεροδρόμια, λιμάνια, μεταφορές, επικοινωνίες, νοσοκομεία κ.λπ.), με τα κολέγια-πανεπιστήμια, τα airbnb, τα παγιδευμένα δάνεια και τους πλειστηριασμούς εκατοντάδων χιλιάδων ακινήτων, με την εισαγωγή τροφίμων και την εξαγωγή των μορφωμένων μας παιδιών κ.λπ.
Όχι δεν μπούκαρε τελικά ο τούρκικος στρατός που αποτελεί το φόβητρο της εθνικιστικής Δεξιάς και της πατριωτικής Αριστεράς, για να χαθεί η κυριαρχία μας. Ξεχαρβαλώνεται, όμως, η Ελλάδα εκ θεμελίων κι εμείς πενήντα χρόνια ξεγελιόμαστε αγοράζοντας πανάκριβα οπλικά συστήματα που σκουριάζουν αχρησιμοποίητα, εξασφαλίζοντας μόνο την άνετη ζωή των εμπόρων όπλων και την επιβίωση των πατριδοκάπηλων.
Ή θα αντισταθούμε σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τομείς ή ματαιοπονούμε, μακάριοι ή μελαγχολικοί.
Η χώρα δεν μπορεί, καμία χώρα δεν μπορεί, να θωρακιστεί με F-35 και Leopard. Αν ο λαός της έχει εσωτερικά αποσυντεθεί, αν έχει χάσει την ταυτότητα και το ηθικό του, αν δεν έχει σχέση με τον πολιτισμό του και σιχτιρίζει την πατρίδα του, δεν μπορεί ούτε να προκόψει ούτε να υπερασπιστεί την ακεραιότητα της χώρας του, όχι μόνο την εδαφική, αλλά την υπαρξιακή στο σύνολό της. Αυτή η χώρα αν δεν ξεφύγει από το τέλμα στο οποίο την έχουν σύρει, κηδεμόνες και φερέφωνα, είναι καταδικασμένη να λυγίσει, να συρρικνωθεί, να υποβαθμιστεί.
Απούσα
Βλέπουμε -τηρουμένων των αναλογιών- τι γίνεται κι αλλού. Όπως ότι είναι πολύ πιο σθεναρή η αντίσταση και αντοχή των ολιγάριθμων Παλαιστινίων, χωρίς όπλα, υποσιτισμένων, με σαγιονάρες και γαϊδουράμαξες, χωρίς καμία στρατιωτική βοήθεια απέναντι στην πελώρια υπερσύγχρονη μηχανή θανάτου του Ισραήλ, από την αντίσταση των Ουκρανών που ο πληθυσμός τους έχει μειωθεί από τα σχεδόν πενήντα εκατομμύρια το 1990 στα τριάντα σήμερα, ενώ 40 χώρες τους τροφοδοτούν συνέχεια με όπλα αξίας πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων σπρώχνοντας τους όλο και πιο κοντά στον αφανισμό! Η πνευματική και πολιτισμική πίστη των Παλαιστινίων είναι αυτή που τους κρατάει στον τόπο τους παρ’ όλα τα ασύλληπτα και αδιάκοπα βάσανα στα οποία τους υποβάλλει επί 76 τουλάχιστον χρόνια το ρατσιστικό Ισραήλ με τη συνδρομή ολόκληρης της Δύσης. Αντίθετα, η Ουκρανία, σε πλήρη πολιτισμική σύγχυση και εσωτερική αποδόμηση, με τους ολιγάρχες και πολιτικούς να την έχουν αφαιμάξει, σπαταλάει το ανθρώπινο δυναμικό της και βυθίζεται σταθερά στη συντριβή, τη φτώχεια και την υποτέλεια.
Πολύ πιο δύσκολα νικιέται ένας λαός αν έχει ηθική, πνευματική και κοινωνική συγκρότηση από ένα λαό που έχει όπλα αλλά υστερεί σε διαύγεια και σε εσωτερική πολιτισμική συνοχή. Ακόμα και οι ισχυρές μεγάλες αυτοκρατορίες ξεχαρβαλώθηκαν από εσωτερική αποσύνθεση και εκφυλισμό. Ακόμα και οι νικήτριες στον πόλεμο που όμως είχαν πολιτικά, πολιτισμικά, ηθικά και κοινωνικά αποσαρθρωθεί, διαλύθηκαν. Μέσα στον εικοστό αιώνα έπαψαν να υφίστανται από εσωτερικούς βασικά παράγοντες όλες οι πανίσχυρες αυτοκρατορίες. Τόσο αυτές που ηττήθηκαν στους μεγάλους πολέμους όσο και αυτές που νίκησαν! Ρωσική, Οθωμανική, Αυστρο-Ουγγρική, Γερμανική, αλλά και Βρετανική, Γαλλική και Σοβιετική, ηττημένες και νικήτριες, καταρρεύσανε μέσα σε λίγα χρόνια.
Σήμερα, σε όλο τον κόσμο, αναδύονται νέες δυνάμεις, μικρές, μεσαίες και μεγάλες, όχι χάρη σε πολεμικές κατακτήσεις, ούτε χάρη σε δουλεμπόριο ή κάποιο σχέδιο Μάρσαλ, αλλά χάρη σε εσωτερική ανασυγκρότηση και ανάκτηση της συλλογικής τους αξιοπρέπειας, με έμφαση στην παιδεία, τον πολιτισμό και την αυτοοργάνωση, συντελεστές που παράγουν ιδέες, σχέδια, θέληση και αποφασιστικότητα για την υλοποίηση της εθνικής απελευθέρωσης και ολοκλήρωσης. Η Ελλάδα απουσιάζει. Με τον Μητσοτάκη, τον Χατζηδάκη και τους ομοίους τους, αλλά και με αριστερούς πολιτικούς που υπογράφουν μνημόνια και υποτιμούν το λαό και τον πολιτισμό, είναι, αλλοίμονο, έρμαιο των εσωτερικών και εξωτερικών ληστών, χαμένη στο πουθενά.
Το διαπιστώνουμε με θλίψη. Υστερούσαμε σε πολιτικό όραμα, δεν είχαμε σχέδιο, ούτε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του τόπου και υποκύψαμε στους ξένους κηδεμόνες από τους οποίους περιμέναμε αν όχι τη σωτηρία, τον οίκτο. Ένας από τους πιο σοβαρούς λόγους που αποτύχαμε στην πολιτική αλλαγή ήταν επειδή η πολιτισμική μας φαρέτρα ήταν τρύπια.
Μιας χώρας, ενός λαού, μιας κοινωνίας, με τέτοια ιστορία αγώνων και με τέτοιο πολιτισμικό υπόβαθρο, το πολιτικό προσωπικό αποδείχτηκε εντελώς ακατάλληλο να αναζωογονήσει τον τόπο που μαραίνεται και στραπατσάρεται από την κακοδιαχείριση και την εξάρτηση.
