Του Ευθύμη Παπαδημητρίου *
Τις πρωϊνές ώρες της 11/12 ανακοινώθηκε η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων της 16ης Διάσκεψης του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στην πόλη Κανκούν του Μεξικού.
Χρειάστηκαν δύo εβδομάδες διαβουλεύσεων και παρασκηνιακών κινήσεων για να καταλήξουν, την τελευταία στιγμή, σε κάποιες φραστικές συμφωνίες, μη νομικά δεσμευτικές, που για κάποιους φαίνεται να έσωσαν προσωρινά το διαπραγματευτικό κύρος του ΟΗΕ αλλά όχι και το ίδιο το κλίμα… Όλες οι συζητήσεις είναι ενδοσυστημικές και δεν προβληματίζονται καν για τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος ούτε για αλλαγή παραγωγικής και αναπτυξιακής κατεύθυνσης.
Οι 193 από τις 194 χώρες, που συμμετείχαν με αντιπροσωπείες στη Διάσκεψη, με εξαίρεση τη Βολιβία, συμφώνησαν σε κάποια θέματα όπως είναι: η δημιουργία ενός «πράσινου ταμείου» για ενίσχυση των χωρών που πλήττονται ήδη από την κλιματική αποσταθεροποίηση, η καλύτερη πρόσβαση σε νέες «οικολογικές» τεχνολογίες, η αντιμετώπιση της καταστροφής των δασών και ο περιορισμός εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αποφασίστηκε, επίσης, η έδρα του χρηματιστικού μηχανισμού προσαρμογής να είναι στη Βόννη της Γερμανίας. Μέχρι τώρα οι χώρες που ζητούσαν χρήματα για την αντιμετώπιση και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δεν ήξεραν καν που έπρεπε να απευθυνθούν…
Εννοείται ότι οι αποφάσεις που πάρθηκαν στην Κανκούν δεν έχουν νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα. Για να γίνει κάτι τέτοιο θα χρειαστούν ανάλογες αποφάσεις στην επόμενη Παγκόσμια Διάσκεψη που θα γίνει το 2011 στη Ν. Αφρική και το 2012 στο Ρίο της Βραζιλίας…
Στην Κανκούν αποφασίστηκε, επίσης, η προσπάθεια περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου, χωρίς όμως να απαντηθεί το ερώτημα «πόσο» και «πότε» θα πρέπει να γίνει η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Παρά τις ανακοινώσεις του διεθνούς Τύπου για επιτυχία της Διάσκεψης της Κανκούν, φάνηκε καθαρά ότι τα μεγάλα μέτωπα των βιομηχανικά ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών, ελάχιστα μετακινήθηκαν από τις αρχικές τους θέσεις. Οι δυο μεγαλύτεροι ρυπαντές η Β. Αμερική και η Κίνα, δεν δεσμεύτηκαν για μείωση των εκπομπών τους.
Η μεγαλύτερη μάχη που έγινε στα παρασκήνια της Διάσκεψης στο Μεξικό, δόθηκε σχετικά με το αν, μετά το 2012, θα συνεχιστεί η δεσμευτική ισχύς του Πρωτοκόλλου του Κυότο ή θα γίνει μια νέα αρχή. Όπως είναι γνωστό, η Β. Αμερική είχε αρνηθεί να δεσμευτεί και στη συνέχεια ακολούθησαν, η Ρωσία, η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και τώρα η Ιαπωνία, η οποία μάλιστα προσπάθησε να περιληφθεί η ατομική ενέργεια στον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης, γεγονός που θα έδινε στις βιομηχανικές χώρες αυξημένα δικαιώματα εκπομπών ρύπων αν χρηματοδοτούσαν φτωχότερες χώρες στην εγκατάσταση πυρηνικών εργοστασίων… Το πυρηνικό λόμπι ετοιμάζει την αναθέρμανση της σχετικής οικονομίας…
Όλα δείχνουν ότι η αποτελεσματική προστασία του κλίματος δεν πρόκειται να επιτευχθεί με τα μέσα της διπλωματίας του ΟΗΕ. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών θα εξακολουθήσει να παίζει τον ίδιο ρόλο που παίζει και στις άλλες συγκρούσεις… Να φροντίζει δηλαδή, εκ των υστέρων, για τα θύματα, τη στιγμή που οι αποφάσεις λαμβάνονται από κάποιους άλλους. Ούτε η Β. Αμερική ούτε οι αναπτυσσόμενες χώρες φαίνονται πρόθυμες να υιοθετήσουν την ευρωπαϊκή πρόταση για αυτοπεριορισμό, μέσω διεθνών συμβάσεων, ενώ συνεχίζει να επεκτείνεται παγκόσμια το κυρίαρχο καταναλωτικό μοντέλο του «αμερικανικού τρόπου ζωής»…
Με τον σημερινό παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων και στο μέλλον μεγαλύτερες πιθανότητες θα έχουν να επικρατήσουν πάνω στην πολιτική αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής, οι δυνάμεις και οι ιδέες της οικονομίας!
Τους ειδικούς τους απασχολεί μόνο η διεκδίκηση μεγαλύτερου μεριδίου στην ενεργειακή αγορά του μέλλοντος. Ήδη κάθε δεύτερη εγκατάσταση ανεμογεννήτριας στον κόσμο είναι κινεζικής προέλευσης. Όσο για την προστασία του κλίματος δεν θα χρειάζεται πια να πληρώνεις, αλλά θα κερδίζεις χρήματα με τις σχετικές επενδύσεις σε ΑΠΕ, όπως συμβαίνει στις μέρες μας και στην Ελλάδα.
Ο απολογισμός της διάσκεψης στο Μεξικό παραμένει θλιβερός. Άφησε αναπάντητο το βασικό ερώτημα: Σε ποιο βαθμό και μέχρι πότε θα μειώσουν τα κράτη τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Όπως είναι γνωστό τα βιομηχανικά κράτη είχαν δεσμευτεί με το Πρωτόκολλο του Κιότο να μειώσουν, μέχρι το 2020, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 25-40%. Ειδικοί επιστήμονες του κλίματος προειδοποιούν για αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πάνω από 4 βαθμούς Κελσίου, με καταστροφικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες.
Η μόνη χώρα που αντιστάθηκε και έφερε αντιρρήσεις στην Κανκούν ήταν η Βολιβία που πρωτοστάτησε σε ένα μέτωπο λατινοαμερικάνικων κρατών και κινημάτων αγροτών που θεωρούν ότι τα μέτρα είναι ελλιπή και πολύ ανώδυνα για τα βιομηχανικά κράτη. Διοργάνωσαν μια Εναλλακτική Διάσκεψη, με ένα «Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Ζωή, την Περιβαλλοντική και Κοινωνική Δικαιοσύνη», με δικό τους πρόγραμμα, συνεδριάσεις, προτάσεις και κινηματικές εκδηλώσεις.
Εννοείται ότι η επίσημη διάσκεψη του ΟΗΕ παραγνώρισε και προσπάθησε να περιθωριοποιήσει τις κινηματικές αυτές πρωτοβουλίες. Μάλιστα, στην καταληκτική συνεδρία η πρόεδρος της διάσκεψης, υπουργός Εξωτερικών του Μεξικού, αφού άκουσε τις αντιρρήσεις του Μοράλες, με ένα χτύπημα του σφυριού, όπως γίνεται στα δικαστήρια, κήρυξε «ομόφωνη» τη συμφωνία και προχώρησε στο κλείσιμο της συνεδρίας!
Η υπόθεση, βέβαια, θα έχει συνέχεια. Ο εξοργισμένος και προσβεβλημένος πρόεδρος της Βολιβίας σκοπεύει να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, διαμαρτυρόμενος επειδή δεν αναγνωρίστηκε η αρνητική του ψήφος, αφού σύμφωνα με το καταστατικό του ΟΗΕ οι αποφάσεις πρέπει να είναι ομόφωνες.
Η διάσκεψη στην Κανκούν μπορεί να τελείωσε, όμως το πρόβλημα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής παραμένει άλυτο. Η κλιματική αποσταθεροποίηση, ως συνέπεια ανθρώπινων δραστηριοτήτων και ενός συγκεκριμένου ενεργειοβόρου καπιταλιστικού αναπτυξιακού, οικονομικού μοντέλου, που έχει φτάσει στα όριά του, κινδυνεύει να συμπαρασύρει μαζί του και τον πλανήτη που βάλλεται πέρα από τα όριά του…
Οι περιβαλλοντικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής συμβαδίζουν, βέβαια, με τις οικονομικές και τις κοινωνικές. Στις πρόσφατες πλημμύρες στο Πακιστάν είχαμε 1.500 νεκρούς και 20 εκατομμύρια άστεγους που ζουν σε σκηνές.. Τα ΜΜΕ μιλάνε για φυσικές καταστροφές αποκρύπτοντας σκόπιμα ότι πρόκειται για ανθρωπογενείς «φυσικές καταστροφές»..
Η ραγδαία επιδείνωση της κλιματικής αποσταθεροποίησης μπορεί να μην γίνεται αισθητή ακόμη από κάποιους πολιτικούς και τεχνοκράτες που ενδιαφέρονται μόνο για νέες αγορές και επενδύσεις.
Εκτός, όμως, από τους εκπροσώπους της αγοράς και τους υποτελείς και ανίκανους πολιτικούς η εγρήγορση, η κινητοποίηση και η αντίσταση των ενεργών πολιτών, των κοινωνικών κινημάτων και των προοδευτικών αριστερών κομμάτων, σε όλο τον κόσμο, μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο ενάντια στο κυρίαρχο καταστροφικό νεοφιλελεύθερο αναπτυξιακό και κοινωνικό μοντέλο που απειλεί τα θεμέλια της ζωής και το μέλλον της ανθρωπότητας, στον μικρό και εύθραυστο πλανήτη, που μας φιλοξενεί.
Οι 193 από τις 194 χώρες, που συμμετείχαν με αντιπροσωπείες στη Διάσκεψη, με εξαίρεση τη Βολιβία, συμφώνησαν σε κάποια θέματα όπως είναι: η δημιουργία ενός «πράσινου ταμείου» για ενίσχυση των χωρών που πλήττονται ήδη από την κλιματική αποσταθεροποίηση, η καλύτερη πρόσβαση σε νέες «οικολογικές» τεχνολογίες, η αντιμετώπιση της καταστροφής των δασών και ο περιορισμός εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αποφασίστηκε, επίσης, η έδρα του χρηματιστικού μηχανισμού προσαρμογής να είναι στη Βόννη της Γερμανίας. Μέχρι τώρα οι χώρες που ζητούσαν χρήματα για την αντιμετώπιση και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δεν ήξεραν καν που έπρεπε να απευθυνθούν…
Εννοείται ότι οι αποφάσεις που πάρθηκαν στην Κανκούν δεν έχουν νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα. Για να γίνει κάτι τέτοιο θα χρειαστούν ανάλογες αποφάσεις στην επόμενη Παγκόσμια Διάσκεψη που θα γίνει το 2011 στη Ν. Αφρική και το 2012 στο Ρίο της Βραζιλίας…
Στην Κανκούν αποφασίστηκε, επίσης, η προσπάθεια περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου, χωρίς όμως να απαντηθεί το ερώτημα «πόσο» και «πότε» θα πρέπει να γίνει η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Παρά τις ανακοινώσεις του διεθνούς Τύπου για επιτυχία της Διάσκεψης της Κανκούν, φάνηκε καθαρά ότι τα μεγάλα μέτωπα των βιομηχανικά ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών, ελάχιστα μετακινήθηκαν από τις αρχικές τους θέσεις. Οι δυο μεγαλύτεροι ρυπαντές η Β. Αμερική και η Κίνα, δεν δεσμεύτηκαν για μείωση των εκπομπών τους.
Η μεγαλύτερη μάχη που έγινε στα παρασκήνια της Διάσκεψης στο Μεξικό, δόθηκε σχετικά με το αν, μετά το 2012, θα συνεχιστεί η δεσμευτική ισχύς του Πρωτοκόλλου του Κυότο ή θα γίνει μια νέα αρχή. Όπως είναι γνωστό, η Β. Αμερική είχε αρνηθεί να δεσμευτεί και στη συνέχεια ακολούθησαν, η Ρωσία, η Βραζιλία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και τώρα η Ιαπωνία, η οποία μάλιστα προσπάθησε να περιληφθεί η ατομική ενέργεια στον Μηχανισμό Καθαρής Ανάπτυξης, γεγονός που θα έδινε στις βιομηχανικές χώρες αυξημένα δικαιώματα εκπομπών ρύπων αν χρηματοδοτούσαν φτωχότερες χώρες στην εγκατάσταση πυρηνικών εργοστασίων… Το πυρηνικό λόμπι ετοιμάζει την αναθέρμανση της σχετικής οικονομίας…
Όλα δείχνουν ότι η αποτελεσματική προστασία του κλίματος δεν πρόκειται να επιτευχθεί με τα μέσα της διπλωματίας του ΟΗΕ. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών θα εξακολουθήσει να παίζει τον ίδιο ρόλο που παίζει και στις άλλες συγκρούσεις… Να φροντίζει δηλαδή, εκ των υστέρων, για τα θύματα, τη στιγμή που οι αποφάσεις λαμβάνονται από κάποιους άλλους. Ούτε η Β. Αμερική ούτε οι αναπτυσσόμενες χώρες φαίνονται πρόθυμες να υιοθετήσουν την ευρωπαϊκή πρόταση για αυτοπεριορισμό, μέσω διεθνών συμβάσεων, ενώ συνεχίζει να επεκτείνεται παγκόσμια το κυρίαρχο καταναλωτικό μοντέλο του «αμερικανικού τρόπου ζωής»…
Με τον σημερινό παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων και στο μέλλον μεγαλύτερες πιθανότητες θα έχουν να επικρατήσουν πάνω στην πολιτική αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής, οι δυνάμεις και οι ιδέες της οικονομίας!
Τους ειδικούς τους απασχολεί μόνο η διεκδίκηση μεγαλύτερου μεριδίου στην ενεργειακή αγορά του μέλλοντος. Ήδη κάθε δεύτερη εγκατάσταση ανεμογεννήτριας στον κόσμο είναι κινεζικής προέλευσης. Όσο για την προστασία του κλίματος δεν θα χρειάζεται πια να πληρώνεις, αλλά θα κερδίζεις χρήματα με τις σχετικές επενδύσεις σε ΑΠΕ, όπως συμβαίνει στις μέρες μας και στην Ελλάδα.
Ο απολογισμός της διάσκεψης στο Μεξικό παραμένει θλιβερός. Άφησε αναπάντητο το βασικό ερώτημα: Σε ποιο βαθμό και μέχρι πότε θα μειώσουν τα κράτη τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Όπως είναι γνωστό τα βιομηχανικά κράτη είχαν δεσμευτεί με το Πρωτόκολλο του Κιότο να μειώσουν, μέχρι το 2020, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 25-40%. Ειδικοί επιστήμονες του κλίματος προειδοποιούν για αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη πάνω από 4 βαθμούς Κελσίου, με καταστροφικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες.
Η μόνη χώρα που αντιστάθηκε και έφερε αντιρρήσεις στην Κανκούν ήταν η Βολιβία που πρωτοστάτησε σε ένα μέτωπο λατινοαμερικάνικων κρατών και κινημάτων αγροτών που θεωρούν ότι τα μέτρα είναι ελλιπή και πολύ ανώδυνα για τα βιομηχανικά κράτη. Διοργάνωσαν μια Εναλλακτική Διάσκεψη, με ένα «Παγκόσμιο Φόρουμ για τη Ζωή, την Περιβαλλοντική και Κοινωνική Δικαιοσύνη», με δικό τους πρόγραμμα, συνεδριάσεις, προτάσεις και κινηματικές εκδηλώσεις.
Εννοείται ότι η επίσημη διάσκεψη του ΟΗΕ παραγνώρισε και προσπάθησε να περιθωριοποιήσει τις κινηματικές αυτές πρωτοβουλίες. Μάλιστα, στην καταληκτική συνεδρία η πρόεδρος της διάσκεψης, υπουργός Εξωτερικών του Μεξικού, αφού άκουσε τις αντιρρήσεις του Μοράλες, με ένα χτύπημα του σφυριού, όπως γίνεται στα δικαστήρια, κήρυξε «ομόφωνη» τη συμφωνία και προχώρησε στο κλείσιμο της συνεδρίας!
Η υπόθεση, βέβαια, θα έχει συνέχεια. Ο εξοργισμένος και προσβεβλημένος πρόεδρος της Βολιβίας σκοπεύει να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, διαμαρτυρόμενος επειδή δεν αναγνωρίστηκε η αρνητική του ψήφος, αφού σύμφωνα με το καταστατικό του ΟΗΕ οι αποφάσεις πρέπει να είναι ομόφωνες.
Η διάσκεψη στην Κανκούν μπορεί να τελείωσε, όμως το πρόβλημα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής παραμένει άλυτο. Η κλιματική αποσταθεροποίηση, ως συνέπεια ανθρώπινων δραστηριοτήτων και ενός συγκεκριμένου ενεργειοβόρου καπιταλιστικού αναπτυξιακού, οικονομικού μοντέλου, που έχει φτάσει στα όριά του, κινδυνεύει να συμπαρασύρει μαζί του και τον πλανήτη που βάλλεται πέρα από τα όριά του…
Οι περιβαλλοντικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής συμβαδίζουν, βέβαια, με τις οικονομικές και τις κοινωνικές. Στις πρόσφατες πλημμύρες στο Πακιστάν είχαμε 1.500 νεκρούς και 20 εκατομμύρια άστεγους που ζουν σε σκηνές.. Τα ΜΜΕ μιλάνε για φυσικές καταστροφές αποκρύπτοντας σκόπιμα ότι πρόκειται για ανθρωπογενείς «φυσικές καταστροφές»..
Η ραγδαία επιδείνωση της κλιματικής αποσταθεροποίησης μπορεί να μην γίνεται αισθητή ακόμη από κάποιους πολιτικούς και τεχνοκράτες που ενδιαφέρονται μόνο για νέες αγορές και επενδύσεις.
Εκτός, όμως, από τους εκπροσώπους της αγοράς και τους υποτελείς και ανίκανους πολιτικούς η εγρήγορση, η κινητοποίηση και η αντίσταση των ενεργών πολιτών, των κοινωνικών κινημάτων και των προοδευτικών αριστερών κομμάτων, σε όλο τον κόσμο, μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο ενάντια στο κυρίαρχο καταστροφικό νεοφιλελεύθερο αναπτυξιακό και κοινωνικό μοντέλο που απειλεί τα θεμέλια της ζωής και το μέλλον της ανθρωπότητας, στον μικρό και εύθραυστο πλανήτη, που μας φιλοξενεί.
* Ο Ευθύμης Παπαδημητρίου είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Σχόλια
