του Γιάννη Σχίζα
Μια φορά κι ένα καιρό υπήρχε το Αττικό κλίμα, διάσημο για την ευεργετική ξηρότητά του, για την απουσία έντονων φαινομένων όπως οι καύσωνες, για τη θεσπέσια διαύγεια της ατμόσφαιρας που έκανε τοπιογράφους όπως ο Babin στις αρχές του 19ου αιώνα να αναφέρονται στην οπτική σχέση μακρινών περιοχών, όπως ο Υμηττός με την Βοιωτία. Ήταν το κλίμα των κλασικών χρόνων, όπως πιστοποιείται από τις αναφορές του Θεόφραστου για την ωρίμανση των καρπών του φοίνικα και από τις Ησιόδειες γραφές για τη σπορά και συγκομιδή των δημητριακών: Που εγκωμίαζε ο Σοφοκλής στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», του οποίου τις ελαφρές και ηδύπνοες αύρες σημείωνε ο Ευριπίδης στη «Μήδεια». Το κλίμα που επιβεβαίωνε στα τέλη του 16ου αιώνα ο Γερμανός Λουμπενάου, περιηγητής της Τουρκοκρατούμενης Αθήνας, που εκπλησσόταν από τον αριθμό των υπερηλίκων που συναντούσε στην παλιά εστία του κλασικού πνεύματος…
Οι σημερινοί εβδομηντάρηδες το έζησαν, οι σημερινοί εξηντάρηδες πήραν μια δυνατή «τζούρα», οι πενηντάρηδες κάτι κατάλαβαν… Προς το παρόν όμως τα πράγματα άλλαξαν, ήλθε η κλιματική κρίση και κοντά σ’ αυτήν διάφορες δευτερεύουσες αλλά επικίνδυνες καταστάσεις. Από μια εκπομπή της τηλεόρασης παρακολουθώ τα διαδραματιζόμενα στην αραβική έρημο, προφανώς σε μια έξαρση του «πνεύματος φιλοξενίας» προς τους τουρίστες…. Η αναφορά συνοδεύεται από τις επιδείξεις τζιπ που αναρριχώνται σε κάτι απίθανους λόφους από άμμο, από την οποία προέρχεται η σκόνη. Βέβαια οι αναρριχήσεις αυτές καταλήγουν σε τρομακτικά σύννεφα, σε σωματίδια εδάφους με διάμετρο 10-15 εκατομμυριοστών του μέτρου, που χρειάζονται ταχύτητες ανέμου μόλις 25-30 χιλιομέτρων για να «απογειωθούν» και να επιδράσουν στον ευρύτερο χώρο. Η μεταφορά τέτοιων σωματιδίων στις μεσογειακές χώρες σημαίνει ότι έχουμε αμμορύπανση και τροποποίηση του κλίματος: Ανεξάρτητα μάλιστα από τους ισχυρισμούς διαφόρων «περίεργων», που κάνουν θόρυβο στη συγκυρία με ποικίλες παραδοξότητες .
Το φαινόμενο είχε αναφερθεί από τον Ρενέ Ντυμόν, υποψήφιο των οικολόγων το 1972 για τη Προεδρία της Δημοκρατίας, ο οποίος είχε καταγγείλει το ράλι Παρίσι-Ντακάρ ως υπεύθυνο για την έκλυση σκόνης και τη διάβρωση των παρόδιων εδαφών. Αργότερα, στις 16 και 17 Απριλίου του 2005, έγινε διακοπή της λειτουργίας των αεροδρομίων των Χανίων, του Ηρακλείου και της Ρόδου, λόγω ακριβώς της σκόνης.
Το κράτος δεν θυμάται…
Λέγαμε παλιότερα ότι το κράτος έχει κοντή μνήμη, κι αυτό ελάχιστα γίνονταν αποδεκτό από την κοινή γνώμη. Η κοινή γνώμη χρειάσθηκε χειροπιαστές αποδείξεις για να πεισθεί περί κλιματικής κρίσης, ανεξάρτητα από τα ανθρωπογενή ή φυσικά αίτιά της. Πηγαίνοντας στο Λονδίνο το 1983 φρόντισα να πάρω μια συνέντευξη για το περιοδικό «Οικολογία και Περιβάλλον» από την Claire Holman του Ινστιτούτου Earthscan, που ήταν συγγραφέας του βιβλίου «Climate and Mankind» – το κλίμα και η ανθρωπότητα. Σ’ αυτό έλεγε η Holman ότι έστω και μια εβδομάδα παρατεταμένου καύσωνα, μπορεί να καταστρέψει μεγάλο μέρος της παραγωγής και να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε λιμό!
Ο παρατεταμένος καύσωνας μπορεί να τροφοδοτηθεί από πυρκαγιές, που η αφετηρία τους συμπίπτει με τη δράση πολλών αιτίων. Τέτοιο δευτερεύον αλλά δραστικό αίτιο μπορεί να είναι η εξαπόλυση βεγγαλικών σε εορταστικές περιόδους (!), όπως αυτή που συνέβη στο Αρχαίο Θέατρο της Παλιάς Επιδαύρου τον Ιούλιο του 2017. Η εξαπόλυση βεγγαλικών στη Ύδρα είχε επίσης ολέθριο αποτέλεσμα στο νησί, με την πυρπόληση ενός μεγάλου δασικού τμήματος – αναπληρώσιμου μετά πολλές-πολλές δεκαετίες. Πυρκαγιά μπορεί να προκαλέσει και η συγκόλληση των μεταλλικών μερών ενός φράκτη – όπως αυτή που έγινε από κάποιον «ηλεκτρολόγο της δουλειάς» ντάλα μεσημέρι, στο δάσος του Υμηττού, στην Ηλιούπολη!
Η παλιά συζήτηση για τις αντιπυρικές ζώνες επανατροφοδοτείται, όμως οι αντιπυρικές ζώνες πλάτους ακόμη 400 μέτρων δεν αποτρέπουν την εξάπλωση της φωτιάς, παρά τη λυσσώδη αντίδραση εναντίον των συστηματικών οικολόγων, που πρόβαλε παλιά η Αυριανή! Οι αντιπυρικές ζώνες, που στην ουσία συνιστούν μια ομοιοπαθητική μέθοδο (αντιμετώπιση της δασικής καταστροφής δια της δασικής καταστροφής), είναι χρήσιμες μόνο ως ζώνες ad hoc, για την αντιμετώπιση ιδιαίτερων συνθηκών. Όσον αφορά τις περιουσίες μέσα στο πράσινο, αυτές είναι μια καλή ιδέα να πάρει κανείς για το τι σημαίνει δαντική κόλαση!
Τα είδη δεν μας σώζουν
Πάνε, αυτά πέρασαν, τώρα έχουμε τα εναέρια μέσα – εκτός από το θηριώδες ρωσικό Μπεριέ που έγινε θυσία στο «ανήκομεν εις την Δύσιν». Τώρα αρχίζει ο προβληματισμός για τα δύσφλεκτα είδη: Που μπορούν να πλαισιώσουν συγκεκριμένες περιοχές ή να χρησιμοποιηθούν για ατομική προστασία. Όμως οι βελανιδιές, τα κυπαρίσσια, οι ευκάλυπτοι, οι ακακίες, οι κουτσουπιές, οι αείλανθοι, οι χαρουπιές, τα σπάρτα, οι πικροδάφνες και οι συκιές ακόμη, μπορούν να φυτευτούν σε περιορισμένες εκτάσεις, όχι όμως στην ολότητα ενός δάσους. Παλαιότερα στο χώρο της Ε.Ε. γινόταν αναφορά για τη σημασία της έγκαιρης ενημέρωσης τουλάχιστον 10 λεπτών από το ξέσπασμα της πυρκαγιάς – αλλά κι αυτό το πήρε το ποτάμι…
Στην Ελλάδα έχουμε μια μέτρια μονοετή ξηρασία περίπου κάθε 5 χρόνια, μια ισχυρή μονοετή ξηρασία κάθε 10 χρόνια και μια ισχυρή διετή ξηρασία κάθε 25 χρόνια – όπως βεβαιώνει στατιστική εκτίμηση του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων. Γενικώς με το νερό δεν τα πάμε καλά, αφού σκεπτόμαστε να το εξασφαλίσουμε παράλληλα με κάποιο ποσοστό κέρδους των ιδιωτών (!) και παράλληλα να φροντίσουμε την βιομηχανία εμφιαλωμένου νερο… Αν κρίνουμε πάντως από τη ζήτηση που είχε το θέμα στην προεκλογική περίοδο, διαπιστώνουμε ότι οι υποψήφιοι ελάχιστη έκαναν μνεία των τεχνικών άρδευσης και των υδροβόρων καλλιεργειών, που πρέπει να αντικατασταθούν: Για να μην πούμε για την ανακύκλωση νερού και την αφαλάτωση, που μπορούν να δώσουν μια προσωρινή λύση…
