Της Έλενας Πατρικίου.
Σε στιγμές κρίσης, η επιστροφή μπορεί και να είναι ένα είδος απάντησης. Επιστροφή που επιτρέπει να ξαναμετρηθούν οι αποστάσεις ή επιστροφή που δίνει την ψευδαίσθηση πως τίποτα δεν αλλάζει. Επιστροφή στο εξωραϊσμένο παρελθόν, για να προστατευτείς από τον τρόμο του παρόντος, ή επιστροφή στην αρχή, για να πάρεις αμπάριζα και να βγεις. Επιστροφή για να ξεχάσεις ή επιστροφή για να σκεφτείς.
Σε στιγμές κρίσης, η επιστροφή μπορεί και να είναι ένα είδος απάντησης. Επιστροφή που επιτρέπει να ξαναμετρηθούν οι αποστάσεις ή επιστροφή που δίνει την ψευδαίσθηση πως τίποτα δεν αλλάζει. Επιστροφή στο εξωραϊσμένο παρελθόν, για να προστατευτείς από τον τρόμο του παρόντος, ή επιστροφή στην αρχή, για να πάρεις αμπάριζα και να βγεις. Επιστροφή για να ξεχάσεις ή επιστροφή για να σκεφτείς.
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων (ΠΟΔΑ) αποφάσισε να οργανώσει ένα «Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος Αθήνας». «Ένα φεστιβάλ που (sic!) οι καλλιτέχνες του θεάτρου θα διαλέγονται (sic!!) με τους πολίτες γύρω από τα μεγάλα διαχρονικά προβλήματα και ερωτήματα (sic!!!). Για ένα φεστιβάλ που (sic!!!!) ο λόγος θα αποτελέσει τη βάση της όποιας (sic!!!!!) καλλιτεχνικής έκφρασης». Θαυμάζουμε το λόγο του δημάρχου, όπου, εκτός από την άλλ’ αντ’ άλλων κατάχρηση του αναφορικού «που», περισσεύει η άλλ’ αντ’ άλλων κατάχρηση κενών λέξεων. Και αναλόγως θαυμάζουμε το δελτίο Τύπου, όπου ο ΠΟΔΑ εμφανίζεται «στην καρδιά της κρίσης, που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και πνευματική, που είναι και κρίση αξιών», να δημιουργεί «έναν αντιπερισπασμό παιδείας, κουλτούρας και πολιτισμού». Σε μία κρίση μεγαλομανίας, η αιρετή διοίκηση του Δήμου Αθηναίων εμφανίζεται πλήρως ταυτισμένη με τους 100 αρχαίους δήμους της πόλης των Αθηνών: «Η πόλη που γέννησε το αρχαίο δράμα διαμορφώνει το πλαίσιο και το βήμα ανταλλαγής καλλιτεχνικών απόψεων για το κορυφαίο αυτό είδος του παγκοσμίου θεάτρου».
Διότι, προφανώς, το αρχαίο δράμα δεν γεννήθηκε από την κοινωνία της Αθήνας του 5ου αιώνα, γεννήθηκε από την αθηναϊκή γη. Το γηγενές τέκνο θα επιστρέψει στη Γαία και, ερχόμενο σε επαφή με το χώμα που βρίσκεται ακόμα κάτω από την άσφαλτο, ως άλλος Ανταίος, θα ξαναβλαστήσει και θα ξανανθίσει!
Βεβαίως, τα τελευταία 60 χρόνια, το αρχαίο δράμα βρίσκεται σε αδιάλειπτη επαφή με την αττική καλοκαιρινή σκόνη. Κι όμως, η επαφή αυτή ούτε εμπόδισε ούτε ανέστειλε τις κρίσεις της πρόσφατης νεοελληνικής ιστορίας. Αλλά αυτή η εμπειρική αλήθεια δεν θα μπορούσε να σταματήσει την ευγενή φιλοδοξία της Δημοτικής Αρχής ούτε την αρχαιόπληκτη μεγαλοστομία της ούτε, πολύ περισσότερο, την επιθυμία της να θολώσει τα νερά. Όταν η οικονομική κρίση μετατρέπεται σε κοινωνική, όταν η κοινωνική κρίση μετατρέπεται με πολιτιστική και ιδεολογική, γιατί να χάνουμε φαιά ουσία με μοντερνιστικά ερωτήματα του τύπου: πρέπει να διασφαλίζεται το δικαίωμα στην εργασία; πρέπει να είναι ασφαλισμένοι οι εργαζόμενοι; είναι η γνώση και η έρευνα δημόσια αγαθά ή μήπως ανήκουν στις πολυεθνικές που (θα) τα χρηματοδοτούν; Πόσο πιο διαχρονικό και, εν κατακλείδι, κομψό είναι να στοχαζόμαστε αν πρέπει να θάβουμε τον αδελφό μας ή αν είχε ο δίκιο ο Ορέστης να σκοτώσει τη μαμά του…
Η τραγωδία γεννιέται όταν ο ουρανός αδειάζει από θεούς, κι ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει μόνος το αίνιγμα. Σε κάθε άλλη περίπτωση, πρόκειται για τυπική και άκρως συντηρητική επίκληση διαχρονικότητας και, κατά συνέπεια, η επιστροφή σ’ αυτή δεν είναι τίποτα περισσότερο από πρόσχημα. Ειδικά όταν η πρόσκληση γίνεται από εργοδότες που δεν διστάζουν να απαντήσουν στην κρίση με απολύσεις.
Διότι, προφανώς, το αρχαίο δράμα δεν γεννήθηκε από την κοινωνία της Αθήνας του 5ου αιώνα, γεννήθηκε από την αθηναϊκή γη. Το γηγενές τέκνο θα επιστρέψει στη Γαία και, ερχόμενο σε επαφή με το χώμα που βρίσκεται ακόμα κάτω από την άσφαλτο, ως άλλος Ανταίος, θα ξαναβλαστήσει και θα ξανανθίσει!
Βεβαίως, τα τελευταία 60 χρόνια, το αρχαίο δράμα βρίσκεται σε αδιάλειπτη επαφή με την αττική καλοκαιρινή σκόνη. Κι όμως, η επαφή αυτή ούτε εμπόδισε ούτε ανέστειλε τις κρίσεις της πρόσφατης νεοελληνικής ιστορίας. Αλλά αυτή η εμπειρική αλήθεια δεν θα μπορούσε να σταματήσει την ευγενή φιλοδοξία της Δημοτικής Αρχής ούτε την αρχαιόπληκτη μεγαλοστομία της ούτε, πολύ περισσότερο, την επιθυμία της να θολώσει τα νερά. Όταν η οικονομική κρίση μετατρέπεται σε κοινωνική, όταν η κοινωνική κρίση μετατρέπεται με πολιτιστική και ιδεολογική, γιατί να χάνουμε φαιά ουσία με μοντερνιστικά ερωτήματα του τύπου: πρέπει να διασφαλίζεται το δικαίωμα στην εργασία; πρέπει να είναι ασφαλισμένοι οι εργαζόμενοι; είναι η γνώση και η έρευνα δημόσια αγαθά ή μήπως ανήκουν στις πολυεθνικές που (θα) τα χρηματοδοτούν; Πόσο πιο διαχρονικό και, εν κατακλείδι, κομψό είναι να στοχαζόμαστε αν πρέπει να θάβουμε τον αδελφό μας ή αν είχε ο δίκιο ο Ορέστης να σκοτώσει τη μαμά του…
Η τραγωδία γεννιέται όταν ο ουρανός αδειάζει από θεούς, κι ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει μόνος το αίνιγμα. Σε κάθε άλλη περίπτωση, πρόκειται για τυπική και άκρως συντηρητική επίκληση διαχρονικότητας και, κατά συνέπεια, η επιστροφή σ’ αυτή δεν είναι τίποτα περισσότερο από πρόσχημα. Ειδικά όταν η πρόσκληση γίνεται από εργοδότες που δεν διστάζουν να απαντήσουν στην κρίση με απολύσεις.
Σχόλια
