Όσο υπερβολικός κι αν είναι ο τελευταίος παραλληλισμός, γεγονός είναι ότι ο Μπο Χσιλάι ήταν ο κύριος αντίπαλος του Χσι Τσινπίνγκ για τη διαδοχή του Γενικού Γραμματέα του ΚΚ, κατά συνέπεια και του Προέδρου της Κίνας. Η ίδια η ημερομηνία του Συνεδρίου καθυστερούσε για καιρό να οριστεί και ορίστηκε μόλις πριν από λίγες μέρες, αμέσως μετά την ανακοίνωση ότι ο Μπο Χσιλάι διαγράφεται από το Κόμμα. Η καθυστέρηση αυτή είναι βέβαιο ότι σχετίζεται με εσωτερικές έριδες που μια πλευρά τους είναι και η τύχη του Μπο.
Τα αλλεπάλληλα «δόγματα»
Σε δύο πρόσφατα ντοκουμέντα του Πολιτικού Γραφείου που δημοσιεύτηκαν απουσιάζει για πρώτη φορά η τελετουργική αναφορά στη «Σκέψη Μάο Τσετούνγκ». Αντίθετα δεν παραλείπεται κανείς άλλος από τους διαδόχους του Μάο, δηλαδή ο «σοσιαλισμός με κινεζικά χαρακτηριστικά» του Ντενγκ Χσιαοπίνγκ, οι «τρεις εκπροσωπήσεις» του Ζιανγκ Ζεμίν και, τέλος, η «επιστημονική σκοπιά για την ανάπτυξη» του Χου Τζιντάο που υιοθετήθηκε μόλις το 2007. Η τελευταία επιδιώκει να απαντήσει τις προκλήσεις που δημιουργεί η νέα θέση της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, που δεν είναι μόνο η «δεύτερη» πίσω από τις ΗΠΑ αλλά είναι και ιδιαίτερη, συγκριτικά με τις άλλες μεγάλες οικονομίες του πλανήτη. Για παράδειγμα, όταν η Ιαπωνία εισερχόταν στον ατέρμονο κύκλο κρίσης αρχές της δεκαετίας του ’90 οι εξαγωγές της αποτελούσαν το 15% του ΑΕΠ. Στην Κίνα -πριν πέσουν ελαφρώς λόγω κρίσης- βρίσκονταν το 2008 στο 43%!
Αυτό σημαίνει πως η όξυνση είτε της παγκόσμιας κρίσης είτε ενός γενικευμένου οικονομικού πολέμου θα έχει σοβαρές επιπτώσεις πάνω σε μια οικονομία που παραμένει κυρίαρχα εξαγωγικά προσανατολισμένη, παρά την «επιστημονική σκοπιά για την ανάπτυξη» που πασχίζει να προλάβει ακριβώς αυτό – αλλά πώς; Την ίδια στιγμή οι διαφορές, πολιτικές και οικονομικές, της Κίνας από άλλες περιπτώσεις «σοσιαλιστικών χωρών», εξαγωγικά προσανατολισμένων χωρών ή μεγάλων καπιταλιστικών οικονομιών, είναι τόσες και τέτοιες που οι περισσότερες «δυσοίωνες» προβλέψεις μέχρι σήμερα έχουν διαψευστεί. Ακόμη και ο «πολύς» Stratfor, ο γνωστός γεωπολιτικός ιστότοπος, παραδέχεται πως έχει αναθεωρήσει πλέον τις εκτιμήσεις του πως «οι εσωτερικές αδυναμίες θα καθήλωναν το κινέζικο σύστημα όπως καθήλωσαν και το ιαπωνικό, πάνω στο οποίο στηρίχτηκε το πρώτο».
Δίπλα στα μεγάλα οικονομικά προβλήματα που έχει μπροστά της, έχουν ξεπροβάλει πλέον και μεγάλες γεωπολιτικές απειλές, με σημαντικότερη βέβαια την περικύκλωση από τις ΗΠΑ. Η Κίνα μπορεί να είναι η γρηγορότερα ανερχόμενη στρατιωτική δύναμη στον κόσμο, αλλά το πυρηνικό της οπλοστάσιο είναι εξαιρετικά αδύναμο, και τεχνολογικά έχει ακόμη πολύ δρόμο. Αν και μέχρι σήμερα η μεγάλη της δύναμη δεν έχει μεταβάλει στην πράξη το δόγμα της «ειρηνικής ανόδου», οι φωνές σε αυτή την κατεύθυνση δεν λείπουν. Μπερδεύοντας κι άλλο τα πράγματα, ορισμένες από αυτές τις εθνικιστικές φωνές προέρχονται από το αποκαλούμενο «νεο-μαοϊκό» στρατόπεδο, θυμίζοντας κάτι από τα φλερτ εθνικισμού και σοβιετικής νοσταλγίας στη Ρωσία.
Εξαθλίωση και ανισότητες
Οι μεγάλες ανισότητες και εξαθλίωση που γέννησε ο κινεζικός καπιταλισμός έχουν προκαλέσει τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια όχι μόνο νοσταλγία, αλλά και την επιστροφή πολλών Κινέζων στο «μαοϊσμό», με όποιον από τους χίλιους-δυο τρόπους μπορεί να το αντιλαμβάνεται ο καθένας τους. Η τάση αυτή είναι πανθομολογούμενη, όπως δεδομένη είναι και η διαφορετικότητα που αυτή η επιστροφή σημαίνει. Δεν αποτελεί βέβαια πλειοψηφική περίπτωση το παράνομο Μαοϊκό Κομμουνιστικό Κόμμα που ιδρύθηκε το 2008, ενάντια στους «ρεβιζιονιστές προδότες» του Κ.Κ. Κίνας, και υπέρ των μαοϊκών του Νεπάλ και της Ινδίας, που οι ηγέτες του συνελήφθησαν μόλις ένα χρόνια αργότερα και καταδικάστηκαν σε 10 χρόνια κάθειρξη. Ούτε από την άλλη πλευρά απηχούν το σύνολο των αριστερών ανησυχιών απλού κόσμου που προβληματίζεται με τον «Ντενγκισμό», οι «νεο-μαοϊκοί» τύπου Μπο Χσιλάι.
Παρ’ όλα αυτά, το εγχείρημα του τελευταίου να συνδυάσει την «αρμονική συνύπαρξη κρατικών, ιδιωτικών και ξένων επιχειρήσεων» με τη σημαντική ενίσχυση του κράτους πρόνοιας στην εργατοαγροτική επαρχία του Τσοντσίνγκ, αποτελούσε μια ξεχωριστή περίπτωση χωρίς προηγούμενο και είχε μεγάλη απήχηση εντός και εκτός κόμματος. Λίγες μέρες πριν καθαιρεθεί, γνωρίζοντας προφανώς τη μοίρα του, ο Μπο αποκάλυψε στη Λαϊκή Εθνοσυνέλευση το «κρατικό μυστικό» ότι ο διεθνής δείκτης Gini για την ανισότητα (που η Κίνα έχει σταματήσει να μετράει από το 2000…) βρισκόταν στο 0,46 κατατάσσοντας την Κίνα μαζί με τις ΗΠΑ, τη Λατινική Αμερική και τις χειρότερες περιπτώσεις του Τρίτου Κόσμου, και προειδοποίησε για την κοινωνική αναταραχή που προεξοφλεί. «Αν μόνο λίγοι είναι πλούσιοι τότε θα διολισθήσουμε στον καπιταλισμό. Έχουμε αποτύχει. Αν μια νέα καπιταλιστική τάξη δημιουργηθεί, τότε έχουμε πάρει στραβό δρόμο».
Από την καθαίρεση Μπο και μέχρι σήμερα έχουν πολλαπλασιαστεί τα κρούσματα καταστολής διαφόρων «νεο-μαοϊκών», όπως το κλείσιμο τριών μεγάλων ιστότοπων με αριστερό προσανατολισμό και πολλές συλλήψεις. Ακόμη κι αν ξεμπερδέψουν με το ρεύμα που μέσω της επιστροφής στο μαοϊσμό αμφισβητεί τη σημερινή πορεία του ΚΚ Κίνας, το μεγάλο εσωτερικό πρόβλημα θα παραμείνει. Το 2011 καταγράφηκαν 180.000 περιστατικά μαζικής κινητοποίησης, δυόμισι φορές περισσότερα από το 2008. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ο προϋπολογισμός των δυνάμεων ασφαλείας ξεπέρασε το στρατιωτικό προϋπολογισμό, τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατιωτικό προϋπολογισμό στον πλανήτη(!) επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη «εσωτερικού εχθρού». Ποιος είναι αυτός;
Το 1992 ο Ντενγκ είχε διατυπώσει την περίφημη αρχή «να φυλαγόμαστε από τη δεξιά παρέκκλιση αλλά, ακόμη σημαντικότερο, να προλαμβάνουμε την αριστερή». Ο πρωθυπουργός Γουέν Τζαμπάο αναγνώριζε πέρσι «δύο πολιτικές δυνάμεις» που εμποδίζουν τις μεταρρυθμίσεις στην Κίνα: «τα υπολείμματα της φεουδαρχίας και το δηλητήριο της Πολιτιστικής Επανάστασης». Λίγο μετά την καθαίρεση Μπο φέτος, προειδοποιούσε, μιλώντας στους δημοσιογράφους, για τον κίνδυνο μιας νέας Πολιτιστικής Επανάστασης…
Η 5η γενιά ηγετών του Κ.Κ. Κίνας σε μια συναινετική αλλαγή φρουράς
Το 18ο Συνέδριο είναι προγραμματισμένο να επικυρώσει την αλλαγή γενιάς στην ηγεσία του Κ.Κ. Κίνας. Μετά τον Ντενγκ Χσιαοπίνγκ καθιερώθηκε ένα «συστημικό» -σε αντίθεση με το προσωποπαγές- μοντέλο ηγεσίας του κόμματος και διοίκησης του κράτους, που βασίζεται στην αυτοανανέωση του προσωπικού εν είδει επετηρίδας, κάθε δυο συνέδρια, δηλαδή κάθε δέκα χρόνια. Για παράδειγμα, ο επικρατέστερος για νέος Πρόεδρος και για νέος πρωθυπουργός είναι οι νυν αντιπρόεδρος και αναπληρωτής πρωθυπουργός αντίστοιχα. Αυτή θα είναι η τρίτη φορά που λαμβάνει χώρα συναινετική αλλαγή φρουράς, όπου η απερχόμενη γενιά του 70χρονου Χου Τζιντάο παραδίδει στη γενιά του 59χρονου Χσι Τσινπίνγκ. Θα αντικατασταθούν 7 από τα 9 μέλη της ανώτατης Μόνιμης Επιτροπής και περίπου το 60-65% της κεντρικής Επιτροπής!
Πρώτη γενιά αποκαλείται η γενιά της επανάστασης και του Μάο Τσετούνγκ. Αν και ανήκε ουσιαστικά σε αυτήν, ο Ντενγκ Χσιαοπίνγκ εκπροσωπεί την αποκαλούμενη Δεύτερη γενιά, της απάρνησης της Πολιτιστικής Επανάστασης και της υιοθέτησης του καπιταλιστικού δρόμου απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Κατά τρόπο οξύμωρο, η εξέγερση της Τιενανμέν το 1989 αποτέλεσε μεν πλήγμα εσωτερικό και διεθνές για το πολιτικό σύστημα, αλλά γαλβάνισε την επιλογή να προχωρήσει το άνοιγμα στην εσωτερική και διεθνή καπιταλιστική αγορά κάτω από αυτό το πολιτικό σύστημα. Η εκκαθάριση επί Ντενγκ της πτέρυγας του τότε Γενικού Γραμματέα Χου Γιαομπάνγκ, ή «Γκορμπατσόφ της Κίνας», διαμόρφωσε τα χαρακτηριστικά της Τρίτης γενιάς με τον Ζιανγκ Ζεμίν μετά το 1992: το Κόμμα στην εξουσία, αλλά δραστική φιλελευθεροποίηση της εσωτερικής αγοράς, παραπέρα άνοιγμά της στις ξένες επενδύσεις και συρρίκνωση του δημόσιου τομέα. Οι πρώτοι ιδιώτες μεγαλοκαπιταλιστές γίνονται δεκτοί στο Κόμμα. Με την Τέταρτη γενιά υπό τον Χου Τζιντάο μετά το 2002, την πρώτη τεχνοκρατική γενιά, βοηθούσης και της βαθιάς παγκόσμιας κρίσης που χτύπησε κυρίως το δυτικό κόσμο και τις ΗΠΑ, η Κίνα εξελίσσεται στην πιο ταχέως ανερχόμενη παγκόσμια δύναμη. Η Πέμπτη γενιά υπό τον Χσι Τσινπίνγκ έχει πλέον να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ήδη δεύτερης μεγαλύτερης δύναμης του πλανήτη μετά τις ΗΠΑ, τους κινδύνους από την κρίση και τον οικονομικό πόλεμο, αλλά και την εντεινόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια.
Η πρώτη και δεύτερη γενιά είχε πάρει μέρος στην επανάσταση, η τρίτη και τέταρτη είχε πάρει μέρος στη διανόηση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, η πέμπτη δεν είναι τίποτε από αυτά και θα είναι η πρώτη που γεννήθηκε μετά την επανάσταση του 1949. Ο πατέρας του Χσι Τσινπίνγκ, κάποτε δεξί χέρι του Τσου Ενλάι, είχε διωχθεί στα χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης, όπως και ο πατέρας του απερχόμενου Χου Τζιντάο. Ο ίδιος ο Χσι Τσινπίνγκ είχε γίνει ωστόσο κοκκινοφρουρός σε ηλικία 16 χρονών «από αυταπάτες για την Πολιτιστική Επανάσταση», όπως είπε, ενώ λίγες μέρες πριν το συνέδριο άφησε να «διαρρεύσει» (ως μήνυμα πολιτικού προσανατολισμού) ότι συναντήθηκε πρόσφατα με τον γνωστό για τις απόψεις του υπέρ της πολιτικής φιλελευθεροποίησης Χου Ντεπίνγκ, γιο του Χου Γιαομπάνγκ, του «Γκορμπατσόφ της Κίνας»…
Το ιδιότυπο άνοιγμα στον διεθνή καπιταλισμό
Γιατί η Κίνα δεν ακολούθησε το δρόμο της Ανατολικής Ευρώπης
Η περεστρόικα στη Σοβιετική Ένωση επεδίωξε να επικρατήσει των εσωτερικών της αντιπάλων στηριζόμενη στον εξωτερικό παράγοντα και εσωτερικά στους εθνικιστές, που αμφότεροι αποτελούσαν δύναμη υπονομευτική για κάθε είδους «ανασυγκρότηση». Ενισχύθηκαν έτσι και τελικά επικράτησαν αρπακτικές δυνάμεις τέτοιες που μπροστά στην επικείμενη ιδιοποίηση του δημόσιου πλούτου ήταν διατεθειμένες να παραδώσουν τα πάντα. Αυτό εξηγεί τη μορφή του μαφιόζικου καπιταλισμού, την αυτοχειρία μιας υπερδύναμης και την κατάρρευση που ακολούθησε.
Στην Κίνα, εκτός του ότι δεν συνέτρεχαν ίδιοι αντικειμενικοί όροι, όπως ο πολυεθνικός χαρακτήρας της Σ. Ένωσης, το άνοιγμα στο διεθνή καπιταλισμό πραγματοποιήθηκε με όρους πολιτικού ελέγχου και αμοιβαίου οφέλους (win-win) για το πολιτικό σύστημα, ισχυροποίησης και όχι υποθήκευσης του όλου οικονομικού εγχειρήματος. Σε αντίθεση με την περεστρόικα, η Κίνα εκμεταλλευόμενη το μέγεθός της ενίσχυσε και δεν υποβάθμισε τη θέση της στο διεθνή καταμερισμό. Επωφελήθηκε σε αυτό από το γεγονός πως σε κάθε μια από τις δεκαετίες του ’80, του ’90 και των αρχών του 2000, το ενδιαφέρον της Δύσης εστιαζόταν κάπου αλλού, και μόλις την τελευταία δεκαετία η ανάσχεση της Κίνας έγινε κρίσιμο παγκόσμιο ζήτημα.
Σήμερα πια, ο μεγαλοδυναμισμός που έχει αναπτυχθεί, οικονομικός και γεωπολιτικός, και η συνύφανση του μεγαλύτερου μέρους της άρχουσας τάξης με αυτόν, δεν αφήνουν περιθώρια αυτοχειρίας ή διολίσθησης σε μια κατάρρευση ανατολικο-ευρωπαϊκού τύπου. Η ανάγκη για μια ριζική αλλαγή που είναι υπαρκτή έχει διαφορετικό πρόσημο για τους από κάτω, για κάποιες μερίδες των από πάνω, καθώς και για την αποκαλούμενη «μεσαία τάξη» των διακοσίων εκατομμυρίων στις πόλεις που διαμόρφωσε ο καπιταλιστικός δρόμος. Ταυτόχρονα το δυτικό «όραμα» του 1989 έχει ξεθωριάσει. Η συνισταμένη τροπή που θα πάρουν τα πράγματα το πιθανότερο θα απέχει πολύ από τα διάφορα ιδεολογικά σχήματα απολογισμού του παρελθόντος…
