«Αποταμίευση. Μια σεβαστή, ομολογώ, μορφή χορτάτη ευθανασίας». Έτσι αντιμετωπίζει η Κική Δημουλά την ιερά πράξη της αποταμίευσης, στο ποίημά της Υπέρ Ασωτίας.
Υπάρχει ένας βαθμός κυριολεξίας στη σύγκριση της αποταμίευσης με την «ευθανασία». Για δεκάδες εκατομμύρια ευρωπαϊκά νοικοκυριά, υπέρ των οποίων υποτίθεται ότι επινοήθηκε ο ευρωπαϊκός μηχανισμός διάσωσης των χωρών της Ευρωζώνης από τη χρεοκοπία, η αποταμίευση είναι όρος επιβίωσης, μια μορφή συμπλήρωσης του «κοινωνικού κράτους», που κατεδαφίζεται μεθοδικά εν ονόματι της στήριξης του τραπεζικού συστήματος. Τα περισσότερα από τα σχεδόν 4 τρισεκατομμύρια ευρώ καταθέσεων που διαθέτουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν είναι παρά εξοικονόμηση εργατικού εισοδήματος, ένα μέρος της αμοιβής της εργασίας που αποταμιεύεται για μελλοντική κατανάλωση ή για να αναπληρώσει μελλοντικές απώλειες εισοδήματος σε καιρούς ύφεσης, ανεργίας ή υψηλού πληθωρισμού. Από την άποψη αυτή, η αποταμίευση δεν είναι παρά «νεκρή εργασία», ενσωματωμένη στο τοκοφόρο κεφάλαιο της τράπεζας στην οποία έχει γίνει η κατάθεση, έναντι αντιτίμου (του επιτοκίου) που σταθερά υπολείπεται του – κατά κανόνα τοκογλυφικού – επιτοκίου με το οποίο οι τράπεζες δανείζουν τα ίδια νοικοκυριά.
Οι ηγέτες της Ε.Ε. ανακοίνωσαν το γιγάντιο πρόγραμμα στήριξης του ευρώ με αποθεματικό κεφάλαιο ύψους 750 δισεκατομμύρια ευρώ, υποστηρίζοντας ότι πρώτιστη μέριμνά τους είναι οι Ευρωπαίοι καταθέτες. Ήθελαν, είπαν, να νιώσουν οι καταθέτες ασφαλείς για τις οικονομίες τους. Εκ πρώτης όψεως, ο στόχος ακούγεται θεμιτός, σχεδόν φιλανθρωπικός. Ωστόσο, ποιο είναι το τίμημα; Με χώρα μοντέλο την Ελλάδα, οι λοιπές χώρες της Ευρωζώνης και της ΕΕ καλούνται να εφαρμόσουν ανάλογες πολιτικές μείωσης των κρατικών δαπανών (με πρώτα θύματα τις κοινωνικές), πίεσης στις αμοιβές της εργασίας, περαιτέρω απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων και τρομακτικής επιδείνωσης των όρων ασφάλισης και συνταξιοδότησης. Με λίγα λόγια, το τίμημα της υποτιθέμενης διάσωσης των καταθέσεων, της «νεκρής εργασίας», είναι η επιδείνωση των όρων εκμετάλλευσης και αμοιβής της «ζωντανής εργασίας». Αυτή η απατηλή συναλλαγή βασίζεται σ’ ένα βίαιο ψυχολογικό καταναγκασμό, έναν πραγματικό εκβιασμό εις βάρος εκατομμυρίων ανθρώπων, μισθωτών, συνταξιούχων και μικρομεσαίων, που τρέμουν στην ιδέα ότι οικονομίες και κόποι μιας ζωής μπορεί να χαθούν στη μαύρη τρύπα του χρέους και γι’ αυτό καλούνται να θυσιάσουν δικαιώματα της «ζωντανής εργασίας». Είναι κι αυτό μια έκφραση του δυϊσμού της εργασίας, του καπιταλιστικού διχασμού του ανθρώπου σε εργαζόμενο και καταναλωτή, μισθωτό και ιδιοκτήτη, με τα δικαιώματα του δεύτερου να χρησιμοποιούνται κανιβαλικά εις βάρος των δικαιωμάτων του πρώτου.
Φυσικά, αυτό που πραγματικά σώζεται από τους αμετανόητα νεοφιλελεύθερους ευρωκράτες με τον πακτωλό δισεκατομμυρίων δεν είναι οι μικροκαταθέτες, αλλά η Διεθνής της τοκογλυφίας, η οποία, με μόνα πραγματικά διαθέσιμα τις αποταμιεύσεις των Ευρωπαίων, γεννάει ακατάπαυστα πλασματικό κεφάλαιο, ενώ ταυτόχρονα φορτώνει με πρόσθετο χρέος τις κοινωνίες της Ε.Ε.
Σάιλοκ
