Η “κρίση” είναι λέξη λάστιχο. Ακόμη κι όταν την περιορίσουμε στο πεδίο της οικονομίας δεν είναι βέβαιο ότι εννοούμε όλοι το ίδιο πράγμα.
Στην κλασική ανάλυση του καπιταλισμού, θεμέλιο όλων των κρίσεων είναι η κυκλική κρίση. Δηλαδή η κρίση υπερπαραγωγής. Η παρεμβολή του τραπεζικού κεφαλαίου ευθύνεται για τις οβιδιακές μεταμορφώσεις της: χρηματική, χρηματιστηριακή ή πιστωτική κρίση. Αλλά το χρήμα, οι μετοχές, τα δάνεια δεν είναι παρά οι χρηματικές εκφράσεις απούλητων ή υποτιμημένων προϊόντων, υπηρεσιών και περιουσιακών στοιχείων.
Η κρίση που ζούμε σήμερα γεννήθηκε την άνοιξη του 2007 στην αγορά επισφαλών στεγαστικών δανείων των ΗΠΑ. Μέχρι τις αρχές του 2008 είχε μετατραπεί σε μια εντελώς αντίστροφη κρίση: από κρίση των οφειλετών που αδυνατούσαν να πληρώσουν τις δόσεις τους και έχαναν τα απαξιωμένα τους ακίνητα, έγινε κρίση των δανειστών. Δηλαδή κρίση τραπεζικού χρέους. Το πώς αποσοβήθηκε είναι γνωστό. Ένας πακτωλός χρημάτων – άνω των 5 τρισ. δολαρίων μόνο σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Κίνα – βγήκε από τα κρατικά ταμεία για να διασωθεί το παραπαίον τραπεζικό σύστημα. Μέχρι τα τέλη του 2009 οι περισσότερες τράπεζες είχαν επιστρέψει στην κερδοφορία χάρη στη γενναιόδωρη κρατική αρωγή. Όμως ταυτόχρονα η πιστωτική κρίση είχε μετακυλισθεί στα κράτη. Είχε εξελιχθεί σε κρίση του δημόσιου χρέους.
Το παγκόσμιο χρέος από τα 30 τρισ. δολ. το 2007 πλησιάζει σήμερα τα 37 τρις δολ. Αύξηση 20%. Αν οι ρυθμοί αυτοί διατηρηθούν, δεν είναι μακριά ο καιρός που το χρέος θα φτάσει στο ύψος του ετήσιου παγκόσμιου ΑΕΠ. Ένας πλανήτης που θα χρωστά τον εαυτό του…Φυσικά το ελληνικό χρέος είναι παρωνυχίδα. Αντιστοιχεί μόλις στο 0,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έχει φέρει το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο σε μια θέση πολύ ισχυρότερη από πριν. Δεν το έχει απλώς απαλλάξει από τα βαρίδια του, έχει αναβαθμίσει και τον πολιτικό του ρόλο. Τα πιστωτικά ιδρύματα και οι επενδυτικές παραφυάδες τους (από τα «ήπια» συνταξιοδοτικά ταμεία μέχρι τα «σαρκοφάγα» hedge funds), ως δανειστές πλέον των υπερχρεωμένων κρατών, εκβιάζουν και υπαγορεύουν οικονομικές πολιτικές λιτότητας με το πρόσχημα της δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Ωστόσο, ακόμη κι αν η «σιδερένια φτέρνα» επιφέρει το συντριπτικό πλήγμα που ονειρεύεται στους παρίες της παγκοσμιοποίησης, ο φαύλος κύκλος της κρίσης δεν κλείνει εδώ. Από το περασμένο φθινόπωρο εκπρόσωποι της πολιτικής και της επιχειρηματικής ελίτ ψελλίζουν την απειλή της διπλής κρίσης (double dip = διπλός πυθμένας). Επισημαίνεται ο κίνδυνος η ανάκαμψη που αχνοφαίνεται να είναι μόνο ένα διάλειμμα πριν από μια δεύτερη ύφεση με νέο κύμα τραπεζικών χρεοκοπιών, ευνοημένων αυτήν τη φορά και από τα κρατικά ομόλογα που έχουν πνίξει τα θησαυροφυλάκια των τραπεζών. Κατά πολλούς η προοπτική αυτή για την Ελλάδα και άλλες χώρες της Ε.Ε. που επιλέγουν την τυφλή πίστη στην ορθοδοξία του Μάαστριχτ, δεν είναι απλώς ένα σενάριο αλλά μια βεβαιότητα.
Σάιλοκ
