Επανάληψη ενός μαθήματος ιστορίας
Του Γιάννη Τσαμπάζη*
Ένα βράδυ κρατούσα το σχολικό βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Γυμνάσιου και η κόρη μου, η Μαρία, μου ‘λεγε «απ’ έξω» το μάθημα. Και επειδή στην εκμάθηση της Ιστορίας αναζητούνται αφορμές και αίτια, σταθήκαμε μαζί με τη Μαρία να εστιάσουμε στους παράγοντες που οδήγησαν στην έκπτωση του βασιλέα Όθωνα από την εξουσία. Εντοπίσαμε και πολλές ομοιότητες με τη σημερινή εποχή.
Διακρίναμε τρεις περιόδους, κάνοντας ταυτόχρονα και τις σχετικές συγκρίσεις:
Α. Την περίοδο της αντιβασιλείας (ενόσω ο Όθωνας δεν είχε κλείσει τα 18 του έτη), όπου επρυτάνευε:
1. Το απολύτως σκληρό και συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης από τους ξένους αντιβασιλείς. Σήμερα, κατα την περίοδο της συγκυβέρνησης, υπήρξε απολύτως σκληρό και συγκεντρωτικό σύστημα άσκησης της εξουσίας από τους ντόπιους και ξένους εκπροσώπους των δανειστών.
2. Ο αποκλεισμός των Ελλήνων αγωνιστών από τη στελέχωση των Ενόπλων Δυνάμεων και η απώλεια των πόρων ζωής που αυτός επέφερε. Σήμερα απολύονται εργαζόμενοι από τις θέσεις εργασίας τους με απώλεια των απαραίτητων εσόδων για να ζήσουν.
3. Η κατάληψη των κυβερνητικών θέσεων από Βαυαρούς αξιωματούχους. Σήμερα οι ξενόφερτοι υπάλληλοι της τρόικας έχουν την πρώτη και την τελευταία λέξη στη λήψη αποφάσεων των κυβερνητικών οργάνων.
Β. Την περίοδο της ενηλικίωσης του Όθωνα, μέχρι την ψήφιση του Συντάγματος το 1843, όπου:
1. Διαψεύσθηκαν οι προσδοκίες και οι ελπίδες του λαού για την ανακούφιση που θα έφερνε η άνοδος του Όθωνα στην εξουσία. Κατά παρόμοιο τρόπο διαψεύσθηκαν και οι προσδοκίες του ελληνικού λαού στη διάρκεια της κυβέρνησης Σαμαρά, ο οποίος εξελέγη το 2012 υποσχόμενος ότι θα καταργήσει το Μνημόνιο, αλλά απογοήτευσε τους πολίτες, πράττοντας ακριβώς τα αντίθετα.
2. Τα κόμματα περιθωριοποιήθηκαν, ενώ εκ περιτροπής ευνοήθηκε το ένα έναντι του άλλου. Στις μέρες μας, κατα τη διάρκεια της συγκυβέρνησης, περιθωριοποιήθηκε το Κοινοβούλιο και η Εκτελεστική Εξουσία υποσκέλισε τη Νομοθετική, καθώς κυβέρνησε με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου (κι όχι με νόμους) και με Υπουργικές Αποφάσεις.
3. Εκδηλώθηκαν τοπικές εξεγέρσεις του λαού οι οποίες εξέφραζαν τη δυσαρέσκεια και την αγανάκτηση αποζητώντας ψήφιση Συντάγματος. Στις μέρες μας η αγανάκτηση του λαού αποτυπώθηκε στις πλατείες με διαδηλώσεις, καθώς και με απεργιακές κινητοποιήσεις, με ζητούμενο το αυτονόητο: εργασία, αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη.
4. Επιδεινώθηκε η οικονομική κατάσταση των αγροτών. Έτσι και σήμερα τόσο οι αγρότες όσο και συνολικά οι εργαζόμενοι (όσοι έχουν απομείνει) έχουν εξαθλιωθεί οικονομικά.
5. Εμφανίστηκε η ληστεία ως φαινόμενο στην ύπαιθρο. Έτσι και σήμερα, η εγκληματικότητα αυξήθηκε δραματικά, με τα γνωστά αποτελέσματα.
6. Τα εθνικά δάνεια δεν εξοφλούντο και άρχισε η επιβολή οικονομικών κυρώσεων στη χώρα από τους δανειστές. Στις μέρες μας η συγκυβέρνηση αντλούσε δάνεια για να πληρώνει τους δανειστές και όχι για να διαθέσει τα ποσά στην ανάπτυξη της χώρας. Ο φαύλος αυτός κύκλος έφερε τους Έλληνες στο χείλος της καταστροφής.
7. Οι κρατικές δαπάνες υπέστησαν περικοπές με πρώτο θύμα τον Στρατό, με συνέπεια την άρση της εμπιστοσύνης των στρατιωτικών προς τον βασιλιά. Σήμερα η εικόνα αυτή επαναλήφθηκε σε ακριβές αντίγραφο και οι… δεδομένοι στρατιωτικοί απέσυραν την εμπιστοσύνη τους στον πρωθυπουργό Σαμαρά.
Γ. Την περίοδο από την ψήφιση του Συντάγματος (1843) ώς την έκπτωση του Όθωνα το 1862, όπου:
1. Διατηρήθηκαν οι υπερεξουσίες του βασιλέα, κάτι που στην ουσία ενόθευε το δημοκρατικό πολιτευμα. Κατά παρόμοιο τρόπο διατηρείται, σήμερα, το πρωθυπουργοκεντρικό σύστημα το οποίο νοθεύει τη Δημοκρατία μας στο βαθμό που επιβάλλεται κομματική πειθαρχία στις βουλευτικές ψήφους.
2. Χρησιμοποιήθηκαν αθέμιτα μέσα κατά τη διεξαγωγή των εκλογών (καλπονοθεία, εκφοβισμοί, εκβιασμοί, χρηματισμοί). Παρομοίως, στις μέρες μας οι εκφοβισμοί, τα εκβιαστικά διλήμματα, καθώς και υποσχέσεις για διορισμούς που εκ προοιμίου δεν θα τελεσφορήσουν, επηρεάζουν τη γνώμη των ψηφοφόρων.
3. Διαπιστώθηκαν συνεχείς παραβιάσεις του Συντάγματος απο τα όργανα της εξουσίας, όπως από τον πρωθυπουργό Κωλέττη, με την ανοχή του Όθωνα. Έτσι και σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις το Σύνταγμα αγνοήθηκε, οι αντισυνταγματικές διατάξεις διέλυσαν το κράτος όχι απλώς με την ανοχή, αλλά με την ευδοκία και την επιδοκιμασία του πρωθυπουργού Σαμαρά.
4. Η βασίλισσα Αμαλία επενέβαινε αναρμοδίως και αστόχως στα κρατικά θέματα. Στις μέρες μας βασίλισσα δεν υπάρχει, βεβαίως, αλλά οι αυλοκόλακες και οι χαρτογιακάδες της πρωθυπουργικής αυλής, την αντικατέστησαν… επαξίως! Η κρατική μηχανή κολλούσε συνεχώς από προσκόμματα και τρικλοποδιές από «μικρούς» ανθρώπους σε μεγάλες καρέκλες.
5. Ο Όθωνας επέδειξε φιλορωσική στάση υποστηρίζοντας τις εξεγέρσεις των υποδούλων Ελλήνων σε Μακεδονία, Ήπειρο και Θεσσαλία, συγκρουόμενος με τα αγγλο-γαλλικά συμφέροντα. Αυτό ειχε ως συνέπεια τον αποκλεισμό του Πειραιά για εξαναγκασμό του Όθωνα σε τήρηση ουδετερότητας. Κατά παρόμοιο τρόπο, οι μεγάλες δυνάμεις της σημερινής εποχής δυσαρεστήθηκαν όταν πρώην πρωθυπουργός προσπάθησε να στραφεί προς οικονομική συμφωνία με τη Ρωσία. Ο αγωγός μεταφοράς ενέργειας ακυρώθηκε και ο πρωθυπουργός-εμπνευστής της ιδέας αντικαταστάθηκε.
6. Μεταστράφηκε, συνολικά, η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων προς τον Όθωνα. Η δυσαρέσκειά τους μεγιστοποιήθηκε, ενώ μια νέα γενιά πολιτικών αντρών αναδείχθηκε, μετά τον Πόλεμο της Κριμαίας. Μεταστροφή της στάσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξε και σήμερα προς το πρόσωπο του πρωθυπουργού Σαμαρά. Νέα γενιά πολιτικών, προεξάρχοντος του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αναδείχθηκε μετά τον οικονομικό πόλεμο που δέχθηκε η χώρα.
7. Ο Όθωνας, μην έχοντας πια τίποτα να προσφέρει εξέπεσε απο το αξίωμά του με απόφαση της Εθνοσυνέλευσης και κατέφυγε στο Μόναχο. Ο Σαμαράς, μην έχοντας πια τίποτα να προσφέρει στον τόπο μας, χάνει το αξίωμά του και δέχεται και εσωκομματικές κριτικές.
Συμπερασματικά, η Ιστορία επαναλαμβάνεται και όποιος δεν διδάσκεται από αυτήν είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει… Κάποιο βράδυ, στον επόμενο αιώνα, σε κάποιο βιβλίο Ιστορίας της τότε Γ΄ Γυμνασίου, θα αναγράφονται τα σημερινά δρώμενα. Τα δισέγγονά μας θα είναι οι γονείς που θα κρατούν το βιβλίο. Τα παιδιά τους θα λένε απ’ έξω το μάθημα της Ιστορίας… Μιας Ιστορίας που τη γράφουμε σήμερα εμείς ή τουλάχιστον όσοι από εμάς πάρουμε μέρος σ’ αυτήν!
* Ο Γιάννης Τσαμπάζης είναι Στρατιωτικός ε.α. και Φοιτητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ
