Τι δείχνει η έρευνα της Eurostat
Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
(www.gtozidis.wordpress.com)
Πρόσφατα, η Eurostat δημοσίευσε μία πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα (Urban Europe-Statistics on cities, towns and suburbs) για τις αστικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Στο σημερινό εράνισμα παρουσιάζονται ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία.
1.Περίπου τα 3/4 των Ευρωπαίων πολιτών ζούσαν σε αστικές περιοχές το 2015. Σε παγκόσμιο επίπεδο υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στις περιοχές της Βόρειας Αμερικής (81,6%) και Λατινικής Αμερικής-Καραϊβικής (79,8%). Μόλις την τελευταία δεκαετία το ποσοστό των πολιτών που ζουν σε αστικές περιοχές ξεπέρασε αυτό όσων ζουν σε αγροτικές περιοχές. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ το 2050 περίπου το 67% των κατοίκων θα ζουν σε αστικές περιοχές και στην Ε.Ε. το αντίστοιχο ποσοστό θα υπερβεί το 80%.
2.Οι αστικές περιοχές της Ε.Ε. χαρακτηρίζονται συχνά από υψηλή συγκέντρωση οικονομικής δραστηριότητας, απασχόλησης και πλούτου. Το 2014, ο δείκτης απασχόλησης (15-64 ετών) στις αστικές περιοχές της Ε.Ε. ήταν περίπου 65% ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις αγροτικές περιοχές ήταν ελάχιστα μικρότερος (64,3%). Η Ελλάδα αποτελεί μία από τις εξαιρέσεις, καθώς λόγω της υψηλής ανεργίας, οι δείκτες απασχόλησης είναι υψηλότεροι στην ύπαιθρο από ό,τι στις αστικές περιοχές, όμως τα ποσοστά φτώχειας είναι σημαντικά υψηλότερα στις αγροτικές (27%) σε σύγκριση με τις αστικές περιοχές (19%).
3.Η κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου στην Ε.Ε. παρουσιάζει, ειδικά τα τελευταία χρόνια, αυξανόμενη συγκέντρωση στα «χέρια» των παγκόσμιων επιχειρήσεων και των πολύ πλουσίων και αυτή η εξέλιξη είναι ιδιαίτερα έντονη στις αστικές περιοχές. Οι πόλεις στη Δ. Ευρώπη βρίσκονται συχνά μεταξύ των πόλεων με τους υψηλότερους δείκτες πληθυσμών που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας, ελαστικών μορφών απασχόλησης και ανεργίας. Ενώ αυτές οι πόλεις χαρακτηρίζονται από υψηλές συνθήκες διαβίωσης (όπως μετριούνται από τον δείκτη ΑΕΠ ανά κάτοικο), καταγράφουν συχνά υψηλούς δείκτες οικονομικής ανισότητας. Αυτή η συνύπαρξη χαρακτηρίζεται από τους ερευνητές ως το «αστικό παράδοξο». Η διαίρεση της Ε.Ε. είναι παρούσα και στις συνθήκες διαβίωσης στις πόλεις καθώς οι παραπάνω δυσμενείς δείκτες είναι περισσότερο έντονοι στις πόλεις της ανατολικής και νότιας σε σύγκριση με τις πόλεις της Δυτικής Ευρώπης.
4.Οι πρωτεύουσες των χωρών της Ε.Ε. έχουν τη δυνατότητα να παίξουν έναν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη των αστικών περιοχών δημιουργώντας και διανέμοντας καινοτομία και απασχόληση καθώς χαρακτηρίζονται ως εκπαιδευτικά, επιστημονικά και πολιτιστικά κέντρα. Μία σύγκριση μεταξύ της οικονομικής απόδοσης των ευρωπαϊκών πόλεων και των υπόλοιπων περιοχών αποδεικνύει την υπεροχή των πρώτων έναντι των δεύτερων. Αυτή η κυριαρχία των πρωτευουσών της Ε.Ε. λειτουργεί ως μαγνήτης για την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων με αμφισβητούμενα αποτελέσματα για το σύνολο της χώρας. Κριτήριο επιτυχίας αποτελεί η διάχυση των πλεονεκτημάτων που αποκομίζουν αυτές οι πόλεις (υψηλά εισοδήματα και πλούτος) σε εθνικό επίπεδο. Στην Ελλάδα, η Αθήνα συγκεντρώνει το 35,4% του πληθυσμού, το 37,7% της απασχόλησης και το 49,7% του εθνικού Α.Ε.Π. (στοιχεία 2014). Το εισόδημα των κατοίκων της Αθήνας (εκφρασμένο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης) ανέρχεται στο 137% του εθνικού μέσου όρου και είναι χαρακτηριστικό ότι στην Αθήνα ανέρχεται σε 69,4 χιλ. ενώ στη Θεσσαλονίκη σε 47,9 χιλ. Επιπλέον, την περίοδο 2010-2013, το εισόδημα ανά κάτοικο στην Αθήνα μειώθηκε κατά 12,4% ενώ στη Θεσσαλονίκη κατά 14,8%.
Η έρευνα της Eurostat καταγράφει όλα τα αρνητικά συμπτώματα της Ε.Ε.: βάθεμα της διαίρεσης μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., εγκατάλειψη και υποβάθμιση της υπαίθρου και όξυνση των ανισοτήτων εντός των μεγάλων πόλεων. Όσον αφορά στην Ελλάδα, αναδεικνύονται οι αρνητικές συνέπειες της συγκέντρωσης πληθυσμού και πλούτου στην Αθήνα που καθιστούν την ανάγκη αποκέντρωσης δομών και εξουσιών ως έναν από τους απαραίτητους όρους για την έξοδο από την κρίση.
