Μια ενδιαφέρουσα δημοσκόπηση από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και τη «διαΝΕΟσι»
Του Βασίλη Ξυδιά
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 61,5% των ερωτηθέντων θεωρεί σημαντική τη συνταγματική αναθεώρηση. Είναι ένα εντυπωσιακό εύρημα, που σίγουρα δεν θα το περίμεναν όσοι -είτε από αριστερά είτε από δεξιά- αμφισβητούν τη σημασία του ζητήματος, και αντιμετώπισαν αφ’ υψηλού τις σχετικές κυβερνητικές εξαγγελίες, σαν εξ ορισμού αδιάφορες για τον πολύ κόσμο που πλήττεται από την κρίση και τα μνημόνια.
Κι όμως, παρ’ όλο που πρόκειται για ένα θέμα που οι κατά καιρούς πολιτικοί πρωταγωνιστές (τώρα ο Αλ. Τσίπρας, το 2014 ο Αντ. Σαμαράς), όταν το φέρνουν στο προσκήνιο, το κάνουν πράγματι για αντιπερισπασμό ή αποπροσανατολισμό από τα ζητήματα της κρίσης και του χρέους, φαίνεται εντούτοις πως ένα πλειοψηφικό τμήμα της κοινής γνώμης το έχει ψηλά στη δική του ατζέντα.
Και ας ληφθεί υπ’ όψιν πως η δημοσκόπηση πραγματοποιήθηκε μερικές βδομάδες πριν από τις συνταγματικές εξαγγελίες του Αλ. Τσίπρα, όταν τα πρωτοσέλιδα δεν τα απασχολούσε τόσο η συνταγματική αναθεώρηση όσο η απλή αναλογική (1). Τη διεξήγαγε στα τέλη Ιουνίου η Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Οικονομικών & Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, και δόθηκε στη δημοσιότητα τον Ιούλιο από τον Οργανισμό Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις» που την είχε παραγγείλει (2).
Σταχυολογούμε, στη συνέχεια, μερικά από τα θέματα που έθιξε η έρευνα, αν και θα παροτρύναμε τους αναγνώστες, αν τους είναι εύκολο, να ρίξουν μια ματιά στο σύνολό της (3).
1. Δεν πάμε καλά
Το πρώτο ερώτημα δείχνει ότι οι ερωτηθέντες δεν έχουν καμία αυταπάτη για το πού πάνε τα πράγματα γενικώς. Το 81% θεωρεί πως «τα πράγματα κινούνται προς τη λάθος κατεύθυνση», και μόνο το 10,5 θεωρεί πως κινούνται «προς τη σωστή κατεύθυνση» (βλ. Διάγραμμα 1).
Συγκρίνοντας, μάλιστα, με τις αντίστοιχες απαντήσεις στην ίδια ερώτηση προκύπτει ότι η πεποίθηση αυτή παραμένει σταθερά άνω του 80% σε τέσσερεις έρευνες που έχουν διεξαχθεί από τον Ιανουάριο μέχρι τώρα.
Η απάντηση αυτή, πέρα από την αξία που έχει αυτή καθαυτή, είναι σημαντική για να σταθμίσει κανείς και τη σημασία των επόμενων απαντήσεων. Αν π.χ. το ενδιαφέρον για τη συνταγματική αναθεώρηση προερχόταν από ένα κοινό που κατά πλειοψηφία ήταν ευχαριστημένο από την πορεία των πραγμάτων θα είχε, προφανώς, άλλη βαρύτητα και θα μας υποχρέωνε σε άλλη ερμηνεία.
2. Σημαντική η αλλαγή Συντάγματος
Το δεύτερο ερώτημα αφορά τη σημασία της συνταγματικής αναθεώρησης. Όπως είπαμε και στην αρχή, το 61,5% των ερωτηθέντων θεωρεί τη συνταγματική αναθεώρηση ή την αλλαγή συντάγματος σημαντικό ζήτημα.
Μάλιστα, η κρίση αυτή κλιμακώνεται ως εξής: το 35% θεωρεί το θέμα «σημαντικό», ενώ το 31,5% το θεωρεί «πολύ σημαντικό». Η αντίθετη άποψη περιορίζεται στο 26,5% αθροιστικά: το 14% θεωρεί το θέμα «όχι πολύ σημαντικό» και το 12,5% το θεωρεί «ασήμαντο» (βλ. Διάγραμμα 2).
3. Υπέρ των δημοψηφισμάτων
Παρά την τραυματική εμπειρία του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου 2015, και παρά τη συστηματική το τελευταίο διάστημα εκστρατεία εναντίον του θεσμού αυτού από το σύνολο σχεδόν της πολιτικο-δημοσιογραφικο-επιστημονικής ελίτ, ο κόσμος τάσσεται σαφώς υπέρ των δημοφηφισμάτων.
Το 55,5% θεωρεί ότι η εισαγωγή του θεσμού των δημοψηφισμάτων θα κάνει το πολιτικό σύστημα «περισσότερο δημοκρατικό». 25% θεωρεί ότι θα το κάνει «λιγότερο δημοκρατικό», ενώ υπάρχει και ένα ενδιάμεσο 16,5% που θεωρεί πως τα δημοψηφίσματα δεν θα κάνουν το πολιτικό σύστημα «ούτε περισσότερο, ούτε λιγότερο δημοκρατικό».
Το 42,5% θεωρεί πως τα δημοψηφίσματα θα κάνουν τη διακυβέρνηση «πιο αποτελεσματική», το 27,5% «λιγότερο αποτελεσματική», και το 28% «ούτε περισσότερο, ούτε λιγότερο αποτελεσματική».
Τέλος, το 45,5% θεωρεί πως η εισαγωγή των δημοψηφισμάτων θα κάνει «καλύτερες» τις αποφάσεις που λαμβάνονται, και μόνο το 20% θεωρεί ότι θα τις κάνει «χειρότερες», ενώ υπάρχει και ένα 31,5% που εκτιμά πως τα δημοψηφίσματα δεν θα κάνουν τις αποφάσεις που λαμβάνονται «ούτε καλύτερες, ούτε χειρότερες».
4. Λαϊκή προσέγγιση της κυβερνητικής σταθερότητας
Εκ πρώτης όψεως αντιφατικές, και ως εκ τούτου ενδιαφέρουσες, είναι οι απαντήσεις σε δύο ερωτήματα που αφορούν την κυβερνητική σταθερότητα.
Το ένα απ’ αυτά αφορά τη συσχέτιση των Εθνικών Εκλογών με την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας. Το 54,5% θεωρεί ότι πρέπει να αποσυνδεθεί η δυνατότητα προκήρυξης εκλογών από την εκλογή του ΠτΔ, ενώ το 35,5% προτιμά να μείνουν τα πράγματα όπως έχουν τώρα, να μπορεί δηλαδή η εκάστοτε κοινοβουλευτική μειοψηφία να σπρώχνει σε πρόωρες εκλογές.
Το άλλο ερώτημα αφορά την υποχρεωτική εξάντληση της τετραετίας. Εδώ οι απαντήσεις είναι σχετικά πιο εξισορροπημένες, αλλά πάντως κλίνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Μόνο το 45,5% συμφωνεί με τη θέσπιση υποχρεωτικής τετραετούς θητείας, ενώ το 50% διαφωνεί.
Ας πάρουμε το πρώτο από τα δύο παραπάνω ερωτήματα. Εδώ εμφανίζεται μια περίεργη εκ πρώτης όψεως σύμπτωση ανάμεσα στην άνωθεν επιδίωξη κυβερνητικής σταθερότητας, και σε μια παρόμοια τάση που υπάρχει στον κόσμο. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι κοινή γνώμη είναι παρασυρμένη από τα Μedia. Η δική μου όμως ερμηνεία είναι άλλη. Πως ο κόσμος είναι απογοητευμένος από αλλαγές κυβερνήσεων που στην ουσία δεν αλλάζουν τίποτα, και δεν θέλει να γίνεται θεατής ή και αντικείμενο χειρισμών σε παιχνίδια που δεν τον αφορούν.
Από την άλλη μεριά, δεν θέλει να «δεθεί» σ’ ένα σύστημα που ουσιαστικά θα καταργεί εντελώς τη δυνατότητα της ανάκλησης της κυβέρνησης. Έτσι, λοιπόν, τάσσεται εναντίον μιας προσχηματικής, όπως έχει αποδείξει η μεταπολιτευτική εμπειρία, σύνδεσης των εκλογών με το τυπικό θέμα εκλογής ΠτΔ, επιμένει όμως να διατηρεί τη δυνατότητα ανάκλησης της κυβέρνησης – έστω κι αν στην ερώτηση δεν προσδιορίζεται ο θεσμικός τρόπος με τον οποίο θα καθίσταται εφικτή η ανάκληση.
5. Ανακλητότητα και ασυμβίβαστο
Απόδειξη του παραπάνω ισχυρισμού μου είναι η καθολική σχεδόν αποδοχή του θεσμού της ανάκλησης για όλα τα επίπεδα, από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας έως τον Δήμαρχο (βλ. αναλυτικά στο Διάγραμμα 3).
Στην ίδια κατεύθυνση του ελέγχου και της θέσπισης ορίων στην άσκηση των εξουσιών είναι και το επόμενο εύρημα της έρευνας. Το 62% των ερωτηθέντων είναι υπέρ της θέσπισης ασυμβίβαστου μεταξύ της βουλευτικής και της υπουργικής ιδιότητας. Ή βουλευτής-βουλευτής (δηλαδή νομοθέτης και ελεγκτής της κυβέρνησης) ή υπουργός-υπουργός (δηλαδή εκτελεστικός λειτουργός και ελεγχόμενος). Το 28% έχει την αντίθετη γνώμη, να μην υπάρχει ασυμβίβαστο.
6. Συμμετοχή Vs αποτέλεσμα
Υπάρχουν και δύο γενικότερες ερωτήσεις για την αξία της συμμετοχής των πολιτών στη διακυβέρνηση.
Το 65% θεωρεί ότι αυτό που προέχει είναι η απόφαση «να λαμβάνεται δημοκρατικά, αφού έχει προηγηθεί εκτεταμένος διάλογος και συζήτηση», και μόνο το 28,5% κρίνει πιο σημαντικό το να λαμβάνεται η απόφαση «άμεσα» και να είναι «αποτελεσματική».
Το 90,5% θα ήθελε μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, το 4,5% θα ήθελε μικρότερη συμμετοχή των πολιτών και ένα άλλο 4,5% ούτε μεγαλύτερη, ούτε μικρότερη.
Έγινε επίσης και μια πιο προσωπική ερώτηση. Έστω ότι θα είχαν οι ερωτώμενοι τη δυνατότητα να συμμετέχουν εθελοντικά σε «τοπικές πρωτοβουλίες πολιτών», όπου θα μπορούσαν να επεξεργαστούν «σχέδια και προτάσεις νομοθεσίας». Οι απαντήσεις είναι εντυπωσιακές (έστω και ως απλή πρόθεση) αφού ένα 55-60% των ερωτηθέντων δηλώνει πως θα διέθετε για τον σκοπό αυτό έως και 5 ώρες τη βδομάδα. Μόνο μια μειοψηφία περί το 20-25% δηλώνει πως δεν θα διέθετε καμία ώρα.
7. Εκλογικός νόμος και απλή αναλογική
Η έρευνα περιλαμβάνει και πολλές ερωτήσεις για το εκλογικό σύστημα. Το 57,5% θεωρεί ότι πρέπει να αλλάξει ο εκλογικός νόμος. Το 70% είναι υπέρ της απλής αναλογικής, ενώ μόνο το 25% θεωρεί ότι πρέπει να πριμοδοτείται το πρώτο κόμμα.
Το 71,5% δεν θέλει να δοθεί δικαίωμα ψήφου στους 17άρηδες, ενώ το 74,5% θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί το δικαίωμα στους ομογενείς να ψηφίζουν στις ελληνικές εκλογές, χωρίς να μετακινηθούν από τη χώρα που ζουν.
Υπάρχουν κι άλλα σχετικά ερωτήματα, αλλά δεν επεκτεινόμαστε. Πρώτον γιατί ήδη είπαμε πάρα πολλά, και δεύτερον γιατί ίσως να μην έχει και τόσο νόημα. Αφού σε μια τελική ερώτηση η άποψη που έχουν οι πολίτες για τη σημασία των εκλογών είναι αποστομωτική (βλ. Διάγραμμα 4).
1. Ποσοτική έρευνα με τηλεφωνικές συνεντεύξεις και δομημένο ερωτηματολόγιο σε δείγμα 1.044 ατόμων. Ποσοστό απόκρισης: από το σύνολο όσων προσεγγίστηκαν απάντησε το 8,9%. Ημερομηνία διεξαγωγής: 27-29 Ιουνίου 2016.
2. Ο Οργανισμός Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις» είναι Αστική Μη-Κερδοσκοπική Εταιρία. Συστάθηκε στις αρχές του 2016 από τον πρώην πρόεδρο του ΣΕΒ, Δημήτρη Δασκαλόπουλο, με σκοπό, όπως λέει ο ίδιος, την «αναβάθμιση του κοινωνικού διαλόγου με τεκμηριωμένα στοιχεία» και την «ανάπτυξη εφαρμόσιμων προτάσεων χωρίς δογματισμούς, προκαταλήψεις και κομματικές αγκυλώσεις». Πρόκειται μ’ άλλα λόγια για την προσπάθεια συγκρότησης ενός ενιαίου think-tank της φιλελεύθερης ελληνικής διανόησης, περιλαμβάνοντας από τους κεντροδεξιούς Δοξιάδηδες (Απόστολο και Αρίστο) έως τους κεντραριστερούς Αντώνη Λιάκο και Γιάννη Τούντα… του Στάθη Καλύβα μη εξαιρουμένου.
3. https://www.dianeosis.org/2016/07/syntagma_beliefs
