Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Ένα υδάτινο σύστημα ηλικίας 800.000 ετών, με νερό χαμηλής αλατότητας αποθηκευμένο σε ιζήματα κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα, αποκάλυψε διεθνής ερευνητική ομάδα στον Κορινθιακό Κόλπο. Σε μια εποχή που οι προκλήσεις από τα περιορισμένα αποθέματα νερού είναι πολλές, η χαρτογράφηση των υπόγειων υδάτων αποτελεί πολύτιμη πληροφορία για το μέλλον.
Κατά τη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Διεθνούς Ένωσης Υδρογεωλόγων «Hydrogeology Journal», η ομάδα εντόπισε και χαρτογράφησε παράκτια νερά χαμηλής αλατότητας αποθηκευμένα σε ιζήματα κάτω από τον Κορινθιακό Κόλπο. Όπως προέκυψε, οι μεγάλες πτώσεις της στάθμης της θάλασσας κατά τις παγετώδεις περιόδους επέτρεψαν στο νερό της βροχής και των ποταμών να διεισδύσει στα παράκτια και υποθαλάσσια ιζήματα και μέρος του να διατηρηθεί μέχρι σήμερα.
Το νερό χαμηλής αλατότητας εντοπίζεται σε βάθη από περίπου 20 έως 600-700 μέτρα κάτω από τον πυθμένα στην κεντρική λεκάνη του Κορινθιακού Κόλπου και από 15 έως 150 μέτρα κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας στην ανατολική περιοχή των Αλκυονίδων. Τα πλευρικά στρώματα ιζημάτων στη λεκάνη μπορούν να περιέχουν έως και περίπου 250 κυβικά χιλιόμετρα αυτού του υπόγειου νερού.
Η ομάδα εφάρμοσε μια διεπιστημονική προσέγγιση συνδυάζοντας σεισμικά δεδομένα υψηλής ποιότητας, πυρήνες από γεωτρήσεις από προηγούμενα διεθνή προγράμματα, όπως την Αποστολή 381 του Διεθνούς Προγράμματος Ανακάλυψης Ωκεανών (IODP), στην οποία συμμετείχε μεταξύ άλλων το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, καθώς και υδρογεωλογική μοντελοποίηση, για να διερευνήσει την παρουσία και την κατανομή του παράκτιου νερού χαμηλής αλατότητας κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας και τις αλλαγές στην αλατότητα του νερού με την πάροδο του χρόνου. Αυτές οι μέθοδοι συνδυαστικά αποκαλύπτουν πού είναι πιο πιθανό να αποθηκεύεται το νερό και πώς έχει μετακινηθεί με την πάροδο του χρόνου.
Υπολογιστικές προσομοιώσεις των τελευταίων 800.000 ετών παρακολούθησαν τις αλλαγές στην αλατότητα του νερού μέσα στα ιζήματα με την πάροδο του χρόνου και επιβεβαιώνουν ότι το νερό αποτέθηκε εκεί κυρίως κατά τη διάρκεια των παγετώνων, οπότε η στάθμη της θάλασσας ήταν πολύ χαμηλότερη και μεγάλες περιοχές της υφαλοκρηπίδας ήταν εκτεθειμένες. «Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, το νερό της βροχής και το νερό των ποταμών μπορούσαν να διεισδύσουν στα ιζήματα και να αποθηκευτούν. Η παρουσία πλευρικά εκτεταμένων, χαμηλής διαπερατότητας ιζηματογενών στρωμάτων έχει βοηθήσει στη διατήρηση αυτών των υδάτινων σωμάτων για 800.000 χρόνια, τα οποία λειτουργούσαν ως δεξαμενές που τροφοδοτούνταν συνεχώς κατά την περίοδο που η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλή. Παρόλο που το αποθηκευμένο γλυκό νερό δεν έχει παραμείνει πλήρως αμετάβλητο για 800.000 χρόνια, το σύστημα στο σύνολό του έχει σταθεροποιηθεί σε χαμηλή αλατότητα μακροπρόθεσμα αναμειγνυόμενο με το θαλασσινό νερό σε πολλαπλές ανόδους και πτώσεις της στάθμης της θάλασσας», υπογραμμίζει η κ. Σενάι Χοροζάλ.
Η ίδια τονίζει ότι «στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής και της αυξανόμενης ζήτησης για γλυκό νερό, η γνώση του πού βρίσκονται αυτά τα υδάτινα σώματα χαμηλής αλατότητας και πόσο νερό μπορεί να περιέχουν είναι κρίσιμη για τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές διαχείρισης των υδάτων». Ωστόσο, εφιστά την προσοχή ότι «οποιαδήποτε πιθανή αξιοποίηση θα πρέπει να προσεγγιστεί πολύ προσεκτικά, δεδομένης της περιβαλλοντικής ευαισθησίας των παράκτιων συστημάτων».
Άσκηση ετοιμότητας στην Ευρώπη
Ήταν ένα συμβάν τόσο ισχυρό ώστε κανένας δορυφόρος δεν έμεινε αλώβητος: η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA πραγματοποίησε άσκηση ετοιμότητας για ενδεχόμενη ισχυρή ηλιακή καταιγίδα που θα μπορούσε να επηρεάσει κρίσιμες διαστημικές και επίγειες υποδομές.
Το σενάριο που προσομοιώθηκε στο κέντρο ελέγχου της ESA στο Ντάρμστναντ της Γερμανίας εξέτασε πώς θα αντιδρούσε η Ευρώπη σε μια επανάληψη του «Συμβάντος Κάριγκτον» του 1859, της ισχυρότερης γεωμαγνητικής καταιγίδας που έχει καταγραφεί ποτέ.
Στο σενάριο που προσομοίωσε η άσκηση, η ESA χάνει ξαφνικά επαφή με τον δορυφόρο λίγο μετά την εκτόξευσή του το βράδυ της 4ης Νοεμβρίου.
Το σκάφος έχει χτυπηθεί από ηλιακή έκλαμψη της ανώτατης κατηγορίας X45, καθώς μια ενεργή περιοχή της ηλιακής επιφάνειας εκπέμπει μια απότομη, ισχυρή λάμψη υπεριώδους ακτινοβολίας και ακτίνων Χ.
Το GPS και η αντίστοιχη ευρωπαϊκή υπηρεσία δορυφορικής πλοήγησης Galileo παύουν να λειτουργούν, ενώ οι επίγειοι σταθμοί, ειδικά όσοι βρίσκονται κοντά στους πόλους, χάνουν την ικανότητα να παρακολουθούν τους δορυφόρους.
Λίγα λεπτά αργότερα, ένα δεύτερο κύμα χτυπά τη Γη: πρωτόνια, ηλεκτρόνια και σωματίδια άλφα που εκτοξεύτηκαν από τον Ήλιο σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός και χρειάστηκαν 10 με 20 λεπτά για να διανύσουν την απόσταση των 150 εκατομμυρίων χιλιομέτρων μέχρι τη Γη. Τα σωματίδια επηρεάζουν τα τσιπ και τα υπόλοιπα ηλεκτρονικά συστήματα των δορυφόρων.
Το τρίτο κύμα ακολούθησε περίπου 15 ώρες αργότερα. Στο σενάριο της άσκησης, η αρχική έκλαμψη συνοδεύτηκε από μια «στεμματική εκτίναξη μάζας», ή CME, ένα είδος έκρηξης στην επιφάνεια του Ήλιου που εκτοξεύει στο Διάστημα δισεκατομμύρια τόνους υλικού.
Αυτή τη φορά, η Γη είχε την ατυχία να βρεθεί στον δρόμο τους. Κινούμενα με ταχύτητα 2.000 χιλιομέτρων ανά ώρα, τα φορτισμένα σωματίδια πέφτουν στο μαγνητικό πεδίο της Γης και προκαλούν γεωμαγνητική καταιγίδα.
Ένα μέρος των σωματιδίων παγιδεύεται στο μαγνητικό πεδίο και εκτρέπεται προς τους πόλους, όπου σχηματίζει το σέλας. Αυτή τη φορά, το πολύχρωμο ουράνιο φαινόμενο γίνεται ορατό ακόμα και σε νότιες περιοχές όπως η Ελλάδα.
Στο έδαφος, η βροχή φορτισμένων σωματιδίων προκαλεί επαγωγικά ηλεκτρικά ρεύματα σε μεταλλικές κατασκευές όπως τα καλώδια ηλεκτροδότησης, ένα φαινόμενο που μπορεί δυνητικά να οδηγήσει σε εκτεταμένα μπλακάουτ.
Οι επιπτώσεις του CME γίνονται ορατές και στο Διάστημα, καθώς τα εισερχόμενα σωματίδια θερμαίνουν τη γήινη ατμόσφαιρα και την κάνουν να διαστέλλεται. Ως αποτέλεσμα, οι δορυφόροι που κινούνται σε χαμηλή γήινη τροχιά δέχονται μεγαλύτερη αντίσταση από την ατμόσφαιρα.
«Σε περίπτωση μιας τέτοιας καταιγίδας, η [αεροδυναμική] αντίσταση που δέχονται οι δορυφόροι θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 400%» δήλωσε ο Γιόργκε Αμάια, συντονιστής μοντελοποίησης διαστημικού καιρού στην ESA.
«Αυτό όχι μόνο επηρεάζει τον κίνδυνο συγκρούσεων αλλά μειώνει και τη διάρκεια ζωής των δορυφόρων λόγω αυξημένης κατανάλωσης καυσίμων στην προσπάθεια αντιστάθμισης της φθίνουσας τροχιάς» πρόσθεσε.
Προκειμένου να βελτιώσει τη δυνατότητα παρακολούθησης του διαστημικού καιρού, η ESA σχεδιάζει να εκτοξεύσει το 2031 την αποστολή Vigil, ένα σκάφος που θα παρακολουθεί μόνιμα τον Ήλιο και θα σημαίνει συναγερμό σε περίπτωση εκλάμψεων ή CME.
Κόντρα στην κυριαρχία του Starlink στο Διάστημα
Ευρωπαϊκοί αεροδιαστημικοί όμιλοι παρουσίασαν μια αρχική συμφωνία για τη συνένωση των ζημιογόνων δραστηριοτήτων τους στην κατασκευή δορυφόρων, για να αντιμετωπίσουν την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των ανταγωνιστών, με επικεφαλής το Starlink του Έλον Μασκ.
Η πολυαναμενόμενη συμφωνία μεταξύ της Airbus, της Thales και της Leonardo στοχεύει στη σφυρηλάτηση μιας νέας κοινοπραξίας που θα ξεκινήσει από το 2027, υπό την προϋπόθεση της έγκρισης από τις ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές που έχουν ακυρώσει τέτοιες κινήσεις στο παρελθόν.
Η νέα οντότητα που δεν έχει ακόμα όνομα, θα απασχολεί 25.000 άτομα σε όλη την Ευρώπη με ετήσια έσοδα 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ, με βάση τα στοιχεία του 2024, ανέφεραν οι εταιρείες σε ανακοίνωσή τους.
Η συμφωνία έρχεται να προστεθεί στο πρόγραμμα Iris, ένα φιλόδοξο ευρωπαϊκό σύστημα δορυφορικών επικοινωνιών για κυβερνητικές υπηρεσίες και επιχειρήσεις.
Η Ευρώπη προωθεί επίσης τη γαλλο-βρετανική Eutelsat για την παροχή δορυφορικών επικοινωνιών στην Ουκρανία, εν μέσω φόβων ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα μπορούσε να κόψει την πρόσβαση του Κιέβου στο Starlink.
Με την κωδική ονομασία «Project Bromo», οι συνομιλίες μεταξύ των τριών αεροδιαστημικών ομίλων ξεκίνησαν πέρυσι σε μια προσπάθεια να αντιγράψουν το μοντέλο συνεργασίας της ευρωπαϊκής κατασκευάστριας πυραύλων MBDA, η οποία ανήκει στην Airbus, την Leonardo και την BAE Systems.
Οι διευθύνοντες σύμβουλοι των τριών εταιρειών δήλωσαν σε κοινή δήλωση ότι η συγχώνευση θα βοηθήσει τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν «την αυτονομία της Ευρώπης σε ολόκληρο τον στρατηγικό διαστημικό τομέα».
Οι εταιρείες, οι οποίες έχουν ήδη περικόψει συνολικά περίπου 3.000 θέσεις εργασίας στο διάστημα, δεν έκαναν καμία αναφορά σε περαιτέρω περικοπές θέσεων εργασίας, αλλά δήλωσαν ότι θα ζητηθεί η γνώμη των συνδικάτων για το έργο.
Το Reuters ανέφερε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ότι οι τρεις αεροδιαστημικές ομάδες κατέληξαν σε συμφωνία-πλαίσιο για μια προτεινόμενη συγχώνευση των δορυφορικών τους δραστηριοτήτων.
