του Κώστα Γκιώνη
Τον Σταμάτη Μορφονιό τον «συνάντησα» στα μοναχικά ηλεκτρονικά στενοσόκακα τις μέρες του πειράματος του εγκλεισμού με αφορμή τον covid. Ήταν μια μεγάλη έκπληξη για μένα, ένας άνθρωπος που άστραφτε μέσα κι έξω. Ασυμβίβαστος, με τα στιχάκια του να κόβουν σαν μαχαίρι το σκληρό ψωμί των συμβιβασμών.
Ένα από τα πρώτα τραγούδια που άκουσα ήταν μια παραλλαγή του «Κυρ-Παντελή», του εμβληματικού τραγουδιού του Πάνου Τζαβέλλα. Ένα τραγούδι που με συντρόφεψε στα νεανικά μου χρόνια. Ένα τραγούδι που πρόσφερε μία ακόμα έκφραση στην πλούσια ελληνική γλώσσα. Όταν θέλουμε να περιγράψουμε έναν άνθρωπο συμβιβασμένο, που «κοιτάει τη δουλίτσα του» και το πώς θα αυγατίσει τα λεφτουδάκια του, χωρίς να τον νοιάζει αν καίγονται τα πάντα γύρω του, τον λέμε Κυρ-Παντελή.
Αυτόν λοιπόν τον Κυρ-Παντελή τον πήρε μαζί του ο Μορφονιός, τον σεβάστηκε, τον έφερε στο γλωσσικό και μουσικό του σήμερα, χωρίς φτιασίδια, κάνοντάς το σαν να ήταν η συνέχεια αυτού που είχε γράψει τότε ο Τζαβέλλας. Και είμαι σίγουρος ότι θα το ενέκρινε κι ο ίδιος ο Πάνος, όπως με διαβεβαιώνει η Νατάσσα Παπαδοπούλου-Τζαβέλλα, η επί 38 χρόνια σύντροφός του στη ζωή και στο πάλκο.
Άκουσα κι άλλα πολύ αξιόλογα ή, για να το πω καλύτερα, δεν άκουσα κανένα μη αξιόλογο, πράγμα τρομερά δύσκολο – ως ακατόρθωτο! Με περίσσια άνεση ο Σταμάτης Μορφονιός ακροβατεί στα διάφορα μουσικά είδη, ντύνοντάς τα με το ιδιαίτερο ηχόχρωμα της φωνής του και κάνοντάς τα να φαίνονται αναπόσπαστα μέλη ενός ευρύτερου συνόλου: Οι Βάρκιζες, Ελλάς Α.Ε., Άρχοντας, Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία, Το Νυκτοκάματο, Ένα δεντράκι φτάνει, Του Αδ…όνειδος, Για όλης της γης τους κολασμένους… ή η επανεκτέλεση της Υπόγας του Κώστα Μπέζου (Α. Κωστής) του 1930 κ.ά.
«Οι πιο ακριβοί μου στίχοι»
Η ευκαιρία για να αναφερθώ στον Σταμάτη Μορφονιό είναι η κυκλοφορία της καινούριας δουλειάς του με τίτλο «Ένα ηλιόλουστο πρωινό στην Ουτοπία». Παρουσίασε το νέο του άλμπουμ στο διαδίκτυο, ανεβάζοντας το τραγούδι «Θα ’ρθει μια μέρα», το οποίο τραγουδάει μαζί με την υπέροχη Νατάσσα Μποφίλιου. Ο ίδιος συνοδεύει την ανάρτηση του, με το εξής κείμενο:
«Το “Θα ’ρθει μια μέρα” θα μπορούσε να είναι το τελευταίο μου τραγούδι. Όχι επειδή είναι πολύ καλό ή πολύ κακό ή οτιδήποτε τέτοιο. Στο “Θα ’ρθει μια μέρα” έχουν χωρέσει όλες οι ήττες και οι νίκες μου. Όλα τα μικρά μου όνειρα, στο μεγαλύτερο από όλα. Όλοι μου οι αγώνες, προσωπικοί και συλλογικοί, όποιο σκοπό κι αν είχαν, πάντα έψαχναν τον δρόμο για τον μεγαλύτερο από όλους. Έναν δίκαιο, ελεύθερο κόσμο. Έναν κόσμο που θα γυρνάει γύρω από την αγάπη και όχι γύρω από τον φόβο. Έναν κόσμο που θα έχει στο κέντρο του τον άνθρωπο και όχι το κέρδος. Αυτός ο κόσμος ζει μέσα μου, όπως ξέρω καλά ότι ζει μέσα στην καρδιά κάθε ανθρώπου που καταφέρνει, παρά την αγριάδα των καιρών, να παραμένει άνθρωπος. Αυτός ο κόσμος μάς δίνει την ανάσα μας. Τον παλμό της καρδιάς μας. Το πάθος μας. Την ορμή μας για αγώνες, για έρωτα, για αληθινή ζωή. Αυτός ο τόσο ζωογόνος κόσμος δεν μπορεί παρά να υπάρχει. Αυτόν τον κόσμο περιγράφει το “Θα ’ρθει μια μέρα”. Σε αυτό το τραγούδι κάλεσα την αγαπημένη μου Νατάσσα Μποφίλιου να πει τους πιο ακριβούς μου στίχους από όλους. Τους πιο πολύτιμους μου. Όχι επειδή είναι καλοί, κακοί ή οτιδήποτε τέτοιο. Ήξερα ότι η φωνή και η ψυχή της Νατάσσας ήταν εκείνη που θα έφερνε φως από αυτόν τον δίκαιο, ελεύθερο κόσμο. Τραγούδησε με δάκρυα συγκίνησης, δύναμης και προσμονής στα μάτια η Νατάσσα … “Θα ’ρθει μια μέρα που θα αναπνέουμε έρωτα… έρωτα και μουσική”».
Η σπορά της αδικίας, επαναστάτες θα γεννήσει
9 τραγούδια, 9 ιστορίες. Το ένα καλύτερο από το άλλο. Ξεκινώντας με το καταιγιστικό «Μην υπακούς», με το ρεφραίν να σπάει κόκκαλα:
Μην τους ακούς, μην τους ακούς,
σ’ αυτούς που στρώσανε το δρόμο,
που μας πάει στο γκρεμό,
μην υπακούς!
Στο «Ο πιο αδέξιος εραστής» συνεχίζει με τον ίδιο ρυθμό. Οι λέξεις του φοράνε τα καλά τους φουστάνια ερωτοτροπώντας στα ποιητικά μονοπάτια, όπως κάνουν οι περισσότερες δημιουργίες του:
Λες και ξελόγιασα μια ανήλικη ευχή
σπάω βουνά με αυταπάτες με τα χέρια
ποτίζω ερήμους από την πιο κρύα πηγή
και περιμένω να φυτρώσουνε αστέρια.
Οι λέξεις βγαίνουν αβίαστα, με πόνο ψυχής, αλλά και με μια αδήριτη ανάγκη ότι αυτός ο κόσμος πρέπει ν’ αλλάξει και θα αλλάξει, επειδή η συσσώρευση της αδικίας κυοφορεί την επανάσταση. «Η σπορά της αδικίας, επαναστάτες θα γεννήσει» λέει ο Μορφονιός, κι έχει δίκιο! Αργά ή γρήγορα το ποτάμι της οργής θα φέρει το μήνυμα της χαμένης άνοιξης: εκεί ο πόνος δίνει τη θέση του στον έρωτα και τη μουσική:
Θα ’ρθει μια μέρα να το δεις
ο φόβος θα ’ναι ξαπλωμένος καταγής
θα ευωδιάζουν οι πληγές
δεν θα νικάει πια ο πόνος
άχρηστες θα ’ναι οι προσευχές
να ’σαι εκεί την ημέρα αυτή, αυτό φρόντισε μόνο.
Αυτά τα λέει ο Σταμάτης Μορφονιός, και προς το τέλος μπαίνει η Νατάσσα Μποφίλιου με μια σπαρακτική κραυγή που ανατριχιάζει και τους πιο αναίσθητους να λέει:
Θα ’ρθει μια μέρα που θα γεννηθούν όλα από τη στάχτη
Θα ’ρθει μια μέρα που ό,τι μας πόνεσε για πάντα θα χαθεί
Θα ’ρθει μια μέρα που θα νικήσει η αγάπη
Θα ’ρθει μια μέρα που θα αναπνέουμε έρωτα και μουσική
Θα ’ρθει αυτή η μέρα στο υπόσχομαι, να είσαι εκεί.
Ο Σταμάτης Μορφονιός κάνει αυτό που θα έπρεπε να κάνουν όλοι όσοι ασχολούνται με τον πολιτισμό στις μέρες μας, αλλά πολλοί δεν το κάνουν. Σε μια κοινωνία δυστοπική, οι καλλιτέχνες θα έπρεπε με τα τραγούδια τους να ενέπνεαν την κοινωνία να βγει από το καβούκι της ατομικότητάς της και να γίνει η σπίθα που θα ανάψει τη φωτιά της ανατροπής. Ο Σταμάτης Μορφονιός είναι αφιερωμένος σ’ αυτόν το σκοπό, με τη φωνή του, τη μουσική και τους στίχους του. Ένας τραγουδοποιός από τους πιο σημαντικούς της γενιάς του. Δίπλα του στέκονται εξαιρετικοί μουσικοί, όπως ο Κυριάκος Δαρίβας στα τύμπανα, ο Κώστας Μιχαλός στην κιθάρα, ο Παναγιώτης Χαραμής στο μπάσο. Στο «Ο πιο αδέξιος εραστής» έπαιξε μπάσο ο Μανώλης Δελώτης, και φυσαρμόνικα στο «Μικρό κοριτσάκι» έπαιξε ο Ορέστης Τσικούρης.
