Είναι καταιγιστικές οι εξελίξεις στην Ευρώπη, στο φόντο του πολέμου και των δραματικών για τη ζωή των λαϊκών τάξεων επιπτώσεων της ευθυγράμμισής της με τις ΗΠΑ. Στο θολό τοπίο που δημιουργείται, είναι χρήσιμο η ματιά μας να παραμένει επικεντρωμένη στο τι συμβαίνει στους τέσσερις βασικούς ευρωπαϊκούς πόλους – όπου οι εξελίξεις χρωματίζουν συνολικά την ευρωπαϊκή πολιτική (ή και την ανυπαρξία της!). Στη Γερμανία το ρήγμα στους κόλπους των κατεστημένων δυνάμεων παραμένει βαθύ, με αποτέλεσμα την εκφώνηση ή υιοθέτηση αντιφατικών πολιτικών, και τον παροξυσμό αποσταθεροποιητικών αντιπαραθέσεων. Στη Γαλλία, τις εντυπωσιακές πολιτικές εξελίξεις της οποίας εξετάζουμε εδώ, μοιάζει να μορφοποιούνται δύο αντίπαλοι κόσμοι που όμως αμφότεροι δυστοκούν πολιτικά. Η Ιταλία παραμένει ο αδύναμος κρίκος του Νότου, παρά τη συμμετοχή όλου σχεδόν του πολιτικού φάσματος στην κυβέρνηση του «σωτήρα» Ντράγκι. Η Βρετανία, τέλος, δρα όλο και πιο δυναμικά ως τηλεσκοπικός βραχίονας της αμερικανικής βούλησης και ισχύος στην Ευρώπη, και όχι μόνο…
Την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενη, η μία μετά την άλλη «προοδευτική δύναμη» συντάσσεται με τη Λαϊκή Ένωση του Μελανσόν ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Ιουνίου. Οι Πράσινοι, το Γαλλικό Κ.Κ. και οι Σοσιαλιστές φοβούνται ότι το εκτρωματικό εκλογικό σύστημα –σε συνδυασμό με τη διαρροή ψηφοφόρων τους προς τη Λαϊκή Ένωση– θα τους στερήσει το νόημα της ύπαρξής τους: την κοινοβουλευτική παρουσία. Ξεχνούν λοιπόν όσα έσερναν στον «λαϊκιστή» και προχωρούν σε μια ασυνήθιστη (δηλαδή έγκαιρη και εθνικού επιπέδου) συμφωνία μαζί του, ώστε να επιπλεύσουν στον Β΄ γύρο των βουλευτικών εκλογών. Σε αντάλλαγμα της στήριξής του, δεσμεύονται να τον αναδείξουν πρωθυπουργό στην περίπτωση που αυτό το εκλογικό μπλοκ αποσπάσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η συμφωνία έχει δύο πτυχές: την προγραμματική, και αυτήν που ενδιαφέρει περισσότερο τους συνεργαζόμενους, δηλαδή σε πόσες περιφέρειες θα έχει υποψήφιους το κάθε κόμμα με τη στήριξη όλων των υπόλοιπων.
Όσον αφορά την πρώτη πτυχή, βάση της συμφωνίας είναι το πρόγραμμα της Λαϊκής Ένωσης του Μελανσόν (πάγωμα τιμών στα είδη πρώτης ανάγκης, σύνταξη στα 60, ελάχιστο μηνιαίο εισόδημα 1.400 ευρώ, κατάργηση των εργασιακών «μεταρρυθμίσεων», ενίσχυση της αντιπροσωπευτικότητας και του δημοκρατικού ελέγχου από τους πολίτες κ.λπ.). Επανεξετάζονται, όμως, κάποια «ευαίσθητα» σημεία που προκαλούν αναφυλαξία στους συνεργαζόμενους, με βασικότερο την «ανυπακοή» που προκρίνει η Λαϊκή Ένωση απέναντι στους καταναγκασμούς της ευρωκρατίας. Εδώ οι διατυπώσεις λειαίνονται, και δίνονται διαβεβαιώσεις, χωρίς παρ’ όλα αυτά να καθησυχάζονται οι ευρωπαϊστές. Ήδη τα ΜΜΕ περιγράφουν τον Μελανσόν περίπου ως… επίδοξο δικτάτορα έτοιμο να διαλύσει την Ευρώπη! Χαρακτηριστικά, η «έγκυρη» οικονομική εφημερίδα Les Echos έγραψε ότι «η Ευρώπη του Μελανσόν θυμίζει εκείνη της Μαρίν Λεπέν». Όπως φαίνεται, έτσι θα πάμε μέχρι τον Ιούνη…
Μπορεί τώρα Πράσινοι, Σοσιαλιστές και Σία να κάνουν την καρδιά τους πέτρα και να συνεργάζονται με τον «λαϊκιστή» προκειμένου να μην βρεθούν εκτός βουλής, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα τον στηρίξουν εάν αποφασίσει να υλοποιήσει τη γραμμή ανυπακοής στην ευρωκρατία
Αλλεργικοί οι Σοσιαλιστές, ψύχραιμες οι ελίτ
Ο Μελανσόν προχώρησε λοιπόν σε προγραμματικές λειάνσεις, και έδειξε γενναιοδωρία σε ό,τι αφορά τις υποψηφιότητες ανά περιφέρεια προκειμένου να επιτευχθεί η συμφωνία: οι Πράσινοι, οι Σοσιαλιστές και το Γαλλικό Κ.Κ. πριμοδοτούνται σε 220 περιφέρειες (100, 70 και 50 αντίστοιχα), και στις υπόλοιπες 357 οι υποψήφιοι της Λαϊκής Ένωσης. Ακόμη κι έτσι, ιδίως εντός του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος μια σειρά ηγετικά στελέχη δηλώνουν ότι δεν θα πειθαρχήσουν στην απόφαση για συνεργασία με τον Μελανσόν, και αρκετοί καλούν σε υπερψήφιση του συνασπισμού του Μακρόν. Ο Καμπαντελίς, πρώην Α΄ γραμματέας των Σοσιαλιστών, κάλεσε τα στελέχη του κόμματός του να απορρίψουν τη συμφωνία. Ο πρώην πρωθυπουργός Καζνέβ δήλωσε ότι θα αποχωρήσει από το κόμμα. Κι ο πρώην πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ χαρακτήρισε τη συμφωνία «απαράδεκτη». Την πιο… ρεαλιστική θέση είχε όμως ο πρώην υπουργός Στεφάν Λε Φολ, που είπε ότι δεν αναγνωρίζει τη συμφωνία αλλά παρ’ όλα αυτά θα είναι υποψήφιος (προφανώς τις ψήφους των Ανυπότακτων τις αναγνωρίζει…).
Αυτά όμως κάθε άλλο παρά είναι τα σημαντικότερα εμπόδια που αντιμετωπίζει το εκλογικό μπλοκ υπό τον Μελανσόν. Οι γαλλικές ελίτ μπορεί να έχουν ξαμολήσει τους μιντιακούς εκπροσώπους τους εναντίον του «επικίνδυνου λαϊκιστή», αλλά στην πραγματικότητα δεν δείχνουν να ανησυχούν ιδιαίτερα, αφού διαθέτουν πολλές δικλείδες ασφαλείας. Πρώτη είναι αυτή καθαυτή η εκλογική συμμαχία, που με τη συγκεκριμένη σύνθεσή της δεν μπορεί να συσπειρώσει τον βασικό όγκο της λαϊκής ψήφου – κι ακόμα περισσότερο τα εκατομμύρια πολιτών που απέχουν. Δεν μπορεί δηλαδή να υπερπηδηθεί το εμπόδιο του διχασμού της λαϊκής, πληβειακής ψήφου ανάμεσα σε δύο σχεδόν ισοδύναμα μπλοκ: του Μελανσόν και της Λεπέν. Η ελίτ θα ανησυχούσε μόνο αν είχε συμπηχθεί μια νέου τύπου πολιτική-κοινωνική συμμαχία (τα Κίτρινα Γιλέκα θα μπορούσαν να θεωρηθούν πρόδρομος ενός τέτοιου σχήματος) που θα ξεσήκωνε και τα εκατομμύρια της αποχής, ανατρέποντας έτσι εντελώς τους κανόνες του παιχνιδιού. Κάτι τέτοιο μάλλον δεν ήταν ώριμο να συμβεί.
Πολλές οι δικλείδες ασφαλείας…
Η δεύτερη δικλείδα των ελίτ είναι ο εκτρωματικός εκλογικός νόμος, που ορίζει την ανάδειξη βουλευτών σε μονοεδρικές περιφέρειες και σε δύο γύρους (αλλά όχι μόνο μεταξύ των δύο πρώτων στον Β΄ γύρο): έτσι το 2017 το μπλοκ του Μακρόν έλαβε το 32,3% των έγκυρων ψήφων στον Α΄ γύρο, αλλά τελικά εξέλεξε το 60,7% των βουλευτών. Ανάποδα, το Εθνικό Μέτωπο (Λεπέν) είχε λάβει το 13,2% των ψήφων αλλά απέσπασε μόλις το 1,4% των εδρών, και η Ανυπότακτη Γαλλία πήρε 11% σε ψήφους αλλά 2,9% σε έδρες. Τουτέστιν, στη Γαλλική Δημοκρατία κάποιοι πολίτες (η μειοψηφία) είναι πολύ πιο ίσοι από τους υπόλοιπους… Η πλέον πρόσφατη δημοσκόπηση για τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές δίνει 35% στο μπλοκ υπό τον Μελανσόν σε εθνικό επίπεδο, αλλά η μετάφραση σε έδρες είναι πενιχρή: μόλις 70-90 σε σύνολο 577! Αντίθετα, το μακρονικό μπλοκ προβλέπεται να σαρώσει εκ νέου όχι τις κάλπες, αλλά τις βουλευτικές έδρες [βλ. πίνακα].
Η τρίτη βασική δικλείδα, αν δεν αποδώσουν οι υπόλοιπες, είναι το γεγονός ότι ο Μελανσόν θα εξαρτάται από την υποστήριξη κάθε άλλο παρά ειλικρινών συμμάχων. Μπορεί τώρα Πράσινοι, Σοσιαλιστές και Σία να κάνουν την καρδιά τους πέτρα και να συνεργάζονται με τον «λαϊκιστή» προκειμένου να μην βρεθούν εκτός βουλής, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα τον στηρίξουν εάν αποφασίσει να υλοποιήσει τη γραμμή ανυπακοής στην ευρωκρατία. Ο ίδιος έχει πει βέβαια, χαρακτηρίζοντας τον Αλέξη Τσίπρα «ελεεινή μορφή της ευρωπαϊκής πολιτικής ζωής», ότι «δεν θέλω να υπάρχει ούτε ένας Γάλλος πολίτης που να πιστεύει πως αν αναλάβω την εξουσία θα γίνω ένας ακόμη Τσίπρας». Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, είναι πολύ πιθανό να τον αδειάσουν οι «σύμμαχοι».
Στη «χειρότερη» περίπτωση, υπάρχει μια ακόμη δικλείδα: αφενός η εξωτερική πολιτική και η άμυνα παραμένουν αποκλειστικές αρμοδιότητες του προέδρου της δημοκρατίας, αφετέρου αυτός ορίζει τον πρωθυπουργό, και επίσης δικαιούται να διαλύσει τη βουλή σε περίπτωση ασυμφωνίας με τη γραμμή του. Τέτοιου είδους «εγγυήσεις» κάνουν τις ελίτ να νιώθουν ότι έχουν υπό έλεγχο την κατάσταση. Αρκεί να μην παρασυρθούν από μακρονικού τύπου αλαζονεία, διότι η γαλλική κοινωνία, όντας «απρόβλεπτη» και «αχάριστη», τις έχει κάνει να λαχταρήσουν πολλές φορές…
