Το φαίνεσθαι και τα ενεργειακά και γεωστρατηγικά «παιχνίδια».
Του Γιώργου Τσίπρα
Γράφτηκε σε ευρωπαϊκά Μέσα και αναπαράχθηκε εδώ (π.χ. Ημερησία, 26/11) ότι «ο Πούτιν δήλωσε την αντίθεσή του στην προσπάθεια της Ε.Ε. να απελευθερώσει την αγορά ενέργειας».
Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Με το τρίτο πακέτο Απελευθέρωσης της Ενέργειας, το 2008, η Ε.Ε. επέβαλε το διαχωρισμό της παραγωγής και προμήθειας ενέργειας από την κατοχή δικτύων μεταφοράς ή διανομής, περιορίζοντας έτσι τη μονοπωλιακή θέση επιχειρήσεων, όπως π.χ. η ΔΕΗ εδώ. Επειδή αυτό δεν θα ευνοούσε αποκλειστικά τους ενεργειακούς κολοσσούς της Ε.Ε., το τρίτο πακέτο επιπλέον όριζε την Κομισιόν ως αρμόδια να εγκρίνει ή να απορρίπτει στο έδαφος πολιτικών σκοπιμοτήτων την αγορά δικτύου διανομής από τρίτη χώρα. Η ρύθμιση αυτή αποκαλείται ανεπίσημα «ρήτρα Gazprom»…
Πρόσφατα, η Μαρλέν Χόλσνερ, εκπρόσωπος του Ευρωπαίου Επιτρόπου Ενέργειας, αναφερόμενη στην από το 2008 συμφωνία Βουλγαρίας-Ρωσίας για τον αγωγό South Stream, δήλωνε με τον αέρα ενός γκαουλάιτερ ότι «η διακρατική συμφωνία πρέπει να αλλάξει»1, δηλαδή, πρακτικά, η Gazprom πρέπει να βγει εκτός παιχνιδιού από το σημείο που το αέριο φτάνει στο βουλγαρικό έδαφος. Αντίστοιχο ζήτημα έχει προκύψει και στη Λιθουανία, όχι για κάποιο αγωγό τράνζιτ αλλά για το εθνικό δίκτυο διανομής, που όχι μόνο ελέγχει η Gazprom (από κοινού με τη γερμανική ΕΟΝ) αλλά το έχει κατασκευάσει. Σε αυτό αναφερόταν ο Πούτιν κατά την επίσημη επίσκεψή του στη Γερμανία, όταν έκανε λόγο για ληστεία: «Ακούμε συχνά τους εταίρους μας σε Ευρώπη και Αμερική να μας λένε: αν θέλετε να είστε μέλη μιας παγκόσμιας οικογένειας πολιτισμένων εθνών, πρέπει και να συμπεριφέρεστε πολιτισμένα. Λοιπόν, τι συμβαίνει; Οι εταίροι μας ξέχασαν τις βασικές τους αρχές;».
Οι North και South Stream είναι οι δύο αγωγοί (από τη Ρωσία ή φιλορωσικές χώρες) που παρακάμπτουν από Βορρά και Νότο την Ανατολική Ευρώπη, δηλαδή τις φιλοατλαντικές ή απλώς ανεπιθύμητες για τη Μόσχα χώρες, ως ενδιάμεσες στην πορεία τροφοδοσίας της Δυτικής Ευρώπης. Ο παίκτης που στην πραγματικότητα παρακάμπτεται είναι οι ΗΠΑ. Και αυτό που επιδιώκουν οι τελευταίες δεν είναι μόνο να εμποδίζουν τη Ρωσία, αλλά –ίσως περισσότερο- και την Ευρώπη να προσεγγίσει τη Ρωσία χωρίς τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ. Ωστόσο, οι κυρίαρχες δυνάμεις στην Ευρώπη, από την πλευρά τους, θα ήθελαν αυτό να γίνει με δικούς τους όρους κυρίως και λιγότερο της Gazprom.
Υπάρχει και παρελθόν. Δίπλα στο άβατο των οπλικών συστημάτων που διατήρησε ο μαφιόζικος ρωσικός καπιταλισμός επί Πούτιν προστέθηκαν περιορισμοί και στις ξένες επενδύσεις στο στρατηγικό για τη Μόσχα τομέα της ενέργειας, με στόχο να ενισχυθεί η μονοπωλιακή θέση των Gazprom και Rosneft. Ωστόσο, συνολικά παρμένο, το ισοζύγιο προστατευτισμού και αποκλεισμών βαραίνει εμφανώς εναντίον της Ρωσίας, όπως συμβαίνει σχεδόν παντού με βάση το δίκιο του οικονομικά ισχυρότερου. Έτσι, όταν η Μέρκελ, λίγο πριν από την επίσκεψη Πούτιν, επικρίνει με κάποια δόση θράσους τον εμπορικό προστατευτισμό της Ρωσίας, απλώς «προλαβαίνει» τον Πούτιν και εκβιάζει για πιο ανοιχτές –και πιο άνισες- θύρες. Προς το παρόν, η Ρωσία, σαν τον άτακτο μαθητή με το ένα πόδι στη γωνία, είναι η μόνη μεγάλη βιομηχανική χώρα που δεν έχει γίνει δεκτή στον ΠΟΕ…
Σε αυτό το περιβάλλον, ποιο το μέλλον των προτάσεων Πούτιν; Σε αντιστοιχία με την αρχιτεκτονική ασφάλειας, που πρότεινε πέρσι ο Μεντβέντεφ, ο πρωθυπουργός πρότεινε 5 σημεία μιας οικονομικής αρχιτεκτονικής του Παλαιού Κόσμου (ο Νέος είναι… η Αμερική): α) ενιαία οικονομική κοινότητα από τη Λισσαβώνα ως το Βλαδιβοστόκ, β) στρατηγικές συνεργασίες σε αυτοκινητοβιομηχανία, αεροδιαστημική βιομηχανία, ναυπηγική, πυρηνική ενέργεια, φαρμακευτική κ.ά., γ) στρατηγική συνεργασία στην ενέργεια και δ) στην επιστήμη και ε) κατάργηση της βίζας.
Με τους πιο ατλαντιστές και τη «Νέα Ευρώπη» να κοντράρουν μια τέτοια προοπτική, και τις πιο φιλορωσικές περιπτώσεις, όπως η Ιταλία ή η Αυστρία, να έχουν περιορισμένη επιρροή (σε άλλους, όπως η Βουλγαρία και η Ελλάδα, η πυξίδα περιστρέφεται με τις κυβερνήσεις), το μέλλον εξαρτάται από τις δυνάμεις περί το γαλλογερμανικό άξονα. Τα PIGS ανήκουν όλα σε αυτόν, και το τάιμινγκ των ρωσικών ανοιγμάτων δεν είναι άσχετο από τη βαθιά κρίση που μαστίζει το γαλλογερμανικό εγχείρημα της Ε.Ε., όπως δεν είναι άσχετο και από την πίεση που δέχεται η Μόσχα από την Ουάσιγκτον.
Ωστόσο, αυτό που ενδιαφέρει άμεσα τη Ρωσία είναι η προώθηση του (γ) και γνωρίζει πως οτιδήποτε άλλο στο μεσοπρόθεσμο μέλλον πολύ δύσκολα θα περπατήσει, λόγω και των αμερικανικών πιέσεων προς την Ευρώπη, όσο η Μόσχα αξιώνει το μεγαλοδυναμικό της ρόλο στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκακιέρα.
(1) Euractiv.com, 15-11-10
