Μήδεια: Μια αντικομφορμιστική σάτιρα παντός καιρού στο Θέατρο Στοά
Γράφει η Χριστίνα Ανδρέου
Και τι φόνισσα! Των τέκνων της, αλλά και παντός είδους νόρμας, βολέματος, καθωσπρεπισμού, σοβαροφάνειας, «επίσημης» εκδοχής των πραγμάτων… Γιατί η Μήδεια του Χρύσανθου (Μέντη) Μποσταντζόγλου (Μποστ) συνεχίζει να είναι ένα από τα πιο ευφυή και αποδομητικά έργα του νεοελληνικού θεάτρου. Ένα έργο-σταθμός, που κάνει στάση για μία ακόμη φορά, φέτος το χειμώνα, στο ιδεολογικό σπίτι του, τη Στοά, του Θανάση Παπαγεωργίου και της Λήδας Πρωτοψάλτη. Ανανεωμένη, πλήρης, καίρια…
Είναι η τρίτη φορά που βλέπω τη Μήδεια από το πρώτο ανέβασμά της, πάλι στη Στοά, το 1993, μαθήτρια τότε του Λυκείου (μας πήγε το σχολείο!). Και σαν ένα περίεργο πράγμα, κάθε φορά, είναι η πρώτη φορά. Γελάς με το ίδιο αστείο; Ναι, γελάς. Γιατί στην πορεία κουβαλάς άλλα βιώματα. Οπότε το καθετί «γράφει» πάνω σου διαφορετικά. Γελάς, όμως, και με άλλα αστεία, που πριν δεν τα είχες… πιάσει. Δεν ήσουν έτοιμος. Και ξαφνικά αντιλαμβάνεσαι την ευφυΐα του συγγραφέως σε κάθε λέξη, κάθε ανάσα και σιωπή και σε κατακλύζει αυτό το αυθόρμητο, γάργαρο γέλιο, το εξιλεωτικό. Και αυτή είναι η μαγεία του Μποστ. Μπορεί να παραμένει ζωντανός μέσω της σάτιράς του στη διαχρονία. Όπως ο Αριστοφάνης, που με την πένα και τη γλώσσα του, θίγει καταστάσεις, αιώνιες. Ο άντρας, η γυναίκα, η αμαρτία, το κέρατο, η παράφορος ζήλια, ο φόνος…
Αυτή είναι η Μήδεια του Ευριπίδη, αλλά και του Μποστ, απλά ιδωμένη και ειπωμένη με τον μανδύα ενός ανάλαφρου παραμυθιού, που περνάει τα μηνύματά του στη… ζούλα. Θορυβωδώς, αθόρυβα. Γελάς. Και, φεύγοντας, από το θέατρο λες, μα γιατί γελούσα; Με την κατάντια μας; Την ανθρώπινη κατάντια; Την κατάντια της υποκριτικής μας κοινωνίας που είναι έτσι δομημένη από αρχαιοτάτους χρόνους; Γι’ αυτό και η Μήδεια του Μποστ είναι σύλληψη, είναι ιδέα. Μόνο και μόνο γιατί περνάει τα μηνύματά της με τρόπο αφάνταστα… πονηρό. Το παράδοξο, το αναρχικό, το ανατρεπτικό, το ελευθεριάζον, το προκλητικό, όλα είναι εδώ και έχουν τη θέση που τους αρμόζει. Άλλωστε, αυτός είναι ο Μποστ, ένα επίμονο πειραχτήρι που καταφέρνει να στρεβλώσει τα πάντα κατά πως τον βολεύει, με σκοπό το γέλιο που… ευφραίνει καρδίαν. Και μέσα από αυτή τη στρέβλωση να καταδείξει το γελοίο αλλά και το τραγικό που κρύβει η ανθρώπινη φύση…
Έτσι, με το που αρχίζει η παράσταση μπαίνεις κατευθείαν στο κλίμα. Με το που βλέπεις τον Παπαγεωργίου να εισβάλει στη σκηνή σφυρίζοντας και κρατώντας τον φραπέ του και να υψώνει τη σημαία, της Ε.Ε., μαζί με την ελληνική, στο ναό της Μήδειας και του καρδιοκατακτητή Ιάσονα, ξέρεις πως ο Μποστ σου έχει κλείσει συνωμοτικά το μάτι. Και σου λέει, σήμερα θα δεις τον κόσμο… ανάποδα. Τίποτα δεν θα είναι αυτό που φαίνεται, αλλά και όλα θα είναι αυτό που φαίνονται. Και μετά φυσικά, τα πυροτεχνήματα αρχίζουν με την είσοδο της Μήδειας-Λήδας Πρωτοψάλτη, αυτής της ερμηνεύτριας, που σε παρασύρει στο μαγικό της ταξίδι. Γιατί σε αυτόν τον ρόλο η Πρωτοψάλτη βρίσκεται σε ένα μόνιμο… οίστρο. Είναι εκρηκτική. Απέριττα εκρηκτική.
Πιστεύω, πως ο Μποστ, είναι κομμάτι της εθνικής μας κληρονομιάς. Γι’ αυτό και πρέπει με κάθε ευκαιρία να τον γνωρίσεις. Είτε για πρώτη φορά, είτε για μια ακόμη φορά… Η απήχησή του δεν είναι τυχαία. Δεν είναι τυχαίο ότι στο πρώτο ανέβασμα του έργου το 1993 οι θεατές ξεπέρασαν τότε τις εξήντα χιλιάδες σε όλη την Ελλάδα και αποθέωσαν την παράσταση της Στοάς, η οποία και στάθηκε ορόσημο για την ερμηνεία των έργων του μεγάλου μας σύγχρονου σατιρικού. Με αυτό το σκεπτικό, και φέτος, η Στοά, προτείνει Μποστ. Και όχι άδικα. Σε μια προσπάθεια αναζήτησης του αυθεντικού, τέτοιες προτάσεις-παραστάσεις έχουν λόγο ύπαρξης. Αλλά έχουν και λόγο ύπαρξης και για ένα λόγο ακόμη, που δεν είναι άλλος από το ηθικόν δίδαγμα του έργου. Αυτό που θυμίζει στους νέους, την ελπίδα αυτού του τόπου και κάθε τόπου πως: «Oι πιο κακοί οι μαθηταί ήταν αυτοί στην τάξη/γι’ αυτό κ’ η μάνα τους καλά έκανε να τα σφάξη./ Δεν έπαιρναν τα γράμματα πηγαίνοντας σχολείο/ και το μυαλό τους είχανε στης μοναχής το αιδοίο./ Γι’ αυτό φροντίστε ‘σεις παιδιά νάστε καλοί στην τάξη/μην έρθει η μητέρα σας μια μέρα και σας σφάξη./Στον έλεγχο η διαγωγή νάναι κοσμιωτάτη/και να μην έχετε το νου μονάχα στο κρεβάτι./Οι μαθηταί εις το σχολειό οφείλουν να πηγαίνουν κι όσοι πηδούν και τους πηδούν είδατε τι παθαίνουν»…
INFO
Το ρεπερτόριο του θιάσου για το 2015 διανθίζεται με ακόμη ένα καινούργιο έργο του Θανάση Παπαγεωργίου με τον προσωρινό τίτλο Εμείς οι γυναίκες, που θα ερμηνευθεί από τη Λήδα Πρωτοψάλτη και την Εύα Καμινάρη, καθώς και ένα μονόλογο, το τελευταίο έργο του Γιάννη Τσίρου, με τίτλο Διαλέξεις αθλιότητας που θα ερμηνεύσει ο Θανάσης Παπαγεωργίου.
