Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
«…Οι μικρές φόρμες παρέχουν τη δυνατότητα να αφηγηθείς μικρά κινηματογραφικά ποιήματα, σε πεδία που η τέχνη δεν είναι εμπορεύσιμη…» σημείωσε ο Δήμος Αβδελιώδης, πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του 34ου Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, που έληξε το προηγούμενο Σάββατο. Φανερά ικανοποιημένος από τη φετινή «σοδειά», ο καλός σκηνοθέτης αναγνώρισε στους δημιουργούς που συμμετείχαν με ιδιαίτερο μόχθο, αξία και ταλέντο, προτρέποντας όσους έμειναν έξω από τα βραβεία να μην απογοητευθούν και να επιμείνουν στη δουλειά τους, καθώς «η βράβευση δεν είναι απαραίτητο μέσο για να φτάσει κανείς στο στόχο της τέχνης…».
Και επειδή για βραβεία και διακρίσεις ο λόγος, ας ξεκινήσουμε με τους νικητές του κινηματογραφικού αγώνα:
Στο Ελληνικό Διαγωνιστικό τμήμα, μεγάλος νικητής ήταν ο Γιώργος Φουρτούνης, που επάξια κέρδισε το 1ο Βραβείο Μυθοπλασίας για το Πίστομα, μια 18λεπτη ταινία, βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Ένας άντρας που επιστρέφει μετά από χρόνια στο χωριό του, βρίσκει τη γυναίκα του μ’ ένα μωρό που δεν είναι δικό του. Η αποξένωση του ήρωα σμιλεύεται μέσα από την αίσθηση της χειμωνιάτικης γης σε μια εγκαταλελειμμένη επαρχία, με πετρόχτιστα σπίτια, και διαχρονικά στοιχεία που αφυπνίζουν πρωτόγονα συναισθήματα. Ο νεαρός Φουρτούνης, δημιουργεί μια ατμοσφαιρική ταινία, δίνοντας έμφαση στο εικαστικό μέρος. Οι ελάχιστοι διάλογοι, τα μακρινά πλάνα με τις ανθρώπινες φιγούρες στον ορίζοντα και ο έντονος ήχος εκτός κάδρου, διαμορφώνουν μια σκληρή και δυνατή αίσθηση, που μεταγγίζεται στους χαρακτήρες του.
Ο Μπαμπάς μου, ο Λένιν και ο Φρέντι, της Ρηνιώς Δραγασάκη, κέρδισε το 2ο Βραβείο Μυθοπλασίας, καθώς και τις τιμητικές διακρίσεις σκηνικών και κοστουμιών. Στην 20λεπτη ταινία, που τοποθετείται στα τέλη του ’80, με την ανάλογη αισθητική, αποτυπώνεται η πολιτική κατάσταση μέσα από τα μάτια ενός μικρού κοριτσιού. Αμέτρητοι τόμοι από τα Άπαντα του Λένιν, στο γραφείο του πατέρα, το τηλέφωνο διαρκώς χτυπάει, η φωνή του Μητσοτάκη μιλάει για οικουμενική κυβέρνηση, ενώ η μικρούλα βλέπει βίντεο, με τον περιβόητο Φρέντι Κρούγκερ (Εφιάλτη στο δρόμο με τις λεύκες). Τα χρώματα, το γρήγορο μοντάζ, η αφήγηση εκτός κάδρου, και οι γωνίες λήψεις, συνθέτουν ένα χαριτωμένο στυλιζάρισμα, με μια νοσταλγική διάθεση, που ξεπηδάει από το Goodbye Lenin, χωρίς να αρθρώνεται, ωστόσο, κάποιο πολιτικό μήνυμα, ενώ είναι εύλογο και το ερώτημα, αν τα ελληνικά δεδομένα δικαιολογούν μια αντίστοιχη τραυματική εμπειρία.
Η 28λεπτη ταινία Ηγέτης, του Γαβριήλ Τζάφκα, βραβεύτηκε με Τιμητική διάκριση σεναρίου και τιμητική διάκριση μουσικής. Η ζωή ενός 12χρονου Σέρβου που ζει με τον ακορντεονίστα παππού του αλλάζει, όταν βρίσκεται στην Αθήνα. Έφηβος, με ελληνικό όνομα, προσπαθεί να ξεχάσει το παρελθόν. Μέσα από υπερβολικές αντιθέσεις, παρουσιάζονται δυο διαφορετικοί κόσμοι. Οι βαλκανικές χώρες σε ένα νοσταλγικό και σκληρό παρελθόν και η Ελλάδα, σύμβολο της δυτικής καλοπέρασης. Το πρώτο μέρος, πιο δουλεμένο, εντυπωσιάζει τον θεατή, με μια στροβιλιστή κινηματογράφιση, ωραίες τοποθεσίες και νοσταλγικές μουσικές με ακορντεόν, που θυμίζουν Κουστουρίτσα. Η έλλειψη, όμως, ρυθμού στο δεύτερο μέρος, επηρεάζει αρνητικά το σύνολο της ταινίας.
Σε γενικές γραμμές, οι νέοι δημιουργοί επέλεξαν τετριμμένες θεματικές, με εξαίρεση την 27λεπτη Άρχουσα τάξη, του πρωτοεμφανιζόμενου Άντυ Παπαδημητρίου, όπου το πνεύμα πολιτικής απαξίωσης σκιαγραφεί την ανυπαρξία ιδεολογικών στεγανών, με μια αδύναμη, ωστόσο, γραφή που πλατειάζει.
Στον αντίποδα τοποθετείται το 11λεπτο Μάθε εργάτη πώς, των Σήφη Στάμου και Κώστα Σταματόπουλου, εμπνευσμένο από το έργο του Πολ Λαφάργκ Η θρησκεία του κεφαλαίου. Οι εργάτες ενός εργοστασίου είναι καταδικασμένοι σε μια μονότονη εργασία. Βιομηχανικοί θόρυβοι και μοντάζ κοντινών πλάνων στα γρανάζια των μηχανών, μαρτυρούν αναφορές στη ρωσική πρωτοπορία, σε μια συνειδητή χρήση ενός κινηματογραφικού ρυθμού. Στην σκοτεινή αυτή οργουελική ατμόσφαιρα, η επανάληψη του συνθήματος «η φωνή ενός, είναι φωνή κανενός», τονίζει την ανάγκη οργανωμένης αντίστασης.
Στο Διεθνές Διαγωνιστικό, η 20λεπτη ταινία του Τέρι Γκίλιαμ Αγρία Οικογένεια, ιταλικής παραγωγής, κέρδισε το Ειδικό βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Τα όνειρα ενός 10χρονου Αμερικανού που βρίσκεται με την οικογένειά του στη Νάπολη, στοιχειώνονται από τη φιγούρα του Πουλτσινέλα. Μια σουρεαλιστική ιστορία για το εύθραυστο παιδικό υποσυνείδητο, με στοιχεία από την ιταλική παράδοση.
Μεγάλη έκπληξη αποτέλεσε η παρουσία του 71χρονου Τέρι Γκίλιαμ, θρυλικού σκηνοθέτη των αιρετικών ταινιών των Μόντι Πάιθονς, κατά τη διάρκεια της τελετής λήξης, που λάμπρυνε τη φετινή διοργάνωση, υπογραμμίζοντας τον πάντα αντισυμβατικό χαρακτήρα αυτού του Φεστιβάλ.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι κριτικός κινηματογράφου.
