Ο μεγάλος «ασθενής» στην παρούσα φάση της φάσης B΄ της πανδημίας είναι ο τουρισμός και οι συνδεδεμένες με αυτόν δραστηριότητες. Η κυβέρνηση ξεκίνησε προσπαθώντας να «εμψυχώσει» εργαζόμενους και επιχειρηματίες του τομέα, υιοθετώντας την άποψη ότι οι επιτυχίες στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού θα εκτιμηθούν από τους τουρίστες ώστε να επιλέξουν τη χώρα μας ως προορισμό. Όμως μια τέτοια προσέγγιση, χωρίς τα αναγκαία μέτρα προστασίας, εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους στο βαθμό που θα έχει έστω και οριακή επιτυχία.
Τα δύο κορυφαία προβλήματα είναι: α) Οι χώρες που τροφοδοτούν την Ελλάδα με τον κύριο όγκο τουρισμού είναι χώρες που έχουν πολύ μεγάλο πρόβλημα στη διάδοση του κορωνοϊού στην κοινωνία (ΗΠΑ, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία βρίσκονται μέσα στις 10 «πρώτες» θέσης παγκόσμια με τα περισσότερα κρούσματα). Οι χώρες αυτές αντιπροσώπευαν το 2019 το 40% των αφίξεων (12,4 εκ. τουρίστες).
β) Οι βαθιές συνέπειες, οικονομικές και κοινωνικές, στις ίδιες χώρες από την πανδημία δημιουργούν από μόνες τους αναστολές για διακοπές στο εξωτερικό. Να σημειώσουμε εδώ ότι η ΙΑΤΑ εκτιμά ότι οι αερομεταφορές θα επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα το 2023. Το 2021 η επιβατική κίνηση αναμένεται να βρίσκεται κατά 24% κάτω από το επίπεδο του 2019.
Την ίδια στιγμή οι μεγάλοι tour operators π.χ.: η TUI από Γερμανία αλλά και οι αεροπορικές εταιρίες πιέζουν την κυβέρνηση να ανοίξει άρον-άρον η τουριστική αγορά για να περιορίσουν τα δικά τους οικονομικά προβλήματα.
Στην Ελλάδα από το σύνολο του τουριστικού «προϊόντος» πάνω από 70% κατευθύνεται στο εξωτερικό μέσω των εισαγωγών προϊόντων τουριστικής κατανάλωσης ή με τις εξαγωγές συναλλάγματος για προμήθειες στους tour-operators
Η κυβέρνηση τα «δίνει όλα»
Φυσικά οι πιέσεις μαζί με το γενικότερο αδιέξοδο της ελληνικής οικονομίας έφεραν κατ’ αρχήν τα ποθούμενα αποτελέσματα για τα μεγάλα συμφέροντα Σύμφωνα με τα μέτρα που ανακοινώθηκαν ο τρόπος που «ανοίγει» ο τουρισμός είναι τουλάχιστον αναντίστοιχος με τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε η πανδημία μέχρι τώρα στην χώρα. «Ανοίγουμε χωρίς κανένα μέτρο, και σας περιμένουμε». Αυτή είναι η στάση της κυβέρνησης της Ν.Δ.
Δεν υπάρχει κανένα μέτρο για το ποιοι θα έρθουν, που θα πάνε. Κανένας έλεγχος ή περιορισμός. Εξέταση, καραντίνα κ.λπ. Μάλιστα, όπως είπε ο πρωθυπουργός, για να μη σκιαστεί ο λαμπερός μας ήλιος και η φυσική ομορφιά της Ελλάδας θα γίνονται μόνο δειγματοληπτικά τεστ, αυτό κατά την εκτίμηση της κυβέρνησης αρκεί. Για να έχουμε εικόνα του μεγέθους του κινδύνου σημειώνουμε ότι ο μέσος αριθμός κρουσμάτων του κορωνοϊού στις 6 προαναφερθείσες χώρες είναι 3.636 ανά εκατομμύριο πληθυσμού (στοιχεία 21/5/2020). Στην Ελλάδα ο αντίστοιχος δείκτης είναι μόλις 274. Και όμως από αυτές τις χώρες θα μπορούν να έρθουν τουρίστες χωρίς καμία διάκριση σε σχέση με άλλες χώρες που έχουν πολύ χαμηλότερους δείκτες. Επίσης με τα μέτρα ενισχύονται όλες οι μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις ενώ δεν υπάρχει κανένα σοβαρό μέτρο για τις μικρές.
Δεν υπάρχει καμία διαφοροποίηση για το αν οι τουρίστες θα κατευθυνθούν προς μεγάλα κέντρα και νησιά ή σε μικρότερα με κάποια διαβάθμιση με μέτρο τις υγειονομικές δυνατότητες κάθε περιοχής. Απλά για μία ακόμα φορά ακούμε εξαγγελίες για εξασφάλιση 600 κλινών Covid-19 στα νησιά, αλλά δεν έχει γίνει ακόμα καμία αναφορά από την κυβέρνηση αν έγιναν οι προσλήψεις ιατρικού προσωπικού κ.λπ. Η κυβέρνηση που είναι λαλίστατη στις στατιστικές αναλύσεις της περιορισμένης διάδοσης του ιού στη χώρα, εκεί που πρέπει να ενημερώσει για έργο ουσίας παραμένει μόνο στις εξαγγελίες.
Το «ρεγάλο» προς τις αεροπορικές εταιρείες είναι κραυγαλέο. Σε όλα τα μέσα μεταφοράς και μετακίνησης παίρνονται μέτρα ενώ στα αεροπλάνα θα συνεχίσουν να στοιβάζονται οι τουρίστες γιατί το οικονομικό μοντέλο λειτουργίας των συγκεκριμένων επιχειρήσεων (κόστος αεροσκάφους, καύσιμα έστω και σε χαμηλότερες τιμές σήμερα, τέλη αεροδρομίων και ανταγωνισμός) δεν μπορεί να αναπροσαρμοστεί. Με το δεδομένο ότι δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες και κατ’ απαίτηση των αεροπορικών εταιρειών, κάθε μία από αυτές υιοθετεί τους δικούς της «κανόνες». Έτσι στη Ευρώπη και τις ΗΠΑ δεν είναι υποχρεωτικό να μένουν κενές θέσεις ανάμεσα στους επιβάτες. Η ΙΑΤΑ ισχυρίζεται ότι το κενό μεσαίο κάθισμα είναι περιττό αν χρησιμοποιούνται μάσκες! Βέβαια πριν την επιβίβαση και μετά κατά την παραλαβή των αποσκευών οι επιβάτες θα πρέπει να τηρούν τις αποστάσεις στις ουρές κ.λπ. Εκεί υπάρχουν κίνδυνοι που επιβάλλουν αποστάσεις ακόμα και με μάσκες, ενώ οι κίνδυνοι εξαφανίζονται ως δια μαγείας μόλις μπαίνει κάποιος στο αεροπλάνο.
Θα μπορούσε να υπάρξει μια πολύ πιο ήπια εφαρμογή ενός «ανοίγματος» με προϋποθέσεις, ελέγχους και περιορισμούς, διαβαθμίσεις περιοχών και με ειδικά μέτρα, ειδική μέριμνα για τον εσωτερικό τουρισμό φέτος κι όχι αυτό το «στριπτίζ» σαν να ανοίγαμε νυκτερινό «μαγαζί»…
Λύση ένα ήπιο «άνοιγμα»
Η εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό οδηγεί στην άλωση της χώρας και την μετατροπή της σε «κήπο διακοπών και ξεκούρασης» και σε πλήρη αδιαφορία για τις θυσίες και το οικονομικό αντίτιμο που πληρώνει ο ελληνικός λαός για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Με αυτό το «άνοιγμα» του τουρισμού στην Ελλάδα, η κυβέρνηση αναλαμβάνει την ευθύνη για όσα μπορεί να συμβούν αφού ακόμα βρισκόμαστε μέσα στην πανδημία και ο ιός ταξιδεύει κι αυτός…
Θα μπορούσε να υπάρξει μια πολύ πιο ήπια εφαρμογή ενός «ανοίγματος» με προϋποθέσεις, ελέγχους και περιορισμούς, διαβαθμίσεις περιοχών και με ειδικά μέτρα, ειδική μέριμνα για τον εσωτερικό τουρισμό φέτος κι όχι αυτό το «στριπτίζ» σαν να ανοίγαμε νυκτερινό «μαγαζί»…
Δυστυχώς όμως για μια κυβέρνηση που έχει ιστορικά τεράστιο μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση-χάλι με τον τουρισμό και την ελληνική οικονομία, που υπηρέτησε τα μνημόνια και υπηρετεί τις μνημονιακές πολιτικές μετατροπής της οικονομίας σε καφέ, σουβλατζίδικα και τουριστικά αναμνηστικά δεν υπάρχουν περιθώρια για μια άλλη προσέγγιση του θέματος.
Ελπίδα; Να μην υπάρξει (για πολλούς λόγους) τουριστικό κύμα προς την χώρα. Όφελος η υγεία στον τόπο και η ανάγκη μιας πραγματικής παραγωγικής αναδιάρθρωσης και απεξάρτησης (σε κάποιο βαθμό) από το αρρωστημένο «ελληνικό» μοντέλο της τουριστικής «βιομηχανίας» και τα παράγωγά του.
Για ένα πιο ήπιο τουριστικό μοντέλο, που να υπηρετεί τις ανάγκες του λαού για διακοπές και ξεκούραση και να αξιοποιηθεί ο τομέας αυτός χωρίς το άγριο κυνηγητό του κέρδους και της εκμετάλλευσης όσων εργάζονται σε αυτόν και χωρίς να ξεφτιλίζεται η χώρα και να υποβαθμίζεται ο τόπος μας.
Η σημασία του τουρισμού για την Ελλάδα
Η βαρύτητα του τουρισμού στην απασχόληση, λόγω της μορφής των υπηρεσιών που προσφέρονται, είναι ακόμα μεγαλύτερη από τη συμμετοχή του στο ΑΕΠ. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Αριστομένη Βολουδάκη (Καθημερινή, 13/05/2020) στην Ελλάδα το μερίδιο του τουρισμού στο ΑΕΠ είναι 25% αλλά στην απασχόληση φτάνει στο 33,2%. Τα μεγέθη αυτά δείχνουν το στρεβλό μοντέλο «ανάπτυξης» της ελληνικής οικονομίας και ακολουθείτε από τη δεκαετία του 1980 με την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ (τότε). Μάλιστα την περίοδο των μνημονίων η στρεβλή αυτή διάρθρωση έγινε ακόμα χειρότερη. Στο διάστημα 2014-2019 δημιουργήθηκαν στην ελληνική οικονομία συνολικά 267.000 νέες θέσεις εργασίας από τις οποίες οι 140.000 (52%) είναι συνδεδεμένες με τον τουρισμό και την εσωτερική κατανάλωση (εμπόριο, εστίαση, καταλύματα, μεταφορές).
Σήμερα αυτή η «υδροκέφαλη» οικονομία βρίσκεται ξανά σε κρίση, χωρίς να έχει βγει από την προηγούμενη μνημονιακή, απροετοίμαστη με μεγάλα χρόνια προβλήματα υπερχρέωσης, χωρίς ρευστότητα και χωρίς ουσιαστικό σχέδιο εξόδου. Οι συνέπειες ήδη προδιαγράφονται τρομακτικές ενώ συνολικά τα μέτρα της κυβέρνησης κρίνονται άκρως ανεπαρκή τόσο για τις ανάγκες στήριξης του εισοδήματος όσο και την παροχή της αναγκαίας ρευστότητας προς τις επιχειρήσεις, βασικά τις μικρομεσαίες, για να επιβιώσουν.
E–voucher για λίγους
Δεν υπάρχει καμιά σοβαρή κυβερνητική επιδότηση για ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού ώστε να ξεκουραστεί ο ελληνικός πληθυσμός μετά από την περιπέτεια της καραντίνας και να μείνει μεγαλύτερο μέρος του τουριστικού προϊόντος εντός της χώρας. Από τα τεράστια πακέτα που ανακοινώνονται και μοιράζονται στους «μεγάλους» στον κοινωνικό τουρισμό θα δοθούν μόλις 30 εκατ. ευρώ με τον τίτλο «τουρισμός για όλους». Ο τίτλος σε σχέση με το περιεχόμενο είναι «η μέρα με τη νύχτα» καθώς αφορά μόλις 250.000 δικαιούχους (με e-voucher 120 ευρώ ανά δικαιούχο (!) και τα κριτήρια αργότερα). Παράλληλα προβλέπεται ξανά η επιδότηση των καναλιών καθώς θα διεξαχθεί διαφημιστική καμπάνια για ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού. Τα μέτρα αυτά αντικατοπτρίζουν και εδώ τη γενικότερη προσέγγιση της κυβέρνησης στο θέματα της οικονομίας. Κάνουμε ελάχιστα πράγματα ουσίας, δίνουμε χρήματα στα μεγάλα συμφέροντα και λίγα ψίχουλα στο λαό.
Το πρόβλημα τουρισμός πριν την πανδημία
Ο τομέας της οικονομίας που λόγω της πανδημίας πλήττεται περισσότερο από κάθε άλλον είναι ο τουρισμός. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στην Ελλάδα επηρεάζεται άμεσα αρνητικά περίπου το 30% του ΑΕΠ, καθώς ο τουρισμός συμμετέχει στο σχηματισμό του σε ποσοστό 20-30% ανάλογα με τις παραδοχές. Όμως το ΑΕΠ επηρεάζεται και έμμεσα, άρα αυξάνεται το ποσοστό επίδρασης, καθώς τα εισοδήματα που δημιουργούνται από τον τουρισμό και δεν εξάγονται κινούν την λοιπή οικονομία. Αυτό συμβαίνει κύρια στα νησιά αλλά και γενικότερα στις περιοχές μαζικού τουρισμού. Σημειώνουμε ότι δυστυχώς στην Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος του τουριστικού εισοδήματος εξάγεται είτε μέσω των εισαγωγών προϊόντων για τουριστική κατανάλωση, είτε με τις εξαγωγές συναλλάγματος για πληρωμές προμηθειών «διαμεσολάβησης» στους tour-operators και κερδών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και έχουν έδρες στο εξωτερικό. Ουσιαστικά αυτό που μένει στην Ελλάδα είναι οι πενιχροί μισθοί των εργαζόμενων καθώς και οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα. Πρόκειται για τα μεσαία προς μικρότερα ξενοδοχεία, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ότι μένει εντός Ελλάδος από το RB&B, τις υπηρεσίες εστίασης σε μικρομάγαζα εκτός «κλειστών θερέτρων», τις εσωτερικές μεταφορές κλπ. Έτσι από το σύνολο του τουριστικού «προϊόντος» πάνω από 70% να κατευθύνεται στο εξωτερικό ενώ στην Ελλάδα μένουν τα «ψίχουλα» από το «παντεσπάνι».
