Σε κρίσιμη κατάσταση τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ΕΕ –Η «αξιοπιστία» των stress test – H «καμπάνα» από τις ΗΠΑ –
του Παύλου Δερμενάκη
Αποτελεί πλέον κοινό μυστικό ότι ο μεγάλος οικονομικός ασθενής της Ευρωζώνης είναι το τραπεζικό της σύστημα, ενώ η μεγαλύτερη τράπεζα – η Deutsche Bank (DB) – βρίσκεται εδώ και αρκετό καιρό στην εντατική με χαρακτηριστικά ραγδαίας επιδείνωσης της κατάστασης της. Σε κρίσιμη κατάσταση, σε διαφορετικό βαθμό το καθένα αλλά συνδεδεμένα με τα μεγάλα εγγενή προβλήματα της εθνικής τους οικονομίας, βρίσκονται τα τραπεζικά συστήματα Ιταλίας, Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ελλάδας. Σε όλα αυτά προστίθεται το πρόβλημα των προβλημάτων που είναι η DB.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ (2016.07), για την αξιολόγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα παγκόσμια, μία στις τρεις τράπεζες της ευρωζώνης αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω α) των 900 δισ. € μη εξυπηρετούμενων δανείων β) ενός απροσδιόριστου ποσού τοξικών περιουσιακών στοιχείων στους ισολογισμούς και γ) της ανάγκης για συνεχή επιχειρηματική προσαρμογή καθώς δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο, συνεχώς επί το δυσμενέστερο, μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον όσον αφορά τους κινδύνους που αναλαμβάνουν.
Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι «Από τις παγκόσμια συστημικά σημαντικές τράπεζες η DB φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη συμβολή σε συστημικούς κινδύνους,…». Με δεδομένα ότι (στοιχεία στις 31/12/2015) το σύνολο του ενεργητικού της είναι 1,63 τρισ. €, τα ίδια κεφάλαια μόλις 67,6 δισ. € και έχει έκθεση σε παράγωγα 42 τρισ. € (14 φορές το ΑΕΠ της Γερμανίας), μια ενδεχόμενη κρίση της DB θα συμπαρασύρει τους πάντες εντός Ευρώπης αλλά και παγκόσμια.
Υπό αυτές τις συνθήκες πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα, από την ΕΚΤ – European Banking Authority (EBA), τα τεστ αντοχής σε ακραίες συνθήκες (stress tests) των ευρωπαϊκών τραπεζών. Τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν στις 29/7/2016 δείχνουν και την «αξιοπιστία» των τεστ. «Επιβεβαιώθηκε» η «ανθεκτικότητα» και η «υγεία» του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, αλλά τα αποτελέσματα κάθε άλλο παρά πειστικά κρίθηκαν, όπως φάνηκε αμέσως στις χρηματιστηριακές αγορές με την μεγάλη πτώση των τραπεζικών μετοχών.
Για την «αξιοπιστία» των τεστ σημειώνουμε ότι: 1) ελέγχθηκαν μόλις 51 τράπεζες από 15 χώρες έναντι 124 στον προηγούμενο έλεγχο (2014) από 29 χώρες (μαζί με τη Νορβηγία), 2) το δυσμενές σενάριο αφορούσε το ενδεχόμενο παρατεταμένης ύφεσης και «διολίσθησης» στις τιμές των εμπορευμάτων, αλλά δεν συμπεριελάμβανε την πιθανότητα αθέτησης χρέους όταν είναι γνωστό το μέγεθος του προβλήματος στην ΕΕ, 3) εξαιρέθηκαν οι ελληνικές και πορτογαλικές τράπεζες, που είχαν από τις χειρότερες επιδόσεις κατά τα προηγούμενα stress tests.Οι ελληνικές ως γνωστόν ανακεφαλαιοποιήθηκαν το 2015 και ήδη υπάρχουν ενδείξεις για ανάγκη νέας ανακεφαλαιοποίησης. 4) τα τεστ δεν αναφέρουν, όπως στο παρελθόν, ποιες τράπεζες «περνούν» ή όχι, ή πόσα κεφάλαια θα χρειάζονταν για να πληρούν τα αδικαιολόγητα χαλαρά ελάχιστα όρια που προβλέπονται στους κανονισμούς.
Τα τεστ έδειξαν ότι η DB έχει μόλις 3 € για κάθε 100 € που έχει επενδύσει στις διάφορες κατηγορίες του ενεργητικού της.
Συνεπώς με τις πλάτες της ΕΚΤ-EBA κάποιες τράπεζες συνεχίζουν να λειτουργούν χωρίς τους προβλεπόμενους αυστηρούς ελέγχους και τις αναγκαίες συστάσεις για την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Οι λόγοι είναι προφανείς: κατά πρώτον η αδυναμία υπό τις παρούσες θεσμικές συνθήκες (bail in, σωτηρία τραπεζών κατά σειρά από μετόχους, ομολογιούχους, καταθέτες) κάλυψης μαζικών αναγκών αύξησης μετοχικών κεφαλαίων τραπεζών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και κατά δεύτερον η άρνηση της Γερμανίας για αλλαγή των κανόνων, όσον αφορά την ενίσχυση των τραπεζών με δημόσιο χρήμα (bail-out) και την αλλαγή στον τρόπο κατ’ αρχήν υπολογισμού και στη συνέχεια χρηματοδότησης των δημόσιων ελλειμμάτων.
Όλα αυτά διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα στον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα.
Και κάπου εκεί χτύπησε η «καμπάνα», ταρακουνώντας ξανά το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και αναζωπυρώνοντας φόβους. Η «καμπάνα» ήρθε από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ που ζητά από την DB να καταβάλει 14 δισ. δολάρια για να «διευθετηθεί» η έρευνα για τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια που πούλησε στις ΗΠΑ την περίοδο 2005-2007, χωρίς να έχει ενημερώσει τους επενδυτές σχετικά με τους κινδύνους που αναλάμβαναν. Το ποσό αυτό είναι 6 φορές μεγαλύτερο από εκείνο που εκτιμούσαν αναλυτές ως ένα πιθανό σενάριο (2,4 δισ. $) και επιδεινώνει τα ήδη μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η DB, ακόμα και αν μειωθεί δραστικά μέσω των διαπραγματεύσεων που θα ακολουθήσουν.
Να σημειώσουμε εδώ ότι για τους ίδιους λόγους οι 5 μεγαλύτεροι τραπεζικοί κολοσσοί των ΗΠΑ έχουν επιβαρυνθεί με 44,65 δισ. $. Έναντι αυτής της απαίτησης η DB έχει προβλέψεις στον ισολογισμό της για νομικές διαδικασίες μόνο 6,6 δισ. $. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι η DB έχει σε εκκρεμότητα πάνω από 7.000 νομικές υποθέσεις. Συνεπώς, οποιαδήποτε ρύθμιση στις ΗΠΑ για ποσό άνω των 6 δισ. $ θα υποχρεώσει την τράπεζα σε αναζήτηση νέων κεφαλαίων.
Η επιδείνωση των οικονομικών μεγεθών της DB είναι συνεχής και δραματική σε μέγεθος τα δύο τελευταία χρόνια. Τα έσοδά της στο 1ο εξάμηνο 2016 μειώθηκαν κατά 21% συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο του 2015, και τα καθαρά κέρδη κατά 81,5%. Η επιδείνωση στο 2ο τρίμηνο 2016 ήταν πολύ μεγαλύτερη (-98% στα κέρδη).
H DB είναι «η πιο επικίνδυνη τράπεζα στον κόσμο», σύμφωνα με την αρχή ασφάλισης καταθέσεων των ΗΠΑ, καθώς έχει κεφαλαιακό δείκτη χαμηλότερο από αυτόν που είχαν οι αμερικάνικες τράπεζες πριν από την κρίση του 2008. Μελέτη του Κέντρου Ευρωπαϊκής Οικονομικής Έρευνας του Μανχάιμ, αξιοποιώντας τις ίδιες μεθόδους με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, εκτίμησε κεφαλαιακό κενό 19 δισ. € για την DB.
Συνοπτικά η εικόνα της DB χαρακτηρίζεται από ανεπαρκή κεφαλαιοποίηση, μεγάλες νομικές εκκρεμότητες και πρόστιμα, σχεδόν μηδενισμό της κερδοφορίας της, αναντιστοιχία ιδίων προς ξένα κεφάλαια (υψηλή μόχλευση) και «αστρονομική» έκθεση σε παράγωγα.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες η μετοχή της DB έχει καταρρεύσει. Από τα 100 € το 2008 κυμαίνεται σήμερα γύρω στα 10,5 (-90%). Οι απώλειες το τελευταίο δωδεκάμηνο είναι -55% και η χρηματιστηριακή της αξία μόλις 14,5 δισ. € με ενεργητικό 1,8 τρισ. € στις 30/6/2016.
«Ωρολογιακή βόμβα» ο γερμανικός κολοσσός
Ο συστημικός κίνδυνος από τις αρνητικές εξελίξεις στην DB, είναι τεράστιος τόσο για την γερμανική οικονομία, όσο και για το ευρωπαϊκό, αλλά και το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Ενδεχόμενο ξέσπασμα τραπεζικής κρίσης στην Ευρώπη με αφορμή την DB, δεν θα αφήσει τίποτα όρθιο, από αυτά που γνωρίζουμε σήμερα ως ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, με τους μηχανισμούς του, τις διαδικασίες του και τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του ευρώ. Ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη και τη γενικότερη προβληματική κατάσταση του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα.
Υπό αυτές τις συνθήκες οι συνεχείς αρνητικές εξελίξεις σε συνδυασμό με τις καθησυχαστικές δηλώσεις των Γερμανών πολιτικών μοιάζουν με παιγνίδι με τη φωτιά. Το Φεβρουάριο 2016 ο κ. Σόιμπλε δήλωνε «δεν ανησυχώ για την DB». Τώρα η κα. Μέρκελ μιλά για «προσωρινά προβλήματα που μπορούν να επιλυθούν». Όμως η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη από τέτοιου είδους «εύκολες» δηλώσεις.
Η Γερμανία επέβαλε το σύστημα bail-in και σήμερα το πρόβλημα χτυπά πολύ δυνατά την πόρτα της. Όσο και αν εξορκίζουν το κακό με δηλώσεις ότι δεν πρόκειται να παρέμβουν, η οικονομική πραγματικότητα στο τέλος επιβάλλει λύσεις πέρα από το οποιοδήποτε οικονομικό δόγμα. Αρκεί να θυμηθούμε τι έγινε στις ΗΠΑ εκείνο το Σαββατοκύριακο που κατέρρευσε η Lehman Brothers και πως τελικά σώθηκαν οι άλλες τράπεζες με την παρέμβαση του κράτους.
Η ΕΕ αγκυλωμένη στη γερμανική μέγγενη και το νεοφιλελευθερισμό βρίσκεται εδώ και χρόνια σε κρίση, η οποία δεν φαίνεται να ξεπερνιέται καθώς αντιμετωπίζεται μόνο με νομισματικά μέσα. Το ενδεχόμενο μιας μεγάλης τραπεζικής κρίσης, που υποβόσκει σε πολλές χώρες της ευρωζώνης, θα πυροδοτήσει εξελίξεις που θα οδηγήσουν σε πολλαπλές ριζικές ανατροπές.
