Του Μύρωνα Ξυδάκη
Ο Ομπάμα ξεκινώντας την ομιλία του στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αναφέρθηκε στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας τον στίχο Αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας.
Ο στίχος είναι παρμένος από το Άξιον εστί του Οδυσσέα Ελύτη. Ο ποιητής με αυτή την εκτενή του σύνθεση, που την δούλευε πάνω μια δεκαετία, ξεφεύγει από την καταγραφή της ιδιωτικής αίσθησης του φυσικού κόσμου στην οποία επιδίδονταν μέχρι τότε και επιχειρεί να αναμετρηθεί με ένα θέμα ασύγκριτα ψηλότερο: τα πάθη και τις θυσίες του ελληνικού λαού κατά την διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Κατοχής. Το αποτέλεσμα της αναμέτρησης αυτής είναι συγκλονιστικό καθώς το Άξιον εστί πήρε τις διαστάσεις ενός έργου εθνικού, ανάλογου με τους Ελεύθερους Πολιορκημένους ή τον Δωδεκάλογο του Γύφτου του Κ. Παλαμά. Παράλληλα, η μελοποίηση του από τον Θεοδωράκη ήρθε να του δώσει τις διαστάσεις μιας συλλογικής αφήγησης μέσα από την οποία ο ελληνισμός τραγούδησε και τραγουδά ακόμα και σήμερα τους αγώνες του.
Ειδικά ο συγκεκριμένος στίχος κατέχει εξέχουσα θέση μες στη σύνθεση καθώς επαναλαμβάνεται έξι φορές στο πρώτο μέρος (Γένεσις), ενώ με αυτόν ολοκληρώνεται το ποίημα. Δυο πράγματα θα μπορούσαν να ειπωθούν γύρω από την σημασία του. Το πρώτο είναι ότι συμπυκνώνει την αρμονική σχέση ποιητή-φύσης, μέρους-όλου, ατομικού-συλλογικού που αναδύεται από ολόκληρο το ποίημα. Ο κόσμος της ατομικής εμπειρίας, ο μικρός, συνιστά αναπόσπαστο μέρος του συλλογικού, του μεγάλου, εμπεριέχει ένα μέρος του και εμπεριέχεται σε αυτόν. Και είναι η σχέση αυτή που κάνει τον «μικρό» κόσμο «μέγα». Την ίδια στιγμή, διαβάζεται και ως ένας ύμνος στην αγωνιστικότητα αυτού του λαού, του μικρού, που όμως με τους αγώνες και τις θυσίες του καθίσταται μεγάλος.
Με λίγα λόγια, τόσο ο στίχος αυτός καθαυτός όσο και το ποίημα μιλά για αξίες με τις οποίες καμία απολύτως σχέση δεν έχει ο Μπ. Ομπάμα. Και γι’ αυτό ακριβώς, δεν δικαιούται να τον επικαλείται ούτε αυτός ούτε οι όμοιοι του. Μα θα μου πείτε η τέχνη είναι κτήμα όλων. Όχι. Η ποίηση είναι για όσους «ποιούν», γι’ αυτούς που δημιουργούν και παλεύουν για τη ζωή, όχι γι’ αυτούς που καταστρέφουν και σπέρνουν το θάνατο. Αν ταιριάζει κάτι στον Ομπάμα και τους συν αυτώ, ένθεν κακείθεν, είναι ένα άλλο απόσπασμα από το Άξιον εστί:
Ήρθαν
ντυμένοι «φίλοι»
αμέτρητες φορές οι εχθροί μου
το παμπάλαιο χώμα πατώντας.
Και το χώμα δεν έδεσε ποτέ με την φτέρνα τους
Μην σκυλεύετε την ιστορία και τους ποιητές μας. Αφήστε μας στην ησυχία μας. Κι αν ακούτε τη σιωπή του λαού, μην χαίρεστε. Να την φοβάστε. Είναι η σιωπή του Ποιητή πριν το μεγάλο του έργο.
