Διαβάστε το πρώτο μέρος εδώ
Με Πρόεδρο φέτος της Κριτικής Επιτροπής τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη, το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας-Χρυσός Διόνυσος του 45ου Φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Δράμας, απονεμήθηκε στην 26λεπτη ταινία «Παραλία 5πμ» (5pm Seaside), του Valentin Stejskal, που κατάφερε να εκφράσει μοναδικά την επιτακτική ανάγκη του χαμένου αγγίγματος, με το εξαιρετικό ερμηνευτικό ντουέτο των Κίμωνα Κουρή και Αντώνη Τσιοτσιόπουλου, ο οποίος κέρδισε το φετινό Βραβείο Ανδρικής Ερμηνείας. Ο Νίκος, οδηγός φορτηγού, ανήμερα των 40ων γενεθλίων του, συναντά σε ερημική παραλία τον παλιό του έρωτα, τον Χρήστο, από το στρατό. Η αρχική ψυχρότητα στη συνάντησή τους μετατρέπεται μέσα από ένα περίεργο τελετουργικό που μοιάζει να εμπλέκει πνιγμό και χρήση μηχανήματος απινιδωτή, σε μια υπόκωφη και εκ βαθέων ερωτική ομολογία. Τα σταθερά μακρινά πλάνα της αρχής αναδεικνύουν τους νεκρούς χρόνους της αναμονής, ενώ η σαρκική διάσταση της πάλης μέσα από τα κύματα, κινηματογραφημένη με πολύ κοντινά, κουνημένα και ανετάριστα πλάνα, θολώνει την οπτική, μεταφράζοντας μέσα από την μη προσδιορίσιμη αισθητική, το ανείπωτο μιας καταδικασμένης σχέσης. Μετά την ερωτική ένταση ενός τσακωμού, που τους φέρνει κοντά σωματικά και την ενδεχόμενη επικινδυνότητα του εγχειρήματος που ενδέχεται να εμπλέκεται με την ηδονή της άπνοιας, τα σταθερά πλάνα επανέρχονται διαγράφοντας από μακριά τους πρωταγωνιστές, ως κόντρα φως φιγούρες με φόντο το ηλιοβασίλεμα. Οι δυο φίλοι σχεδόν αμίλητοι μοιράζονται ένα τσιγάρο και τα λένε όλα μέσα από βλέμματα, διστακτικά αγγίγματα και λιγοστά τρυφερά χάδια, υπό τους ήχους κυμάτων και του επίμονου βόμβου του κινητού του Χρήστου, που τους επαναφέρει στην πραγματικότητα. Η συγκίνηση ξεχειλίζει με τις ευχές του Χρήστου για τα γενέθλια του Νίκου, κίνηση που μαρτυράει τη μακρά διάρκεια ενός μεγάλου καταπιεσμένου έρωτα. Ο ήχος ανταριασμένης θάλασσας που γεμίζει το ηχητικό πεδίο φορτίζει τις σιωπές, σε ένα συγκλονιστικό ερωτικό αποχαιρετισμό.
Τρία βραβεία -ήχου και των σωματείων ΕΤΕΚΤ (Ένωση Τεχνικών Ελληνικού Κινηματογράφου και Τηλεόρασης) και ΠΕΚΚ (Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου)- κατέκτησε το «Pendulus» του Δημήτρη Γκότση, που μεταφέρει ανάγλυφα σε μόλις 18 λεπτά, την αναζήτηση ταυτότητας των Αλβανών μεταναστών, που έχουν μεγαλώσει στην Ελλάδα και βρίσκονται μετέωροι, όπως εύστοχα σηματοδοτεί ο τίτλος, ανάμεσα στην αλβανική τους καταγωγή και στην ελληνική πραγματικότητα, σε μια ταινία που στηλιτεύει εθνικισμό και ρατσισμό εκ των έσω. Μάταια προσπαθούν οι γονείς του 24χρονου Άρμπι να τον πείσουν να τους ακολουθήσει στο γάμο της ξαδέρφης του στην Αλβανία. Ξενιτεμένος από εκεί σε μικρή ηλικία, ο Άρμπι μεγάλωσε στην Αθήνα και δεν νιώθει πλέον κανέναν δεσμό με συγγενείς που δεν γνωρίζει, σε μια εξίσου άγνωστη πατρίδα. Προτιμάει να μείνει Αθήνα να δει τον αγώνα με τους φίλους του, στο καφενείο των συμπατριωτών, όπου σερβίρει μια όμορφη Αλβανίδα, η οποία «πηγαίνει μόνο με Έλληνες». Δίχως να συμμερίζεται τα εθνικιστικά πιστεύω ομοεθνών, που μιλούν για τη Μεγάλη Αλβανία, διαπιστώνει πως παραμένει ένας ξένος, που «δεν θα γίνει Έλληνας ποτέ». Αποκομμένος από την πατρίδα, νιώθει αποκομμένος και στην Αθήνα, κάθε φορά που η αποκάλυψη του ονόματός του προδίδει την ξενική καταγωγή του, καθιστώντας τον ευθύς ύποπτο, όπως στο αστυνομικό μπλόκο στην αρχή της ταινίας. Πλάνα από την εργατική πολυκατοικία που διαμένει αναδεικνύουν την ταξική υπόσταση του πρωταγωνιστή, σε μια ταινία ρεαλιστικής αισθητικής, που κορυφώνει την αγωνία μέσα από την ένταση της ηλεκτρονικής πρωτότυπης μουσικής του Κυριάκου Μουστάκα (a.k.a Sunday man), δίνοντας μοναδικό ρυθμό στη φρενήρη καταδίωξη του φινάλε.
Φέτος, από τις τριάντα ταινίες του Εθνικού Διαγωνιστικού, οι δεκαπέντε σκηνοθετήθηκαν από γυναίκες. Μέσα από τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις, ξετυλίγεται η εικόνα της γυναίκας και τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζει, σε τρεις διαφορετικές ηλικίες. Η επαναφορά του ζητήματος για τη νομιμοποίηση της έκτρωσης αποτυπώνεται στη 14λεπτη ταινία «Αναμνήσεις μιας εφηβικής καταιγίδας», της Σοφίας Γεωργοβασίλη. Μια έφηβη έγκυος κάνει κοπάνα από το σχολείο, προκειμένου να κάνει έκτρωση, την ημέρα που έχει ανακοινωθεί από το ραδιόφωνο έκτακτο δελτίο σφοδρής κακοκαιρίας. Το παιχνίδι της επικινδυνότητας των μετεωρολογικών φαινομένων, σε συνδυασμό με τις εικόνες από το όνειρο της μαθήτριας, με ένα ελάφι σε δάσος υπό βροχή, εύστοχα εκφράζουν όλο το άγχος και την ψυχολογική της ένταση.
Για άλλη μια φορά απέναντι από τα στερεότυπα, η Κύπρια Τώνια Μισιαλή, σκηνοθέτρια της «Παύσης» (2018), τολμάει να αναδείξει στη νέα μικρού μήκους 18λεπτη ταινία της «Δάφνη», το ταμπού της γυναικείας σεξουαλικότητας, μέσα από το πορτρέτο μιας εργαζόμενης και διαζευγμένης μητέρας, της Δάφνης, την οποία ενσαρκώνει η Νιόβη Χαραλάμπους, που κέρδισε το φετινό Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας. Στον καιρό της πανδημίας, η Δάφνη αλλάζει ερωτικούς παρτενέρ μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες, δίχως ωστόσο να καταφέρει να προσεγγίσει αυτό που στην πραγματικότητα αναζητά. Το εξαιρετικό μοντάζ με τα κοφτά εμβόλιμα πλάνα επικεντρωμένα στο πρόσωπο της πρωταγωνίστριας, καθώς κάνει ποδήλατο αγκομαχώντας, υπό τη ρυθμική ψυχεδελική ποπ των Κύπριων Delirium Elephants, μετουσιώνει άγχος και πίεση σε ένα σκηνοθετικό επαναλαμβανόμενο μοτίβο, ανάμεσα σε στιγμιότυπα που μεταφέρουν τη μονότονη ρουτίνα της, στο σπίτι. Όσο η κάμερα την παρουσιάζει μέσα από σύντομες λήψεις, με διαφορετικούς συντρόφους, σε ποικιλία ερωτικών περιπτύξεων, αποκρυσταλλώνεται η αγωνία αναζήτησης του διαφορετικού. Ίσως για αυτό μοιάζει να επιχειρεί έστω και ανορθόδοξα στο τέλος, ό,τι πιστεύει πως θα την φέρει κοντά στο πολυπόθητο συναίσθημα στοργής, που τόσο μοιάζει να έχει λείψει, μετά από τον πανδημικό εγκλεισμό.
Ο ταλαντούχος ηθοποιός Μάκης Παπαδημητρίου σκηνοθετεί το 17λεπτο «Λίλα», βασισμένος στην εξαιρετική ερμηνεία της Ρένης Πιττακή. Η μοναξιά και η ρουτίνα που συνθλίβει μια νοικοκυρά στη δύση της ζωής της, διαφαίνονται μέσα από τον φανταστικό της διάλογο με έναν μυστήριο άντρα. Με συμβολιστική διάθεση επαναφέρει τεχνικές των ψυχολογικών θρίλερ, όπως τα εμβόλιμα πλάνα της μονότονης ρουτίνας της πρωταγωνίστριας, στο μεταίχμιο σιωπής και κατάθλιψης, για να υπογραμμίσει μέσα από την επανάληψη, την κούραση ενός γερασμένου μυαλού, σε μια σπουδή πάνω στην αποπροσανατολιστική αίσθηση της δυσβάσταχτης μοναξιάς. Η πρωταγωνίστρια επαναλαμβάνει συχνά πως «κουράστηκε», εκφράζοντας πως «νιώθει σαν την μπάλα που κάποιος κλώτσησε μακριά και δεν την βρήκανε ποτέ», σε μια ταινία που κλείνει με το υπέροχο καταιγιστικό «πρελούδιο για πιάνο» του Θάνου Μικρούτσικου.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι θεωρητικός-κριτικός κινηματογράφου, [email protected]
INFO:
- Στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Θερινό Κινηματογράφο Λαϊς), 15-18/9/2022 προβάλλονται οι ταινίες του Εθνικού Διαγωνιστικού Προγράμματος του 45ου Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας. Το Σάββατο 17/9 θα διεξαχθεί και μάστερκλας-συζήτηση με τον Πάβελ Παβλικόφσκι.
- Πολλές σημαντικές απώλειες την περασμένη βδομάδα στο χώρο της τέχνης (Κώστας Καζάκος, Ειρήνη Παπά…), ανάμεσά τους και ο Ζ-Λ Γκοντάρ, από τους πιο επιδραστικούς σκηνοθέτες στην ιστορία του κινηματογράφου, που παρέμεινε από την αρχή ως το τέλος βαθύτατα πολιτικός και κυριολεκτικά αναρχικός. Δεν είναι τυχαίο, ότι παρά τα 91 του χρόνια, ήταν ο μοναδικός που διαφώνησε δημόσια τον Μάιο, στις Κάννες, με την προβολή ομιλίας του Ζελένσκι στο φεστιβάλ.
Στο θερινό κινηματογράφο «Στέλλα» (Τενέδου 34, Φωκίωνος Νέγρη), θα προβληθούν οι δυο τελευταίες ταινίες του Ζ-Λ Γκοντάρ, Δευτέρα 19/9/2022 στις 22:20 «Αποχαιρετισμός στη γλώσσα», (2014) και Τετάρτη 21/9/2022 στις 22:20 «Το βιβλίο της εικόνας» (2018). Κριτικές μου υπάρχουν στα φύλλα του Δρόμου: Ιούνιος 2014, τ.216 και Νοέμβρης 2021, τ.564.
