Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
Αυτή είναι η κληρονομιά του Μάη του ’68, ενός αξεπέραστου ορόσημου που ενσωματώθηκε σιγά-σιγά και ύπουλα σε ένα σαθρό σύστημα, απογυμνώθηκε από κάθε τι ουσιαστικό και αληθινό, φόρεσε το μανδύα της διαφήμισης και έγινε λογότυπο, σύνθημα και «λάιφ στάιλ» για μαζική κατανάλωση. Τι απέγιναν, τελικά, οι ιδέες και τα οράματα του Μάη του ’68; Αυτός ο προβληματισμός βασανίζει και τον Γάλλο σκηνοθέτη Ολιβιέ Ασαγιάς, στη νέα του ταινία Μετά το Μάη. Στη συνέντευξη Tύπου στη Βενετία (Bραβείο Σεναρίου) ο σκηνοθέτης δήλωσε ότι το μαχητικό μαθητικό κίνημα, που ξεπρόβαλε στη γαλλική κοινωνία γύρω στο 1971, στον απόηχο του παρισινού Μάη, είναι μια άγνωστη πτυχή. Μέσα από μια ρεαλιστική καταγραφή, γεμάτη ενθουσιώδη ρυθμό, ο σκηνοθέτης ακολουθεί τους νεαρούς ήρωές του, ενσωματώνοντας και βιωματικά στοιχεία, σε μια μαγευτική αναπαράσταση της εποχής, γεμάτη ψυχεδελικά χρώματα.
Το μαθητικό κίνημα και η υποκουλτούρα, οι πειραματισμοί, οι έρωτες, τα νιάτα, ο θάνατος, το εναλλακτικό ροκ, η ποίηση και ο ουσιαστικός πολιτικός λόγος, όλα βρίσκονται εκεί. Οι εναλλακτικές μαθητικές εκδόσεις και τα περιοδικά σηματοδοτούν την αγωνία για μια συλλογική αντίσταση. Το βιβλίο, σπάνια αναφορά στο σινεμά, κυρίως μετά τον Γκοντάρ, αντιμετωπίζεται ως όχημα σκέψεων. Ο πρωταγωνιστής μπαινοβγαίνει στα βιβλιοπωλεία, ενώ η φωνή του, εκτός κάδρου, απαγγέλλει αποσπάσματα από Μάο μέχρι καταστασιακούς.
Αντίστοιχα, παρουσιάζονται οι εναλλακτικές προτάσεις που άνθισαν εκείνη την περίοδο και στις άλλες μορφές Τέχνης. Στη μουσική, τα βινύλια της εναλλακτικής ροκ ευρωπαϊκής σκηνής βρίσκονται στο προσκήνιο.
Στο σινεμά, η παρέα κυνηγά τις προβολές αγωνιστικών φιλμ, σε περιορισμένο κύκλωμα αιθουσών. Από τη μια ταινίες με επαναστατικό περιεχόμενο, από ανεξάρτητες κολεκτίβες κινηματογραφιστών που κατέγραψαν με ρίσκο απεργίες και διαδηλώσεις, σε χώρες με σκληρές δικτατορίες, από την άλλη, δημόσια προβολή ντοκιμαντερίστικων κινηματογραφήσεων σε πλατείες, από συνδικάτα εργατών, ως υπόδειγμα κινηματικής δράσης.
Ο ήρωας, άλτερ έγκο της πορείας του Ασαγιάς, αναρωτιέται διαρκώς για τα πάντα. Πού σταματάει η αγωνιστική ενημέρωση και πού αρχίζει η πολιτική προπαγάνδα; Το περιεχόμενο είναι αρκετό για να ορίσει τον επαναστατικό κινηματογράφο ή παίζει ρόλο και η ανατρεπτική φόρμα;
Στη ζωγραφική, ο σκηνοθέτης παρακολουθεί την επαφή των πρωταγωνιστών του με τον κλασικισμό, στην Ιταλία, όπου κατέφυγαν, μέσα από τις αρχιτεκτονικές φόρμες ελληνιστικών χρόνων, τις τοιχογραφίες της Πομπηίας, αλλά και τις γεμάτες τρόμο απολιθωμένες από τη λάβα φιγούρες, εικόνες που τοποθετούν τη διαχρονικότητα της τέχνης, πλάι στη λήθη και το θάνατο. Στην τέχνη, οι ήρωες αναζητούν ένα βαθύτερο νόημα, που δένει την επανάσταση και την κοινωνία με την καλλιτεχνική φόρμα, μέσα απ’ τις αφαιρετικές προσεγγίσεις της ρώσικης πρωτοπορίας, με αναφορά στις θεωρητικές αναλύσεις του Μάλεβιτς.
Ο ήρωας βουτάει στη φωτιά της εποχής του, αντρώνεται γεμάτος οράματα, ιδέες και πάθος. Προχωράει αυτός, προχωράνε και οι υπόλοιποι γύρω του, αμφιταλαντευόμενοι για τις αποφάσεις μιας ολόκληρης ζωής. Πότε πρόλαβε να στεγνώσει η μπογιά από το σύνθημα «Ζήτω η Επανάσταση!», στον τοίχο του σχολείου; Κομμουνιστές, τροσκιστές, μαοϊστές, παρ’ όλες τις διαφορές, τότε πορεύτηκαν μαζί. Τι έγινε μετά;
Αν ο 22χρονος, το 1964, Μπερνάρντο Μπερτολούτσι έγινε εμβληματικός σκηνοθέτης αυτής της γενιάς, με την ταινία του Πριν από την επανάσταση, ο 58άρης σήμερα, Ολιβιέ Ασαγιάς, απαντά σε μια ζοφερή συγκυρία της Ιστορίας, με τη… μετά την επανάσταση ταινία του, αφήνοντας παρακαταθήκη στη νέα γενιά, μια ολόκληρη εποχή και τις ιδέες της, που δεν πρέπει να χαρακτηριστούν ως ουτοπία.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι κριτικός κινηματογράφου
