Κρυφές και φανερές πλευρές τις επίσκεψης Τσίπρα στην Τουρκία
του Σταύρου Λυγερού
Με τη γνωστή ανατολίτικη επίθεση φιλίας τύλιξε ο Αχμέτ Νταβούτογλου τον Αλέξη Τσίπρα. Το έργο το έχουμε ξαναδεί. Η νεοοθωμανική ηγεσία εξαρχής διέφερε από τους κεμαλιστές προκατόχους της στο επίπεδο της ρητορικής. Στρατηγικός στόχος της, άλλωστε, είναι να οδηγήσει διά της διολισθήσεως την Ελλάδα σ’ ένα καθεστώς έμμεσης δορυφοροποίησης και όχι να της αποσπάσει με άσκηση στρατιωτικής πίεσης κυριαρχικά και διοικητικά δικαιώματα, όπως συνέβαινε τις προηγούμενες δεκαετίες.
Ο Τσίπρας πήγε στην Τουρκία με κεντρικό στόχο να καταστήσει την Αθήνα κεντρικό παίκτη στις διαπραγματεύσεις της Ε.Ε. με την Άγκυρα για το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό. Μέχρι τώρα το ευρωιερατείο διαπραγματεύεται με το καθεστώς Ερντογάν πάνω από το κεφάλι της Ελλάδας, για ζητήματα που άπτονται κρίσιμων εθνικών συμφερόντων. Γι’ αυτό και στη Σύνοδο της Μάλτας απαίτησε από τον Γιούνκερ όχι μόνο να ενημερώνεται η Αθήνα για τις διαπραγματεύσεις της Κομισιόν με τους Τούρκους, αλλά και οι κοινοτικές θέσεις να διαμορφώνονται με την ενεργή συμμετοχή της ελληνικής πλευράς.
Οι Ευρωπαίοι θεωρούν δικαιολογημένα ότι η Τουρκία είναι η χώρα-κλειδί για την ανάσχεση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών. Γι’ αυτό και είναι διατεθειμένοι να της δώσουν σημαντικά ανταλλάγματα, προκειμένου να την πείσουν να συνεργασθεί. Το τελικό παζάρι θα πραγματοποιηθεί στη Σύνοδο Ε.Ε.-Τουρκίας στο τέλος Νοεμβρίου, στο πλαίσιο που έχει ήδη χαραχθεί. Για να συγκρατήσει το προσφυγικό/μεταναστευτικό κύμα, ο Ερντογάν ζητάει σοβαρά ανταλλάγματα.
Πέρα από την οικονομική βοήθεια και τη χαλάρωση στους όρους παραχώρησης βίζας σε Τούρκους που θέλουν να επισκεφθούν την Ε.Ε., η Τουρκία ζητάει και την αναθέρμανση των ενταξιακών διαπραγματεύσεών της. Προς το παρόν έχει αποφασισθεί να ανοίξει το κεφάλαιο 17 που αφορά οικονομικά και νομισματικά θέματα. Ασκούνται, όμως, πιέσεις στη Λευκωσία να αποδεχθεί το άνοιγμα και ορισμένων από τα έξι κεφάλαια που έχει παγώσει, επειδή η Άγκυρα αρνείται να υλοποιήσει τη συμφωνία τελωνειακής σύνδεσης με την Κυπριακή Δημοκρατία.
Η κυβέρνηση Αναστασιάδη δηλώνει ότι δεν πρόκειται να άρει το βέτο της, εάν δεν εκπληρωθούν οι όροι που έχει θέσει. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, όμως, έχει ήδη αρχίσει στο παρασκήνιο μία ανεπίσημη συζήτηση για ένα συμβιβασμό, ειδικά για τα κεφάλαια 23 και 24. Όποιος άκουσε προσεκτικά τις δηλώσεις των δύο πρωθυπουργών μετά τις συνομιλίες τους, θα διαπίστωσε -παρά τις προσεκτικές εκφράσεις- ότι το άνοιγμα έχει ήδη δρομολογηθεί, χωρίς η Άγκυρα να έχει κάνει βήμα πίσω.
Ο αποφασιστικός ρόλος της Τουρκίας στην αντιμετώπιση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης καθίσταται ακόμα πιο κρίσιμος, λόγω της πρωτοφανούς πολιτικής πίεσης που δέχεται η Μέρκελ στη χώρα της. Για να την εκτονώσει επιδιώκει με κάθε τρόπο μία συμφωνία με την Άγκυρα, προκειμένου να ανασχεθεί το ρεύμα προς τη Γερμανία.
Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής που συμμετείχαν κάποιες χώρες-μέλη και οι εμπλεκόμενες Βαλκανικές χώρες. Το αποτέλεσμα των αποφάσεων που ελήφθησαν, τότε, φαίνεται τώρα με την άρνηση των Βορείων γειτόνων να δεχθούν την είσοδο στη δική τους επικράτεια, όσων θεωρούν μετανάστες και όχι πρόσφυγες.
Το Βερολίνο έχει απόλυτη συνείδηση πως η Άγκυρα έχει στα χέρια της το κλειδί για να εμποδίσει το προσφυγικό-μεταναστευτικό κύμα να διαβεί τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. Επειδή, όμως, δικαιολογημένα δεν έχει εμπιστοσύνη ότι παρά τα ανταλλάγματα το καθεστώς Ερντογάν τελικώς θα συγκρατήσει το κύμα, φροντίζει να μετατρέψει την Ελλάδα σε δεύτερο ανάχωμα. Για την ακρίβεια, δεν θα της φορτώσει μόνο τις 50.000 που έχουν ήδη συμφωνηθεί, αλλά και όσους θα εγκλωβισθούν στη χώρα μας, λόγω του γεγονότος ότι στα σύνορα που υπάρχουν στην οδό προς το κέντρο της Ευρώπης ήδη στήνονται φίλτρα και ετοιμάζονται φράχτες.
Η κρίσιμη σημασία που έχει για τους Ευρωπαίους η συνεργασία με την Άγκυρα περιορίζει, εκ των πραγμάτων, την προσπάθεια του Έλληνα πρωθυπουργού να παίξει κεντρικό ρόλο στις σχετικές διαπραγματεύσεις Ε.Ε.-Τουρκίας. Του αναγνωρίζουν το δικαίωμα να έχει λόγο, εξού και η τριμερής συνάντηση Ελλάδας-Γερμανίας- Τουρκίας. Μέχρι εκεί, όμως. Οι Ερντογάν και Νταβούτογλου συζήτησαν με τον Τσίπρα το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό, αλλά το πραγματικό παζάρι το κάνουν με τη Μέρκελ και τον Γιούνκερ.
Για την Άγκυρα, η επίσκεψη Τσίπρα είχε διαφορετικό περιεχόμενο απ’ ό,τι για την Αθήνα. Επιδιώκει να επανεκκινήσει τις διμερείς σχέσεις σ’ όλα τα επίπεδα. Επιδιώκει να αρχίσει και η πάλι η διαδικασία των τακτικών διακυβερνητικών συμβουλίων με τις εκατέρωθεν επισκέψεις, να θεσμοθετηθούν επαφές μεταξύ αντίστοιχων υπουργείων, να εφαρμοσθούν πρωτόκολλα συνεργασίας και να εφαρμοσθούν Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Για όλα αυτά ο Έλληνας πρωθυπουργός συμφώνησε και τον Φεβρουάριο αναμένεται να συγκληθεί ένα ακόμα διακυβερνητικό συμβούλιο, ενώ συμφωνήθηκε και η διμερής συνεργασία σε επίπεδο υπουργείων Εξωτερικών, Μεταναστευτικής Πολιτικής και Προστασίας του Πολίτη.
Αυτή την περίοδο η Τουρκία δεν επιδιώκει να ανεβάσει τη θερμοκρασία στα ελληνοτουρκικά. Θα ήταν τυχοδιωκτισμός όταν έχει ανοικτά μέτωπα στα Ανατολικά. Έχει την ορθάνοικτη πληγή του Κουρδικού στο εσωτερικό και της Συρίας δίπλα της. Έχει προβληματικές σχέσεις με το Ιράν, το Ιράκ, την Αίγυπτο και την Ιορδανία. Έχει παγωμένες σχέσεις με το Ισραήλ, δύσκολες σχέσεις με τη Ρωσία και σχέσεις επιφύλαξης με τις ΗΠΑ.
Τα ανοικτά μέτωπά της, όπως αναμενόταν, δεν ώθησαν την Άγκυρα να κάνει έστω και βήμα πίσω από τις πάγιες θέσεις της στα ελληνοτουρκικά. Ούτε βεβαίως και στο Κυπριακό. Η Αθήνα, άλλωστε, έχει κρυφτεί πίσω από τις επιλογές του προέδρου Αναστασιάδη. Ευτυχώς, λόγω της επιμονής του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά έχει ξεκαθαρίσει πως δεν πρόκειται να συναινέσει στην παράταση της συνθήκης εγγυήσεων, η οποία έδωσε και το έρεισμα για την τουρκική εισβολή του 1974.
