Όλες οι μεγάλες μεταβάσεις και όλες οι μεγάλες επαναστάσεις έκρυβαν μέσα τους επιστροφές.
Η Αναγέννηση λόγου χάριν έκρυβε μέσα της την επιστροφή στη γραμματολογία και την τέχνη της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας.
Το ίδιο και ο Διαφωτισμός.
Η Γαλλική Επανάσταση, απότοκος του Διαφωτισμού, διαμορφώνει τη νέα αστική δημοκρατία στα πρότυπα της ολιγαρχικής ρωμαϊκής δημοκρατίας.
Το ίδιο και η Αμερικανική Επανάσταση – επιστρέφει κι αυτή κατά την ιδεολογία και το νέο πολίτευμα που δημιουργεί στο ρωμαϊκό πρότυπο.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση, εις όσα αφορούσαν την άμεση λαϊκή αντιπροσώπευση και την πολιτική αυτοοργάνωση –κατά την πρώτη της περίοδο τουλάχιστον– επιστρέφει στη λαϊκή εκδοχή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.
Βεβαίως οι επαναστάσεις, συνήθως, αλλιώς γεννιούνται κι αλλιώς καταλήγουν – η Γαλλική γέννησε τον Βοναπαρτισμό, η Ρωσική τον Συγκεντρωτισμό και πάει λέγοντας. Ακόμα και η σκοτεινή πλευρά του ρομαντισμού (ενός από τα παιδιά του Διαφωτισμού) γέννησε τον ναζισμό. Όλα αυτά όμως είναι μια άλλη ιστορία. Εδώ, ας μείνουμε στην «επιστροφή».
………………………..
Η επιστροφή υπάρχει, διαπερνά και εμπνέει κάθε κίνηση ή κίνημα που θέλει να κινηθεί προς τα μπρος. Αποτελεί συχνά μια «χρυσή εποχή», ήδη από την αρχαιότητα, έναν «χρυσό αιώνα» προς τον οποίον θα πρέπει να επιστρέφουν τα πράγματα, αν θέλουν να πάνε μπροστά.
Αυτή η «χρυσή εποχή», είτε είναι μυθική είτε είναι πραγματικότητα, αποτελεί πάντα μια παρακαταθήκη (που συχνά εισδύει κι εμπεριέχεται στη λαϊκή παράδοση) η οποία λειτουργεί ταυτοχρόνως ως πρόταγμα.
Στην εποχή μας η επιστροφή είναι μια έννοια (όπως και τόσες άλλες) συκοφαντημένη. Σημαίνει κάτι σαν άγονος νόστος, κάτι σαν οπισθοδρόμηση, σαν καθυστέρηση, συνιστά δηλαδή κάτι ατελέσφορο που δεν οδηγεί πουθενά.
Είναι μια συκοφαντία πολύ πονηρή, διότι αποκόβει τους ανθρώπους από τη μνήμη, την ιστορία, την παράδοση και, εν τέλει, τις προσδοκίες.
Υπάρχει και η «αθώα» αμαύρωση της επιστροφής από αριστερούς (κυρίως φουτουριστές) που στον Μπετόβεν, ας πούμε, δεν έβλεπαν τίποτα, αλλά έβλεπαν πολλά στους κυλίνδρους μιας μηχανής εσωτερικής καύσεως. Ξεχνώντας ίσως, ότι χωρίς τον Μπετόβεν, δεν θα φθάναμε στις μηχανές εσωτερικής καύσεως.
—————————————————————-
Αυτή όμως η «αθώα» επίκριση της επιστροφής δεν κράτησε πολύ. Αντιθέτως, η πονηρή καταδίκη της επιστροφής κρατάει δεκαετίες και περιβάλλεται το «κύρος» του μοντερνισμού και της νεωτερικότητας.
Αλλά, αν αυτό αφορά τον κυρίαρχο λόγο, στην Αμερική (ΗΠΑ) έχει περάσει και στον λαϊκό λόγο. Όταν οι Αμερικανοί λένε «αυτό είναι ιστορία» εννοούν ότι «αυτό δεν έχει σημασία», δεν είναι «χρήσιμο».
Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται (ούτε καν ως φάρσα, όπως κάποτε ελέχθη), έχει όμως επιστροφές (σε αναλογίες που ερμηνεύονται ή προτάσσονται). Η μνήμη (α-λήθεια) αποτυπώνει την αλληλουχία της θεωρίας και της πράξης.
Άνθρωπος λοιπόν χωρίς μνήμη, αποκομμένος από την ιστορία του, δεν είναι πια «ζώον πολιτικό», αλλά ζώον χειραγωγημένο και ποδηγετούμενο.
Συνεπώς για τον κυρίαρχο λόγο η επιστροφή στον Αριστοτέλη, ή στην Άλωση, ή στο ΕΑΜ, είναι πράγματα ατελέσφορα και για κολλημένους. Ενώ ο γιάπης, το άγραφτο χαρτί, είναι ό,τι πρέπει για την Εταιρεία, που τον θέλει να μην έχει αναστολές, να μην φιλοσοφεί, ενώ ταυτοχρόνως θέλει τους πολίτες έναν όχλο οπαδών χωρίς σκοπό, πρόταγμα και προσδοκίες – χωρίς επιστροφές.
***
Η ενοχοποίηση της επιστροφής κρατάει πολλά χρόνια τώρα. Και δημιουργεί ένα παρόν ορφανό από μεγάλες μορφές, θεωρίες και πράξεις.
Στη σύγχρονη Αριστερά λοιπόν η αποενοχοποίηση της επιστροφής είναι ανάγκη ανασυγκρότησης εν όψει σχεδιασμού και στρατηγικής, ή, για να το πω όπως το έλεγε ο Μοσκώφ, εν όψει της «Οργάνωσης του Επαναστατικού μας Ονείρου»…
ΣΤΑΘΗΣ Σ.
04●ΧΙΙ●2025
