Μισό αιώνα μετά, ο Αλέξανδρος Γρίμπας αφηγείται τα γεγονότα της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Επιμέλεια: Τάσος Γκούβας, Αθηνά Τέσκου
Η δολοφονία του Λαμπράκη το 1963 ήταν βασικός κρίκος μιας μακράς αλυσίδας συνωμοσιών και εγκλημάτων με στρατηγικό στόχο την εκτροπή και την επιβολή της δικτατορίας. Τότε η χούντα άρχισε να έρχεται με τους τρεις τροχούς του Γκοτζαμάνη, τώρα με τα τρία μνημόνια. Τότε παρακράτος, πολιτικές δολοφονίες Λαμπράκη-Τσαρουχά, «συμμοριτοπόλεμος», τώρα πραξικοπήματα μέσα στη Βουλή, διορισμός Κυβέρνησης, πολυνομοσχέδια εν μια νυκτί και σε ένα άρθρο, πράξεις νομοθετικού περιεχομένου χωρίς ψηφοφορίες, χαράτσια, προληπτικές επιστρατεύσεις καθηγητών. Φον Γιοσμάς τότε, αρχηγός της συμμορίας που δολοφόνησε τον Λαμπράκη, Αλέξανδρος Γιοσμάς τώρα, ακροδεξιός υποψήφιος βουλευτής στη Θεσσαλονίκη. Καταδικασμένοι δωσίλογοι των Γερμανών, τότε, υπαλληλίσκοι της Μέρκελ σήμερα.
Υπήρχαν πληροφορίες για το σχέδιο
Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη συζητάμε με τον Αλέξανδρο Γρίμπα, δικηγόρο και αυτόπτη μάρτυρα των τραγικών γεγονότων που διαδραματίστηκαν στη Θεσσαλονίκη, τον Μάη του 1963. Ο κ. Γρίμπας είχε βοηθήσει τον δημοσιογράφο της Αυγής Γιάννη Βούλτεψη στην έρευνα που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα εκδίκαση της υπόθεσης. Οι μνήμες από αυτή τη μέρα είναι ανεξίτηλα χαραγμένες και με πολλές λεπτομέρειες εξιστορεί σαν να ήταν χτες τα γεγονότα:
«Είχε πληροφορίες η Αριστερά ότι υπήρχαν σχέδια δολοφονίας για τον Λαμπράκη. Πριν ακόμη κατεβεί από το αεροπλάνο, ο Σίλας ο Παπαδημητρίου (δικηγόρος) τηλεφώνησε στο διοικητή της Aστυνομίας – αυτός είπε «ΚΑΛΑ». Υπήρχε συμβόλαιο για τη συγκέντρωση που θα γινόταν στο Πικαντίλι, ένα κέντρο στην Αριστοτέλους , τελικά ο ιδιοκτήτης μετά από πίεση από την αστυνομία είπε πως δεν μπορεί να γίνει εκεί η συγκέντρωση. Ανακοινώθηκε πως η συγκέντρωση θα πραγματοποιηθεί στο ΔΕΣΚ (Δημοκρατικό Εργατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα). Εκεί φτάνει άμεσα ο Γκοτζαμάνης και σκίζει την ανακοίνωση. Έτυχε να βρίσκεται εκεί η Πορταλίδου, ζωγράφος και μάλιστα έγκυος, την οποία επειδή αναγνώρισε για κομμουνίστρια της επιτέθηκε με κλωτσιές, παρόντες συνοδοί και αστυνόμοι οι οποίοι παρακολουθούν, κανείς δεν πλησιάζει – δεν τον συλλαμβάνει. Ήμουν εκεί, όταν μπήκε ο Λαμπράκης, είχε ένα οίδημα στο μέτωπο και σαν τώρα θυμάμαι μπήκε και ήμουν δίπλα του όταν είπε “Ζαλίζομαι” και ο Κομματάς του είπε “ρίξε λίγο νερό, πες 2-3 πράγματα γιατί είναι δύσκολες οι καταστάσεις”. Και πραγματικά ήταν δύσκολες, απ’ έξω τα λυσσασμένα σκυλιά πετούσαν πέτρες και τούβλα, σπάγαν τα τζάμια. Είχαν έρθει με τη μεταφορά της συγκέντρωσης από το Πικαντίλι στο ΔΕΣΚ.
Βγαίνοντας ο Λαμπράκης από το ΔΕΣΚ το τρίκυκλο είναι σταματημένο στην απέναντι γωνία, και στη γωνία που σήμερα είναι το μνημείο, στην οδό Σπανδώνη είναι υπηρεσία ο ανθυπομοίραρχος Σχοινάς. Δύο περαστικοί κατέβαιναν τη Σπανδώνη, ο ένας τους καταθέτει ότι άκουσε από έναν ανθυπομοίραρχο να λέει “βάλε μπρος, τι κάθεσαι; Έρχονται”. Χτυπάνε τον Λαμπράκη και ο Γκοτζαμάνης τρέχει αμέσως με το τρίκυκλο να διαφύγει. Πριν στρίψει στη Βενιζέλου ένας νεολαίος, ο Πολάτογλου, πηδάει πάω στο τρίκυκλο αλλά ο Εμμανουηλίδης που ήταν στην καρότσα τον κλoτσάει κάτω. Στη συνέχεια πηδάει πάνω ο Χατζηαποστόλου, γνωστός σαν “τίγρης”, που δέρνει άγρια τον Εμμανουηλίδη και τον εξουθενώνει. Ο “τίγρης” αναγκάζει τον Γκοτζαμάνη να σταματήσει και αυτός βγάζει το γκλοπ και τον χτυπάει. Εκεί βρίσκεται όμως ο υποδιοικητής της Πυροσβεστικής, Πορταλίδης, που σταματάει τον Γκοτζαμάνη και τον παραδίδει στον τροχονόμο Ασπιώτη ο οποίος καλεί περιπολικό να τον πάνε στο Αστυνομικό Τμήμα. Εκεί βρίσκονται 3 δικηγόροι που βρήκαν καταφύγιο από το κυνήγι των παρακρατικών. Καταθέτουν ύστερα ότι μιλούσε στους χωροφύλακες με το μικρό τους και συμπεριφερόταν σαν να είναι σπίτι του. Ο τροχονόμος Ασπιώτης παρέδωσε μία ζελατίνα με τις ταυτότητες του Γκοτζαμάνη και το γκλοπ μετέπειτα χάθηκε. Εκεί έρχεται ο Καπελώνης που βάζει τον Γκοτζαμάνη σε ένα δωμάτιο και του λέει τι θα πει και πώς θα πράξει. Στο Τμήμα έρχεται ο εισαγγελέας Παπαντωνίου που παρακάμπτει την αστυνομία ως προϊστάμενος και αρχίζει την προανάκριση. Ο Γκοτζαμάνης υποστηρίζει πως βρισκόταν “σε κέφι” όμως ο εισαγγελέας ελέγχει την αναπνοή του και διαπιστώνει πως ήταν καθαρή από οινόπνευμα. Διαπιστώνει επίσης πως δεν έχει γίνει έκθεση σύλληψης και δεν κρατείται στο κρατητήριο με τΗ δικαιολογία πως δεν λειτουργεί το φως».
Βίος και πολιτεία των παρακρατικών
Υπήρχε πάντα μια συζήτηση και ένα ερώτημα μετά τα τραγικά γεγονότα, για το αν αυτά τα δημιούργησαν οι παρακρατικές οργανώσεις ή αν απλά έλαβαν μέρος σε ένα σχέδιο οργανωμένο από πιο «ψηλά». Για το ρόλο των παρακρατικών οργανώσεων και την υπόσταση των οργανώσεων αυτών ο κ. Γρίμπας μας λέει:
«Τη Θεσσαλονίκη την ονομάζουν πόλη των δολοφονιών γιατί πάντοτε εδώ γινόταν η τελική πρόβα για να προχωρήσει σε ανώμαλες καταστάσεις η Ελλάδα. Περίεργο πράγμα η Θεσσαλονίκη, έχει μεγάλη ιστορία από δολοφονίες. Ο Γκοτζαμάνης υπήρξε μέλος της συμμορίας του Γιοσμά με όνομα “Σύνδεσμος Αγωνιστών Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως Βορείου Ελλάδoς”. Ενδιαφέρον έχει το ποινικό μητρώο τους. Ο Γκοτζαμάνης είχε 5 καταδίκες για σωματικές βλάβες, φθορές και εξυβρίσεις. Ο δε Γιοσμάς, πρόεδρος και ιδρυτής της συμμορίας, είχε 2 καταδίκες για υπεξαίρεση, μία για αποπλάνηση και ασέλγεια, 2 για συνεργασία σε μοιχεία, μία για εκβιασμό και 2 καταδίκες από το δικαστήριο δωσίλογων!
Ο Καπελώνης που είχε προφυλακιστεί “έσπασε” στο δικαστήριο και ανέφερε: “Οι αντισυγκεντρώσεις ήταν μέτρο αντιμετώπισης των κομμουνιστών και των διαφόρων διαφωνούντων, ήταν ένας τρόπος αντιμετώπισης της ανατρεπτικής δραστηριότητας για να μη δημιουργήσουν κλίμα φοβίας στους εθνικόφρονες. Το μέτρο αυτό εφαρμοζόταν από την υποδιεύθυνση ασφαλείας Θεσσαλονίκης όπως και κατά την περίπτωση της συγκεντρώσεως των οπαδών της ειρήνης”. Ομολογεί δηλαδή ότι αυτούς που βρισκόταν εκεί τους είχε καλέσει η ασφάλεια. Λέει επίσης ο Καπελώνης: “Η διαταγή της αντισυγκεντρώσεως είχε δοθεί το απόγευμα της 21/5 τηλεφωνικώς παρά του συναδέλφου Κατσούλη, προς πάντα παραρτήματα. Η διαταγή αφορά κάθοδο εθνικοφρόνων πολιτών εις το Πικαντίλι στις 7μ.μ.” Αυτή και μόνο η απολογία αποδεικνύει ότι τη δολοφονία δημιούργησαν τα Τμήματα Ασφαλείας!»
Όσο για τη συμβολή της αστυνομίας στις έρευνες, καθώς και για τις συνθήκες υπό τις οποίες προέκυψαν οι δικαστικές αποφάσεις, ο Αλέξανδρος Γρίμπας αναφέρει:
«Τη διερεύνηση της υπόθεσης την ανέλαβε ο κόσμος και όχι η αστυνομία, οι δημοσιογράφοι Βούλτεψης, Ρωμαίος και Μπέρτσος. Βοηθούσαμε τον Βούλτεψη της Αυγής ότι στοιχεία βρίσκαμε τα πηγαίναμε στους δημοσιογράφους και αυτοί τα έδιναν στον Σαρτζετάκη.
Οι παρακρατικοί ήθελαν να κλέψουν τη δικογραφία γι’ αυτό ο Σαρτζετάκης την έδινε κρυφά στον κλητήρα ο οποίος κοιμόταν με αυτήν στο υπόγειο. Η διαδικασία ήταν με δικονομία των ενόρκων, 10 ή 12 ήταν διαλεγμένοι ώστε να βγάλουν αθώους τους αξιωματικούς. Δεν γίνεται να ήταν παρόντες εκεί όλη η ηγεσία της αστυνομίας με δύναμη 180 άτομα και να μην κάνουν ούτε μία σύλληψη.
Τελικά, δικαίωμα έφεσης ο εισαγγελέας Δελαπόρτας, που είχε κάνει πρόταση για καταδίκη όλων για παράβαση καθήκοντος, συνεργεία και ηθική αυτουργία, δεν είχε, καθώς όλες οι αποφάσεις των ενόρκων βγήκαν ομόφωνα. Αυτή ήταν η θλιβερή ιστορία που πριν μισό αιώνα τάραξε τον κόσμο».
__________________________________________
Αστείρευτη πηγή έμπνευσης
Η αιματοβαμμένη μνήμη της πολιτικής δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη -«πρόβα τζενεράλε» της Χούντας- διαπερνά αγώνες και αιτήματα πολλών δεκαετιών του Ελληνικού λαού. Ενώνει το «θέλουμε ελεύθερη εμείς πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά» της Εθνικής Αντίστασης, με το «Μια η πατρίδα, ένας ο άνθρωπος, χαρά, ζωή/ δίχως το σύνορο, δίχως το μίσος, ειρήνη!» που τραγουδούσαν οι πεζοπόροι των πορειών ειρήνης τη δεκαετία του ’60.
Ο Λαμπράκης ζει γιατί παραμένουν ζωντανά τα οράματά του και εμπνέουν τους σημερινούς κοινωνικούς αγώνες.
«Κρίση, αδιέξοδο, καθυστέρηση, όλο ίδιες λέξεις επαναλαμβάνονται. Χορεύουνε γύρω-γύρω στον ίδιο χορό του Ζαλόγγου. Ελλάδα πλούσια, Ελλάδα υποανάπτυκτη, Ελλάδα κοιτίδα του πολιτισμού. Ελλάδα με τις χιλιάδες αγράμματους και τα ερειπωμένα σχολεία, Ελλάδα με σχολεία χωρίς δασκάλους, Ελλάδα με δασκάλους χωρίς δουλειά. Χρόνο με το χρόνο οι στρατιωτικές δαπάνες αυξάνονται και ας είναι από τις πιο υψηλές στην Ευρώπη…»
Τα λόγια αυτά από ομιλία του Γρηγόρη Λαμπράκη σε εκδήλωση της Εργατικής Κίνησης Ειρήνης στις 7/5/1962 παραμένουν τραγικά επίκαιρα, καθώς η χώρα βρίσκεται παγιδευμένη στο δόκανο των δανειστών και η νέας κοπής «εθνοσωτήρες» της καταπατούν τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα.
