Toυ Κώστα Στοφόρου.
Η καταδίκη της αλυσίδας βιβλιοπωλείων Ελευθερουδάκης για παραβίαση της νομοθεσίας που προβλέπει την ενιαία τιμή στο βιβλίο, έφερε πάλι στην επικαιρότητα το ζήτημα. Σύμφωνα με το Άρθρο 1 παρ. 3α του νόμου 2557/1997 περί ενιαίας τιμής βιβλίου, τα βιβλιοπωλεία δεν έχουν δικαίωμα έκπτωσης μεγαλύτερης του 10% ενώ ο Ελευθερουδάκης, προέβαινε σε εκπτώσεις της τάξης του 20% σε σχολικά βιβλία.
Στο Διαδίκτυο μεγάλη δημοσιότητα είχε σχετικό κείμενο της Φιλελεύθερης Συμμαχίας όπου -ούτε λίγο ούτε πολύ- σημειώνεται ότι «ο νόμος αυτός, με τις απαράδεκτες ρυθμίσεις που εισήγαγε, κατάργησε τον ανταγωνισμό και την ελεύθερη αγορά στον τομέα της εμπορίας του βιβλίου, προς όφελος των εκδοτών και σε βάρος των πολιτών που επιμένουν να αγοράζουν βιβλία», ενώ δεν λείπουν και οι –παραίτητες –αντικομμουνιστικές- κορώνες: «…Η Φιλελεύθερη Συμμαχία έχει επανειλημμένα καταγγείλει ότι εκατοντάδες, ή ίσως χιλιάδες, τέτοιου είδους ρυθμίσεις κατάργησαν την ελεύθερη αγορά στην Ελλάδα και τη μετέτρεψαν σε χώρα σοβιετικού τύπου. Μόνη διαφορά της Ελλάδας με τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες είναι ότι η κατάρρευσή της επήλθε καθυστερημένα κατά δύο δεκαετίες…»(!) Από την πλευρά τους σε ανακοίνωση που υπογράφεται από μια σειρά γνωστών εκδοτικών οίκων (Πατάκης, Εστία κ.ά.), οι εκδότες σημειώνουν μεταξύ άλλων: «…Είναι γνωστό ότι οι μεγάλες αλυσίδες, που ενδιαφέρονται για την ταχεία ανάπτυξή τους και στηρίζονται σε κεφάλαια που απαιτούν ταχεία απόδοση, επιδιώκουν αφενός μεν να διαθέτουν βιβλία ταχείας κυκλοφορίας, τα γνωστά «best sellers» και, αφετέρου, να προσελκύσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο κοινό.
Οι μεγάλες αλυσίδες, λόγω του όγκου πωλήσεων, έχουν τη δυνατότητα να πιέζουν τους εκδότες για μεγαλύτερες εκπτώσεις, έτσι ώστε να μπορούν και οι ίδιες να κάνουν μεγαλύτερες εκπτώσεις στο καταναλωτικό κοινό. Σ’ ένα ελεύθερο καθεστώς χωρίς την ενιαία τιμή, οι μεγάλες αλυσίδες, εφόσον έχουν τη δυνατότητα να κάνουν μεγαλύτερες εκπτώσεις και να τις διαφημίζουν αναλόγως κατορθώνουν, σε μεγάλο βαθμό, να παίρνουν την πελατεία των μικρών βιβλιοπωλείων, με τελικό αποτέλεσμα πολλά από αυτά να κλείνουν. Έτσι, βιβλία με μικρή κυκλοφορία τα οποία ο εκδότης θα διέθετε σ’ ένα μεγάλο αριθμό βιβλιοπωλείων, αυτομάτως γίνονται ζημιογόνα για την εκδοτική επιχείρηση, με αποτέλεσμα να μην εκδίδονται. Έσχατη συνέπεια μιας τέτοιας κατάστασης θα είναι να καταντήσει ο εκδότης να εκδίδει βιβλία κατά παραγγελία των μεγάλων αλυσίδων. Δεν θα αργήσουν ίσως να δημιουργηθούν και ομάδες εργασίας που θα παράγουν βιβλία κατά ορισμένα πρότυπα…
…Υπάρχει ένας ισχυρισμός ότι τάχα η κατάργηση της ενιαίας τιμής θα κάνει το βιβλίο φθηνότερο. Υπάρχει άλλος ισχυρισμός πως την εποχή της οικονομικής απελευθέρωσης η ενιαία τιμή, τάχα, καταργεί τον ανταγωνισμό. Και τα δύο επιχειρήματα είναι έωλα. Ο ανταγωνισμός δεν καταργείται – υπάρχει μεταξύ των εκδοτών. Κάθε εκδότης προσπαθεί να εκδώσει το καλύτερο βιβλίο και στη χαμηλότερη τιμή. Αν κάποιος τον αναγκάζει να ανεβάζει τις τιμές, αυτός είναι εκείνος που του ζητάει μεγαλύτερες εκπτώσεις.
Η τιμή, τιμή δεν έχει;
Η αλυσίδα Ελευθερουδάκης τοποθετεί το ζήτημα αλλού -όπως καταγράφεται σε ρεπορτάζ της εφημερίδας Τα Νέα- και δηλώνει ότι ειδικά «το σχολικό βιβλίο είναι ανάγκη και όχι απόλαυση». Λέει επίσης: «Ανταποκρινόμενοι με κοινωνική ευσυνειδησία στις επιταγές των καιρών, μειώνουμε τις τιμές στο «φάρμακο» της γνώσης, το σχολικό βιβλίο, και προτείνουμε να μας ακολουθήσουν όλοι, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου». Και το ρεπορτάζ συνεχίζει: «Η άλλη πλευρά απαντά ότι “ο Ελευθερουδάκης μας καλεί να παρανομήσουμε”, αλλά ο Ελευθερουδάκης επιμένει να αναρωτιέται “ με ποιον τρόπο η καταγγελία αυτή συμβάλλει στη μείωση τιμών και πληθωρισμού, όπως επιδιώκεται από την κυβέρνηση και όλη την κοινωνία”. Από πίσω, βέβαια, μαίνεται μια ανελέητη μάχη επιβίωσης σε συνθήκες κρίσης. Ο συνολικός τζίρος των βιβλιοπωλείων υπολογίζεται σε 150 εκατ. ευρώ ετησίως και το μερίδιο αγοράς για καθέναν από τους μεγαλύτερους παίκτες περί το 10%. Η πτώση του τζίρου από το 2008 στο 2009 σε πολλές αλυσίδες, αν και όχι σε όλες, είναι από σημαντική έως και δραματική. Σε μια περίπτωση, μάλιστα, ξεπέρασε το 20%, σε μια άλλη το 30%, ενώ η FΝΑC αποχώρησε πρόσφατα από την Ελλάδα. Εξ ου και «τα μαχαίρια βγήκαν από τα θηκάρια…».
Βεβαίως, ούτε Τα Νέα (ας μην ξεχνάμε ότι ανήκουν στον ΔΟΛ που έβαλε λουκέτο στα Ελληνικά Γράμματα), ούτε οι εκδότες μιλούν για κάποια άλλα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τις προσφορές βιβλίων στο περίπτερο. Είναι σχεδόν ανέκδοτο να μιλάμε για τις εκπτώσεις που έκανε μια αλυσίδα, τη στιγμή που ο ανταγωνισμός είναι απολύτως αθέμιτος: Βιβλία σε εξευτελιστικές τιμές από τον Σκάι, από Το Βήμα, από τον Καστανιώτη και τόσους άλλους καταφέρουν καίριο πλήγμα, τόσο στον μικρό βιβλιοπώλη για τον οποίο τόσο κόπτονται οι εκδότες, όσο και στις αλυσίδες βιβλιοπωλείων, αλλά και στους μικρούς ανεξάρτητους εκδότες. Θύματα και οι εργαζόμενοι στο χώρο του βιβλίου… Θύματα και όσοι δεν παίζουν στο παιχνίδι των ΜΜΕ.
Τελικό θύμα και ο αναγνώστης που καταλήγει να αγοράζει τη φτηνή τροφή που του προσφέρουν και, επί της ουσίας, να κλείνει το δρόμο σε όποια καινούργια μη εμπορική φωνή θα μπορούσε να ακουστεί…
Αξιέπαινες από την άλλη πρωτοβουλίες όπως αυτή των Εκδόσεων των Συναδέλφων, της εκδοτικής πρωτοβουλίας του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου Αττικής, που παρουσιάσαμε σε περασμένο φύλλο της εφημερίδας. Ίσως να είναι μια λύση!
