«Σοφή στους σοφούς είναι η στάση» έλεγε ο Μπρεχτ και τίποτα δεν θα ταίριαζε καλύτερα στον Τάσο Γκρους, που με το έργο του Γενιές Σημαδεμένες μας προσφέρει κάτι παραπάνω από μια νέα μουσική ανάγνωση του Μπρεχτ… Μας δίνει μια καινούργια οπτική, μια στάση απέναντι στα πράγματα που δεν ερμηνεύει απλώς τον κόσμο, αλλά μας δίνει δύναμη να τον αλλάξουμε! Η νέα δουλειά του δημιουργού που μετράει περισσότερες από τρεις δεκαετίες στο τραγούδι, είναι ένα πραγματικό «εργαλείο»: Πρόκειται για ένα βιβλίο-CD που περιλαμβάνει κείμενα του Μπέρτολτ Μπρεχτ, επιλεγμένα από τη Νάντια Βαλαβάνη, μελοποιημένους στίχους, αλλά και πρόζα. Οι συντελεστές σημαντικοί -ξεχωριστός ο καθένας στον τομέα του- έχουν συμβάλει σε μια ολοκληρωμένη δημιουργία που μπαίνει στον πυρήνα της μπρεχτικής σκέψης και πράξης. Αξίζει λοιπόν να τους αναφέρουμε: Εκτός από τον ίδιο το δημιουργό που τραγουδά και αφηγείται κάποια κομμάτια, τραγουδούν ακόμα ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Καλλιόπη Βέττα, η Μαρία Παπαγιαννάκη- Κόμη και η Παιδική Χορωδία του Ελληνικού Ωδείου. Αφηγούνται η Μάνια Παπαδημητρίου, ο Ανδρέας Μαυραγάνης και η Νάντια Βαλαβάνη. Η ενορχήστρωση είναι του Γιάννη Κ. Ιωάννου και η εικαστική επιμέλεια της Αλεξίας Γκρους.
Ποιον είχες άραγε στο νου σου ετοιμάζοντας όλη αυτή τη δουλειά, ένα επίπονο έργο που το δουλεύεις, ουσιαστικά, από τις αρχές της δεκαετίας του ’70;
Με το έργο μου απευθύνομαι κατά πρώτο λόγο στη νεολαία. Νομίζω πως όποιος έχει περάσει τα πενήντα δεν μπορεί να κάνει μια σοβαρή στροφή στη ζωή του. Είναι δύσκολο ν’ αλλάξει. Ο νέος ακόμη διαμορφώνεται. Θέλει να τοποθετηθεί στο γίγνεσθαι και να δει τι θα κάνει στη ζωή του. Εκείνο που μετράει, λοιπόν, για μένα είναι πώς πλησιάζεις τους νέους. Πώς τους κάνεις κοινωνούς του έργου του Μπρεχτ. Με ενδιαφέρει πολύ πώς θα εισπράξει αυτό το έργο ένας νέος άνθρωπος. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, πως η μουσική έχει γραφτεί σε μια σύγχρονη λογική. Πέρα από τις μπαλάντες κινείται σε ρυθμούς ροκ, ηλεκτρονικής μουσικής, ακόμη και χιπ-χοπ σε κάποιες περιπτώσεις.
Βλέπω ότι έχεις δώσει και μια ενδιαφέρουσα δομή στο έργο…
Το πρώτο μέρος το ονόμασα Κοσμογονία, κατά το… Θεογονία. Αφορά τον τρόπο που γεννιέται το «σύστημα». Από τον Ύμνο στο Θεό μάς οδηγεί στην Παγκόσμια τάξη και από εκεί στην Παιδοκτόνο Μαρία Φαρράρ, στο Πολλοί λατρεύουνε την τάξη, την Μπαλάντα για την έγκριση του κόσμου κ.ά.
Το δεύτερο μέρος είναι ο Πόλεμος. Όταν το σύστημα δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της εποχής, όταν φτάνει σε κρίση και αδιέξοδο, ο πόλεμος του δίνει νέα ώθηση. Γίνεται ευκαιρία για νέα κέρδη… Σκέψου την έκρηξη παραγωγής: Στολές, κανόνια, αεροπλάνα… Κι αφού γίνει η καταστροφή έρχονται νέα κέρδη με την ανοικοδόμηση. Γι’ αυτό δεν σταματάνε ποτέ οι πόλεμοι…
Ο Μπρεχτ όπως είναι γνωστό έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το ζήτημα. Στο CD περιλαμβάνονται κείμενα από τη Μάνα Κουράγιο, το Μικρό όργανο για το θέατρο κ.ά. Στο τρίτο μέρος του έργου έρχεται η φυσική συνέπεια από τα δύο προηγούμενα: Η Αμφισβήτηση. Από το περίφημο Εγκώμιο στην αμφιβολία μέχρι άλλα κείμενα του Μπρεχτ. Η παρότρυνση υπάρχει στο απόσπασμα από τον Καλό άνθρωπο του Σετσουάν: «Πήγαινε, ψάξε, αγαπητό κοινό, μια λύση κατάλληλη/ Πρέπει να υπάρχει. Πρέπει, πρέπει, πρέπει»….
Διαβάζω στον πρόλογο ότι: «Το βιβλίο-CD “Γενιές Σημαδεμένες” είχε τυπωθεί και ηχογραφηθεί και ήταν έτοιμο για να κυκλοφορήσει στις 25 Οκτωβρίου του 2010, όμως ο εκδοτικός οίκος Suhrkamp που διαχειρίζεται τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του Μπέρτολτ Μπρεχτ παραχώρησε την άδεια για κυκλοφορία του έργου στις 27 Ιουλίου του 2011 με τη βασική προϋπόθεση, ότι δύο από τα τραγούδια και 14 πρόζες δεν θα περιέχονται στο CD». Ομολογώ που μου προκάλεσε έκπληξη…
Είναι αλήθεια! Προσπαθώντας το έργο να κυκλοφορήσει απολύτως νόμιμα, εκπλαγήκαμε κι εμείς δυσάρεστα από το γεγονός ότι οι άνθρωποι που διαχειρίζονται τα πνευματικά δικαιώματα του Μπρεχτ έχουν μια ιδιοκτησιακή αντίληψη, που σίγουρα αντιστρατεύεται όλα όσα πρέσβευε ο ίδιος…
Πέρα από αυτό, η κατάσταση αυτή μας οδήγησε και σε οικονομικά αδιέξοδα. Μέσα σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία όπου ουσιαστικά οι δισκογραφικές εταιρίες είναι απούσες, πήρα το ρίσκο να δημιουργήσω τον «Κόκκινο γάτο των σύγχρονων πολιτειών» μια δική μου εταιρία και να βγάλω μόνος μου τη δουλειά μου προς τα έξω. Καταλαβαίνετε με πόσα έξοδα επιβαρύνθηκα και τι σήμαινε για μένα ο ένας χρόνος καθυστέρησης.
Πέρα από την ίδια την ουσία που με στενοχώρησε, αλλά και τις διορθώσεις της τελευταίας στιγμής που έπρεπε να γίνουν, αναγκάστηκα να βρω τρόπους να πω αυτό που ήθελα να πω, παρακάμπτοντας αυτή την παράξενη «λογοκρισία». Στο Μέτρο που έχει γίνει γνωστό στο κοινό από το Διαδίκτυο, άφησα τη φωνή του Παπακωνσταντίνου να επαναλαμβάνει «χρειάζονται πολλά τον κόσμο για ν’ αλλάξεις» υποκαθιστώντας τους στίχους με τον ήχο από ένα πνευστό που σχολιάζει με ειρωνική διάθεση…
Ακούγοντας και διαβάζοντας, ομολογώ πως θα ήθελα να δω και στη σκηνή τις Γενιές Σημαδεμένες.
Η αλήθεια είναι πως το έχω φανταστεί να ανεβαίνει σαν μια σύγχρονη όπερα, όμως το κόστος για κάτι τέτοιο είναι πραγματικά απαγορευτικό για σήμερα. Εκτός αν έχεις τις κατάλληλες… φιλίες! Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει πως το έργο δεν θα παρουσιαστεί με κάποιον τρόπο, έστω και αποσπασματικά. Από το να πάω εγώ με την κιθάρα μου σε μια εκδήλωση μέχρι μια παράσταση με πολυμέσα, με χορό, με κάποιους τραγουδιστές ή ηθοποιούς. Πάντως, ένα από τα τραγούδια του δίσκου – με παράλληλη αφήγηση της Μάνιας Παπαδημητρίου, το περίφημο Για Την παιδοκτόνο Μαρία Φαρράρ– θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο μέσα από μια ταινία μικρού μήκους που ετοιμάζουν ο Περικλής Αντωνίου και ο Αλέξης Στηλ.
Αντί επιλόγου
Η συζήτησή μας συνεχίστηκε για πολλή ώρα, αναζητώντας ιδέες για το ανέβασμα του έργου σε διάφορες περιοχές της χώρa και με διάφορους τρόπους. Επικεντρωθήκαμε στον παρεμβατικό χαρακτήρα της τέχνης και ο Τάσος Γκρους μου μίλησε για τα έργα που έχει στο «συρτάρι», όπως είναι οι μελοποιήσεις σημαντικών ποιητών. Έργα που περιμένουν κι αυτά τον καιρό τους για να βγουν στο φως. Ο δημιουργός έχει διαλέξει ένα δύσκολο δρόμο. Αλλά σίγουρα είναι και ο μόνος που αξίζει να περπατήσεις!
