Του Γιάννη Σχίζα
Η Αλβανία, μια χώρα ορεινή, που αριθμεί 28.748 τετραγωνικά χιλιόμετρα, που εκτείνεται από Βορρά προς Νότο, με τον πληθυσμό της να τείνει να μειωθεί – όχι βέβαια με τους ρυθμούς της μαζικής εξόδου τη δεκαετία του 1990, οπότε παρατηρήθηκε η «εξαγωγή» 240.000 ατόμων μόνο σε ένα Σαββατοκύριακο! Είναι μια χώρα που στις σημερινές συνθήκες διαθέτει κατά γενική ομολογία τουριστική προοπτική. Την πρώτη φορά που πήγα σ’ αυτή τη χώρα θαύμασα το φιλότιμο της Αστυνομίας της – μας παρέλαβε με κάτι αυτοκίνητα της κακιάς ώρας από τα σκοπιανο-αλβανικά σύνορα και μας έβαλε διαδοχικά σε τρεις οδηγούς μέχρι να μας οδηγήσει κοντά στα ασαφή σύνορα με το Μαυροβούνιο! Τη δεύτερη φορά τα πράγματα ήταν λιγότερο πρωτόγονα, το οδικό δίκτυο ήταν καλύτερο, περάσαμε μέσα από τη Σκόδρα και συναντήσαμε κάρα με αμάξωμα αυτοκινήτων να πηγαίνουν εδώ κι εκεί, ενώ η πολλή σκόνη της πόλης έκοβε την όρεξη για τα σουβλάκια που πωλούντο στην άκρη του δρόμου. Φτάνοντας στα σύνορα με το Μαυροβούνιο –ασφαλτικώς ατημέλητα και από τις δύο πλευρές– τρομάξαμε γιατί συναντήσαμε ένα άλλο πούλμαν με αντίθετη τροχιά, που το περάσαμε κυριολεκτικά στην τρίχα, ή έστω κατά παράβαση της Ευαγγελικής αρχής που αναφέρεται στο πέρασμα των πλουσίων στον Παράδεισο…
Τα μπούνκερ
Εντύπωση μου έκαναν τα μπούνκερ που ήταν τοποθετημένα για λόγους αμυντικούς εδώ κι εκεί, της εποχής Χότζα, τα οποία αριθμούν μεταξύ 173 και 750 χιλιάδων και των οποίων το ξήλωμα θα στοιχίσει περισσότερο από τις ελληνικές ανεμογεννήτριες – όταν αυτές φτάσουν στην ηλικία ξηλώματος, δηλαδή περίπου στα 20 χρόνια… Ευτυχώς από ότι πληροφορήθηκα πολλά από αυτά έχουν αποκτήσει νέες χρήσεις: Καθώς τα περισσότερά τους είναι ερειπωμένα, τα λιγότερα επαναχρησιμοποιούνται για σκοπούς όπως κατοικίες, καφετέριες, αποθήκες και καταφύγια για ζώα.
Το ιδιαίτερο γνώρισμα μεγάλου τμήματος της Αλβανίας είναι η ύπαρξη τεπόζιτων νερού πάνω στα σπίτια. Σχεδόν δεν το παίρνεις χαμπάρι, έως ότου ο ξεναγός το θυμίζει: Η χώρα είναι πλήρης νερού, όμως δεν διαθέτει επαρκές δίκτυο για τη μεταφορά του στις επί μέρους οικογένειες… Κατά τα άλλα, οι περισσότεροι δρόμοι έχουν παράδρομους που είναι γεμάτοι με απόβλητα…
Στο Αργυρόκαστρο συναντάς μια ευημερούσα κοινότητα και σχέδια για ένα πάρκινγκ ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Το κυριότερο όμως είναι ότι το Αργυρόκαστρο είναι ο χώρος γέννησης του Ισμαήλ Κανταρέ – μεγάλου Αλβανού συγγραφέα, με το «Κάστρο» του να αφηγείται με συγκλονιστικό τρόπο τις περιπέτειες μιας πολιορκίας από τους Οθωμανούς.
Οι παραλίες της Αλβανίας είναι εντυπωσιακές, έχουν τρομερό παρουσιαστικό και κυρίως είναι αμφισβητούμενες, μεταξύ Βορειοηπειρωτών και του αλβανικού κράτους, σαν συνέπεια της κυριαρχίας του Χότζα στην αλβανική κοινωνία. Ο ποταμός Αώος –στα αλβανικά Vjoza– ξεκινάει από την Ελλάδα και διατρέχει την Αλβανία μέχρις ότου χυθεί στην Αδριατική. Από ότι προβλέπουν οι συμφωνίες του Μαρτίου του 2023, που είχαν σαν συμβαλλόμενο μέρος αφενός την αλβανική κυβέρνηση και αφετέρου μια σειρά οργανώσεων, ο ποταμός προβλέπεται να παραμείνει «άγριος», δηλαδή χωρίς να φραχθεί πουθενά, ενισχύοντας έτσι την τουριστική φυσιογνωμία της χώρας, ενώ εκκρεμεί ανάλογος μετασχηματισμός του στο ελληνικό τμήμα.
Θα ήταν άστοχη η ανα-προτεραιοποίηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για μια ουσιαστική συμμαχία όλων αυτών, των μικρών και μοναχικών κρατών, της Βαλκανικής αλλά και έξω από αυτήν; Θα ήταν άστοχη η κατεύθυνση μιας τέτοιας πολιτικής ενάντια στις οθωμανικές δυνάμεις που θέλουν μονίμως να επεκταθούν στην Ευρώπη;
Άθρησκη χώρα
Η χώρα είχε κηρυχθεί πάλαι ποτέ «άθρησκη», καθώς ο Ενβέρ Χότζα ανακήρυξε την Αλβανία αθεϊστική χώρα το 1967 και κατέστρεψε πολλά θρησκευτικά κτίρια. Μόνο ελάχιστα από τα τζαμιά της Οθωμανικής εποχής και μερικές ορθόδοξες εκκλησίες στα Τίρανα διασώθηκαν, επειδή θεωρήθηκαν ιστορικά μνημεία.
Τώρα πλέον ο πληθυσμός είναι ή δηλώνει κατά πλειοψηφία μουσουλμανικός, η διαμάχη με το Μαυροβούνιο για την αλβανική ή μη προέλευση της Μητέρας Τερέζας καλά κρατεί, όμως γίνεται φανερή η τουρκική διείσδυση με την κατασκευή υπερσύγχρονων τζαμιών. Δεδομένου του τουρκικού προβλήματος και του γεγονότος ότι η Αλβανία έχει την τάση να παίζει το ρόλο του «καλού παιδιού» της τουρκικής πολιτικής παρέχοντας διάφορες διευκολύνσεις στον μεγαλοιδεατισμό της Άγκυρας –όπως λόγου χάρη τον ελλιμενισμό των τουρκικών πλοίων στον Αυλώνα– μπαίνει το ερώτημα: Θα ήταν άστοχη η ανα-προτεραιοποίηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για μια ουσιαστική συμμαχία όλων αυτών, των μικρών και μοναχικών κρατών, της Βαλκανικής αλλά και έξω από αυτήν; Θα ήταν άστοχη η κατεύθυνση μιας τέτοιας πολιτικής ενάντια στις οθωμανικές δυνάμεις που θέλουν μονίμως να επεκταθούν στην Ευρώπη;
Τα μέσα μεταφοράς
Τα μέσα μεταφοράς σ’ αυτή τη χώρα ήταν πρωτόγονα, μέχρι την εποχή του Χότζα διέθεταν αυτοκίνητο μόνο οι άνθρωποι «της καταστάσεως ή της περιστάσεως», για να θυμηθούμε μια κουβέντα του ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη. Η Αλβανία είχε ένα σύνολο ένα ή δύο αυτοκινήτων για κάθε 1.000 κατοίκους το 1991, όμως μετά τη πτώση του καθεστώτος οι δρόμοι γέμισαν Mercedes Benz. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Αλβανικού Ινστιτούτου Στατιστικής, το 2020 από τα συνολικά κυκλοφορούντα αυτοκίνητα τα 18,2% ήταν Μερσεντές ενώ τη δεύτερη θέση καταλάμβανε η VW.
Ο εθνικισμός ενεδρεύει στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος, που δεν χάνει πραγματικά ευκαιρία να δηλώσει τη σημασία του ενώ στη πραγματικότητα φθίνει. Παραδείγματος χάρη: Γνωρίζετε εσείς κάποια γλώσσα των Αρβανιτών που το «ελληνικό κράτος και οι καλαμαράδες θέλει να εξαφανίσει από προσώπου γης;» Αν όχι, τότε μπορείτε να συμβουλευτείτε τον κύριο Γιώργο Μίχα, ο οποίος κάνοντας χρήση της αδιάρρηκτης συνέχειας της Πελασγικής γλώσσας και της Αρβανίτικης (!) αποφαίνεται ότι λέξεις όπως μέντορας, μάντης και μαντεία έχουν ως ρίζα «το ρήμα της αρβανίτικης γλώσσας «μεντόνj» (σκέπτομαι) και το ουσιαστικό, επίσης της αρβανίτικης γλώσσας, «μέντ-ι» (το μυαλό), ότι οι λέξεις αυτές (Μέντορας, Μάντης και Μαντείο), είναι λέξεις της αρβανίτικης γλώσσας, η οποία, αποδεικνύεται έτσι, και με τον τρόπο αυτό, ότι είναι η «Μητέρα Γλώσσα» της ελληνικής » !
Κατά τα άλλα οι Αλβανοί συνεχίζουν να ζουν εκτός Αλβανίας – σύμφωνα μάλιστα με το αρμόδιο υπουργείο τις τελευταίες δύο δεκαετίες, περίπου το 25% του συνόλου της χώρας μετανάστευσε, αποτελώντας το 35% του ενεργού πληθυσμού. Σύμφωνα με κατά προσέγγιση στοιχεία, περίπου 1.400.000 Αλβανοί πολίτες ζουν και εργάζονται σήμερα στο εξωτερικό.
Η πλειοψηφία, περίπου το 70-75%, εγκαταστάθηκε σε δύο χώρες, την Ελλάδα και την Ιταλία, από τις οποίες η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση. Στην Ιταλία υπολογίζεται ότι ζουν περίπου 500 χιλιάδες Αλβανοί.
Τέλος, δυο λόγια αξίζουν για την ορεινή φύση της χώρας, που είναι ιδιαίτερα ελκυστική: Αυτή η ορεινή φύση με τα 708 μέτρα του μέσου υψομέτρου, δίνει ένα επί πλέον πλεονέκτημα για την προσέγγιση ορεινού τουρισμού, που έχει σαν κορυφαίο το όρος Κόραμπ με τα παραπάνω από 2.700 μέτρα.
